بخشی از مقاله
چکیده
شفافیت اطلاعاتی از مفاهیم بسیار بااهمیت حوزه حسابداری و مالی است. از طرفی، رویدادهای آشفتهساز در اقتصاد بین الملل، توجه بیش از پیش به اهمیت گزارشگریمالیِ معتبر را ملزم نموده است. در این میان ارزش کیفیت خدمات حسابرسی پررنگ تر می نماید. هدف از اجرای این پژوهش ارزیابی تأثیر کیفیت حسابرسی بر شفافیت اطلاعاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
جهت تعیین کیفیت خدمات حسابرسی از پنج سنجه تجدید ارائه صورتهای مالی، تخصص حسابرس در صنعت، رتبه موسسه حسابرسی، اندازه حسابرس و نوع حسابرس به عنوان شاخصهای کیفیت حسابرسی استفاده شده است و در راستای اندازهگیری شفافیت اطلاعاتی، از نمره شفافیت سازمان بورس اوراق بهادار تهران استفاده گردید. برای آزمون فرضیه های پژوهش از رگرسیون چندگانه بهره گرفته شده است.
نمونه مورد مطالعه 235 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1389 الی 1393 میباشد. یافتهها نشان میدهد بین رتبه، اندازه و نوع حسابرس و تجدید ارائه صورتهای مالی به عنوان سنجههای کیفیت حسابرسی با شفافیت اطلاعاتی رابطه معناداری وجود ندارد؛ ولی بین تخصص حسابرس در صنعت با شفافیت اطلاعاتی رابطه منفی و معناداری وجود دارد.
- 1 مقدمه
تعریف و اندازهگیری شفافیت در اطلاعات حسابداری مالی دشوار میباشد و شفافیت اطلاعاتی یک مفهوم »پیچیده، حساس نسبت به متن و ذهنی« میباشد - بیتی، مکآینز و فرنلی1، . - 2004 امروزه، شفافیت اطلاعات مالی و کیفیت افشای شرکتها از جمله دلمشغولیهای اصلی فعالان بازار سرمایه در کشورهای مختلف بهشمار میرود. در بازار سرمایه ایران با شروع بحران مالی از اوایل سال 1383، شفافیت مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس مورد توجه قرار گرفته است. در این راستا علاوه بر ایجاد همگرایی نسبی در استانداردهای حسابداری مالی با استانداردهای حسابداری بین المللی، سازمان بورس و اوراق بهادار نیز کوششهایی را به منظور بهبود سایر موارد افشا انجام داده است.
شفافیت اطلاعاتی، شاخص عملکرد مدیریت در ارائه اطلاعات ضروری به شکلی صحیح، روشن، بهموقع و قابل دسترس است. این شاخص منعکسکننده این است که آیا سرمایهگذاران تصویری واقعی از آنچه واقعاً داخل شرکت رخ میدهد، دارند یا خیر. - مهرآذین، مسیحآبادی و دهنوی، . - 1391 بوشمن، پیتوتروسکی و اسمیت - 2004 - 2 شفافیت اطلاعات مالی را توان دسترسی گسترده به اطلاعات مزبور و قابلاتکا در مورد عملکرد مالی، وضعیت مالی، فرصتهای سرمایهگذاری، حاکمیت، ارزش و خطرپذیری شرکتها در اقتصاد تعریف کردهاند.
شفافیت در اطلاعات مالی از یک سو به سهامداران خرد اطمینان میدهد که همواره اطلاعات قابلاتکا در مورد ارزش شرکت دریافت خواهند کرد و سهامداران عمده و مدیران در پی تضییع حقوق آنها نیستند و از سوی دیگر مدیران را برای تلاش در جهت افزایش ارزش شرکت به جای پیگیری منافع شخصی کوتاهمدت ترغیب میکند - نوبخت، . - 1383 برخی پژوهشها نشان دادهاند که شفافیت اطلاعات حسابداری بر عدم تقارن اطلاعاتی، هزینه بدهی، هزینه سرمایه و متغیرهای دیگری تأثیرگذار است.
به عنوان نمونه، آندراده، برنایل و فردریک - 2009 - 3 نشان میدهند شفافیت باعث کاهش هزینه بدهی میشود و یا فرانسیس، خارانا و پریرا - 2005 - 4 در یک بررسی مقطعی بیان کردهاند که شفافیت سود حسابداری هزینه سرمایه شرکت را کاهش میدهد. وجود عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت و سهامداران باعث میشود که سهامداران اطلاعات بیشتر و معتبری را درخواست کنند.
صورتهای مالی شرکتها در صورتی میتواند عدم تقارن اطلاعاتی را کاهش دهد که شفاف باشد. یو - 2005 - 5 ابراز داشت، شفافیت پایین نشان میدهد که اطلاعات کافی برای ارتباط برقرار کردن با سرمایهگذاران وجود ندارد و بنابراین یک عدم تقارن اطلاعاتی بین آنهایی که آگاهی دارند و آنهایی که اطلاعات کافی در اختیارشان نیست، وجود دارد؛ این امر منجر به بروز صرف ریسک اطلاعات میشود.
از دیدگاه سرمایهگذاران هرچه دقت و کیفیت اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت - صورتهای مالی - بالاتر باشد، ریسک اطلاعاتی آن شرکت، پایینتر خواهد بود. همچنین مزیت اطلاعاتی مرتبط با شفافیت صورتهای مالی این است که آگاهی سرمایه گذاران افزایش یافته و منجر به افزایش اعتماد سهامداران شده و هزینه سرمایه شرکت کاهش مییابد.
شفافیت پایین و عدم تقارن اطلاعاتی باعث سردرگمی و ناآگاهی سهامداران و سایر سرمایهگذاران میشود. شفافیت پایین موجب میشود اطلاعات کافی برای ارتباط برقرار کردن با سرمایه گذاران وجود نداشته باشد و یک عدم تقارن اطلاعاتی بین آنهایی که آگاهی دارند و آنهایی که دسترسی به اطلاعات کافی ندارند شکل گیرد که در نهایت منجر به افزایش صرف ریسک اطلاعات می شود.
اطلاعات مالی که قابلیت اتکا و شفافیت پایینی دارند، عدم اطمینان سهامداران را افزایش داده و جذابیت سهام را کاهش میدهد. مشارکتکنندگان بازار سرمایه همیشه به دنبال اطلاعات مالی با کیفیت هستند زیرا این اطلاعات، عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیریت شرکت و سرمایه گذاران بیرونی را کاهش میدهد - نوروش و حسینی . - 1388 شواهد تجربی نشان میدهد که سیاست افشای وسیع و شفاف، سازوکاری است که عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایهگذاران بیرونی را کاهش میدهد. - فرانسیس و همکاران، . - 2005 مطالعاتی که کیفیت و کمیت افشا را بررسی میکنند مبتنی بر اندازهگیری کیفیت و عمق اطلاعات قرار دارند، یعنی در نظر گرفتن این سؤال که آیا افشا؛ فهم استفادهکنندگان از صورتهای مالی را بهبود میبخشد؟ - والاس، ناصر و مورا1994 1 و پالمر. - 2008 2
- 2 مبانی نظری پژوهش - 2B1 شفافیت اطلاعات مالی
افشا یکی از اصول اساسی حسابداری است که بر کلیه جوانب گزارشگری مالی تأثیر دارد. اصل افشا ایجاب میکند که کلیه واقعیت های بااهمیت مربوط به رویدادها و فعالیتهای مالی واحدتجاری به شکل مناسب و کامل گزارش شود. براساس این اصل، صورت های مالی اساسی باید حاوی تمامی اطلاعات بااهمیت، مربوط و بهموقع بوده و این اطلاعات بهگونهای قابل فهم و حتی الامکان کامل ارائه شود تا امکان اتخاذ تصمیم های آگاهانه را برای استفادهکنندگان فراهم سازد - نشریه 76 سازمان حسابرسی . - 1372 افشا عبارت از توزیع عمومی اطلاعات به صورت داوطلبانه یا در رعایت قوانین و مقررات وضع شده، است؛ هرچند که این اطلاعات عرفاً میتواند محرمانه نگهداری شود.
- مدیروس و کوینتریو3، . - 2005 البته منظور حسابداران از افشای اطلاعات، محدود به انتشار اطلاعات مالی واحد تجاری در قالب گزارش های مالی است - هندریکسن و ونبردا4، . - 1992 با وجود این که واژه " شفافیت " در سیستمهای افشای اطلاعات مالی و نیز در استانداردهای حسابداری کاربرد فراوانی دارد، ولی در رابطه با این واژه تعریف مشترکی که همگان در مورد آن اتفاق نظر داشته باشند، وجود ندارد.
به عنوان نمونه، بوشمن و همکاران - 2004 - شفافیت را همان استانداردهای مناسب و مطلوب حسابداری میداند که صورتهای مالی تهیه شده بر اساس آنها رویدادهای مالی را در همان دوره وقوع گزارش مینمایند. از نظر پونال و شیپر - 1999 - 5 شفافیت به استانداردهایی اطلاق میگردد که رویدادها، معاملات قضاوتها و برآوردهای ساختاری صورتهای مالی را به نمایش میگذارند.
