بخشی از مقاله
چکیده :
نقش حمل و نقل و جایگاه آن به عنوان یکی از مهمترین زیر ساخت های اصلی در رشد و توسعه هر کشورغیر قابل انکار است. امروزه یک کشور باید دارای سیستم حمل و نقل کارآمد و گسترده برای دسترسی و ایجاد ارتباطات بین نقاط مختلف آن و سایر ملل باشد.
شایان ذکر است تاثیر پذیری محیط زیست از حمل و نقل و اثرات مخرب ناشی از آن از دیر باز دغدغه اصلی کارشناسان و صاحب نظران بوده است و همیشه سعی بر آن شده تا با دیدگاه های نوین و ایجاد الگو های صحیح عملیاتی جدید ضمن ارتقای کیفیت حمل و نقل و خدمات وابسته به آن از میزان مداخله و اثرات منفی آن بر محیط زیست کاسته شود و روشن است اولین کوشش در این مورد بدون شک شناسایی و بررسی عوامل موثر در حمل و نقل با دیدگاه پایدار و سازگار با محیط زیست است. بطوری که امروزه شاهد مباحث و دیدگاه های نوینی چون توسعه پایدار ، حفظ محیط زیست ،فن آوری اطلاعات و ارتباطات ، مصالح طبیعت دوست و سیستم های نوین حمل و نقل در این زمینه هستیم . در این پژوهش ضمن شناسایی به بررسی مهمترین عوامل موثر در حمل و نقل پایدار می پردازیم .
مقدمه :
در حال حاضر محیط زیست یکی از مهمترین نگرانی های جوامع بشری است . حمل و نقل آثار متفاوت زیادی را بر محیط زیست وارد می سازد . امروزه فاجعه به هم خوردن تعادل زیست محیطی یکی از مهمترین مسایل و دغدغه های جوامع جهانی میباشد . حمل و نقل اثرات مخربی نظیر آلودگی های محیطی ، بر هم زدن نظام طبیعی محیط زیست ، اتلاف وقت شهروندان ، افزایش تصادفات ، استهلاک خودروها ، هدر رفتن منابع اقتصادی ، عدم بهره وری مردم و خسارتهای جبران ناپذیری مانند آلودگی های محیط زیست و مصرف بی رویه سوختهای فسیلی به همراه دارد
تحولات سریع و بی وقفه جهان امروز با استفاده از دانش فنی و فناوری های نوین و پیشرفته برای توسعه پایدار در تمام ابعاد و زمینه های زندگی بشر از جمله صنعت حمل و نقل حرکت و مسیر تازه ای را به ارمغان آورده است .این صنعت به واسطه ظرفیت عظیم حجم تجارت کالا ، جابجایی بار و مسافر و میلیارد ها دلار سود حاصل از آن از اهمیت ویژه ای در جهان برخوردار است . از این رو انتخاب روش ها و سیستمهای حمل و نقلی که منطبق بر مصرف بهینه سوخت و انرژی های موجود و شرایط زیست محیطی باشد در اولویت توسعه پایدار قرار دارند[2] .بنابر این برخورداری از شبکه حمل و نقل پویا هماهنگ وسازمان یافته یکی از معیارهای اصلی توسعه یافتگی جوامع در جهان امروز محسوب می شود
اهمیت شبکه حمل و نقل در ساختار اجتماعی ، اقتصادی و حتی سیاسی و نظامی جوامع به اندازه ای است که کارشناسان آن را زیر بنای توسعه پایدار هر جامعه میدانند [2]هر چند که رشد و توسعه فن آوری و رواج شیوه های حمل و نقل هوایی و ریلی به انحصار حمل و نقل جاده ای خاتمه داده است اما آمار و ارقام بخش حمل و نقل مؤید این واقعیت است که هنوز هم در سطح جهان بویژه در کشور جمهوری اسلامی ایران جاده ها بیشترین سهم جابجایی بار و مسافر را به عهده دارند.
لذا با توجه به موارد فوق بایستی تدابیری اندیشیده شود تا علاوه بر رفع نیازهای کنونی بتوانیم راه را برای استفاده آیندگان از این امکان باز نگه داریم [3] یکی از مهمترین مواردی را که می توان برای حفاظت از محیط زیست در نظر گرفت پایدار کردن حمل و نقل است.در تحقیق حاضر عوامل موثر در دست یابی به حمل و نقل پایدار و حفظ محیط زیست در 4 معیار دسته بندی، شناسایی و مورد بررسی قرار گرفته است. این معیارها عبارتند از:
❖ -1 سیستم های حمل و نقل
❖ -2 نقش فن آوری اطلاعات و ارتباطات در حمل و نقل
❖ -3 استفاده از بازیافت مصالح و نخاله های ساختمانی
❖ -4 اهمیت کاربرد مصالح نوین و نانو تکنولوژی در راه سازی
در ادامه با بررسی معیارهای فوق اقدامات قابل انجام برای دست یابی به اهداف مورد نظر که شامل حفظ محیط زیست، حمل و نقل پایدار، ارتقاء کیفیت زیست محیطی، سلامت و رفاه انسان، مدیریت و کنترل ترافیک، سرعت و ایمنی حمل و نقل، صرفه جویی اقتصادی و توسعه و رشد حمل و نقل می باشد را نشان داده تا بلکه گامی هرچند کوچک برای رسیدن به حمل و نقل پایدار باشد.
پیشینه :
اختراع خودرو و بکارگیری وسایل نقلیه موتوری نحوه حرکت و محورهای حرکتی پیاده انسان را تغییر داد و جابجایی خودروها تعاریف جدید و مقیاس های متفاوتی را به وجود آورد که باعث دگر گونی گذرگاه ها و مسیر های شهری گردید
.نیاز به گذر گاه برای خودرو ها تعاریف جدیدی در معماری شهرها به وجود آورد بطوری که شکل گیری و کاربری های جدید تحت تاثیر حمل و نقل قرار گرفت در دهه های پایانی قرن 19 با شروع گسترش حمل و نقل ریلی درون و برون شهری ایستگاههای قطار و ریل راه آهن به مراکز مهم شهرها تبدیل شدندو تعرض به حریم محیط زیست بدون در نظر گرفتن اثرات آتی آن شروع شد . با شروع قرن 20 و افزایش خودروهای شخصی و رشد ناگهانی جمعیت در اواخر 1960 با آشکار شدن مشکلات فراوان ترافیکی در اثر ازدحام بیش از ظرفیت خودروها و رشد تقاضای استفاده از وسایل نقلیه شخصی دست اندازی و تخریب محیط زیست برای ساخت جاده ها رو به افزایش نهاد . اتفاقات جدید صاحبنظران را بر آن داشت که به فکر شیوه های نوین حمل و نقل و افزایش کیفیت حمل و نقل عمومی باشد . این نگرش در جهت حفظ محیط زیست همچنان ادامه دارد و در حال رشد ، ترقی و پیشرفت می باشد .
روش تحقیق:
روش تحقیق ما در این مقاله عمدتاً با مطالعه و باز خوانی پژوهش های پیشین ، جداول با توصیف و دسته بندی اطلاعات و گرد آوری اطلاعات از طریق بانکهای اطلاعاتی ، مطالعات کتابخانه ای ، شبکه های کامپیوتری و جستجوی در وب سایتهای مرتبط و جمع آوری اطلاعات مفید بر اساس دیدگاه متخصصین ، افراد نخبه و مشاهده درباره این موضوع بوده است که بر اساس آن اقدام به ارائه راهکار مناسب و پیشنهاد پرداختیم.
معیارهای حمل و نقل پایدار و حفظ محیط زیست
1-4 سیستم های حمل و نقل - اولین معیار -
سیستم های حمل و نقل هر کدام تاثیر بسزایی بر محیط پیرامون خود دارند. ولی آنچه مهم است و باید به آن توجه شود چگونگی استفاده از این سیستم است .[3] امروزه با افزایش تعداد و امکانات وسایل نقلیه در سیستم های حمل و نقل و از طرفی با افزایش جمعیت و گرایش به رفاه شهر نشینی اکثر مردم به دنبال استفاده هر چه بیشتر از سیستم های حمل و نقل هستند[3] در این بخش سعی شده است با بیان آثار مثبت و منفی انواع حمل و نقل مانند جاده ای و ریلی، راهکارهایی را برای کاهش اثرات آن بر محیط زیست و سلامت انسان ارائه نمائیم، ناگفته نماند که نباید از حمل و نقل هوایی و دریایی غافل شد چرا که نقش بسیار مهمی در حفظ محیط زیست و توسعه حمل و نقل پایدار و تجارت جهانی داشته و دارند.
حمل و نقل جاده ای:
در بین سبک های حمل و نقل زیر ساخت های جاده ای فضای زیادی را با کمترین محدودیت فیزیکی اشغال می کنند. حمل و نقل جاده ای می تواند اهداف متعددی را برآورده نماید و دارای انعطاف پذیری عملیاتی متوسطی است. اکنون با کانتنیر سازی، حمل و نقل جاده ای دارای پیوند سختی در توزیع بار است [3] در جدول شماره یک ویژگی ها، آثار منفی و راهکارهای مورد نظر ارائه و مشخص شده است.
