بخشی از مقاله
چکیده:
محیط تجاری رقابتی، مؤسسات را ملزم کرده که بتوانند محصولهایی با کیفیت و کارکرد مشابه اما قیمتهای پایینتر به بازار ارائه کنند، گوی سبقت را از دیگر رقبا خواهند ربود و سهم خود را در بازار افزایش خواهند داد. یکی از مهمترین تکنیکهایی که میتواند مؤسسات را در این راه کمک کند سیستم هزینهیابی بر مبنای هدف میباشد. هزینه یابی بر مبنای هدف، به عنوان یک ابزاراساسی و کارآمد مدیریت، جهت مدیریت هزینه و کاهش بهای تمام شده محصولات رویکردی همه سویه را به مرحله طراحی محصول دارد. در این مقاله ابتدا مبانی هزینه یابی هدف و ضرورت و منافع اجرای هزینه یابی هدف تشریح می گردد سپس با توجه به شناخت منافع هزینه یابی هدف در بازارهای رقابتی و استراتژی بودن استفاده آن در کشور به دلیل زمزمه پیوستن به سازمان تجارت آزاد جهانی به بررسی و شناخت ایجاد زمینه های تکنیکی، رفتاری و فرهنگی مناسب در جهت پیاده سازی موفق هزینه یابی هدف گامی پرداخته می شود.
کلید واژه: هزینه یابی هدف، زمینه های تکنیکی، زمینه های رفتاری ، زمینه های فرهنگی
مقدمه
نرخ تغییرات اقتصادی و تکنولوژی دنیا تاکنون به اندازه چند دهه اخیر نبوده است. این تغییرات تمامی وجوه حیات یک سازمان را تحت تأثیر قرار داده است. سازمانهای موفق دنیای امروز تغییرات محیطی پیرامون خود را به نحو مطلوبی مدیریت میکنند. دنیای تجارت امروز بر نوآوری و کسب رضایت مشتری تأکید دارد - اعتمادی و زارعی،. - 1381بنابراین با توجه به شرایط بازار و افزایش تنوع محصولاتی که مشتری برای انتخاب در اختیار دارد برای هر شرکتی مهم است که محصولاتی با کیفیت، ارزان و بدیع ارائه کند. سیستمهای هزینهیابی بر مبنای روشهای نوین،مهمترین نیاز واحدهای اقتصادی یعنی اطلاعات صحیح و طبقهبندی شده را آن چنان فراهم می نماید که امکان بهبود مستمر و دسترسی به کیفیت جامع را تسهیل میکنند - اسحاقی، . - 1387
یکی از این سیستمهای نوین هزینهیابی هزینهیابی بر مبنای هدف است. مفهوم هزینهیابی بر مبنایهدف بر این مبنا استوار است که یک شرکت باید محصولاتی را تولید کند که قادر به دستیابی به سود مورد انتظارباشد؛ در صورتی که سود محاسبه شده به اندازه سود موردنظر نباشد یا طراحی محصول باید تغییر کند یا ادامه فرآیند تولید محصول باید متوقف شود . - Amara,1998 - پژوهشهای زیادی - بهعنوان نمونه Cooper,1994 ؛ - Hibbets, Albright, Funk,2003 نشاندهنده این موضوع است، که تغییرات ایجاد شده در محیط اقتصادی و رقابتی لزوم ایجاد سیستمهای مدیریت هزینه جدید، یعنی سیستم مدیریت هزینه استراتژیک، را ضروری میکند .
از جمله عوامل بیرونی که به چنین الزامی منجر شدهاست، میتوان به افزایش تعداد رقبا، افزایش استانداردهای محصولات رقبا، جهانیشدن اقتصاد، رقابت شدید قیمتی و کوتاه شدن چرخه عمر محصولات اشاره کرد - نمازی، . - 1391 در شرایط رقابتی حاکم بر بازار، بنگاههای اقتصادی ملزم به مدیریت اجزای مثلث بقای محصول - بهای تمام شده،کیفیت و کارکرد هستند، زیرا در اقتصاد امروز حفظ یک مزیت رقابتی به مدت طولانی غیرممکن است. مدیریت بهایتمامشده سنتی در این محیط رقابتی نمیتواند مؤثر باشد بنابراین، مدیریت هزینه بر مبنای هدف، مجموعهای یکپارچه از تکنیکها و سیستمهایی است که جهت مدیریت اجزاء طراحی و بهکار برده میشود و به منظور پیادهسازی موفق آن، ایجاد زمینههای مناسب تکنیکی، رفتاری و فرهنگی لازم است.
تاریخچه پیدایش سیستم هزینهیابی بر مبنای هدف
ریشه های ظهور و بروز هزینهیابی بر مبنای هدف را، می توان در سالهای بعد از جنگ جهانی دوم ،جستجو کرد. زمانی که به دلیل کمبود شدید مواد اولیه، تولیدکنندگان و کارخانجات امریکایی تلاش سازمان یافتهای را انجام میدادند تا محصولاتی با قیمت پایینتر را عرضه کنند. این تلاشها بعدها مهندسی ارزش نام گرفت - اعتمادی و زارعی، . - 1384 ژاپنیها، در دهه 1960 میلادی، به استفاده و توسعه مفاهیم مهندسی ارزش پرداختند. بدین ترتیب هزینهیابی بر مبنای هدف بوجود آمد. هزینهیابی بر مبنای هدف، یک نوآوری در سیستمهای حسابداری مدیریت ژاپنی و براساس درک عمومی حاصل گردیده، که از طرف استفادهکنندهگان مورد استفاده روز افزون قرار گرفته است - غفاری آشتیانی، . - 1388
ژاپنی ها بر این باور بودند که در هم آمیختن کارکنان بازاریابی، مهندسی، مالی، تولیدی و برنامهریزی در یک گروه تخصصی منافع پرشماری دارد. این گروهها میتوانند روشها و فنون جدیدی برای طراحی و ایجاد محصولات جدید بکار بگیرند و در جهت افزایش یکپارچگی بین فعالیتهای عملیاتی شرکت، تلاش کنند - نمازی، . - 1391 هزینهیابی هدف از چنین محیطی پدید آمد. مجموعه ای از ابزار تخصصی شامل تحلیل عملیات، مهندسی ارزشها، تحلیل ارزشها و مهندسی همزمان برای تکمیل هزینهها معرفی شد و این امر شرکتهای ژاپنی را در زمینههای طراحی و ایجاد محصول در موقعیتی شاخص و اثر بخش قرار داد. تنها بعد از این تحولات بود که شرکتهای اروپایی و آمریکایی به ارزش هزینهیابی هدف پی بردند - نمازی، . - 1391 و تاکنون در بسیاری از صنایع تولیدی و خدماتی به شکل موفقیت آمیزی استفاده شده است . - Cooper and Slagmulder,2004 -
تعریف هزینه یابی هدف
هزینهیابی هدف بهعنوان یک مقوله استراتژیک در مدیریت هزینه است که تعاریف مختلفی دارد که در مجموع در سه موضوع کم و بیش اشتراک دارند - نمازی، : - 1391
1.اهمیت تعیین قیمت و سود هدف، قبل از محاسبه بهای تمام شده هدف را مد نظر دارند.
2.برنامهریزی اولیه بهای تمام شده را، راهکاری اساسی به منظور کاهش هزینهها در طول چرخه عمر محصول میدانند.
3.بر ضرورت وجود یک تیم با نقشهای سازمانی متفاوت برای موفقیت اجرای هزینهیابی هدف تأکید میکنند.
شش اصل عمده در هزینهیابی هدف
شش اصل عمده در هزینهیابی هدف که گویای تفکری در مورد مدیریت هزینهاست و کاملاً با نگرشهای سنتی مدیریت هزینه در برنامهریزی سود تفاوت دارد، عبارتند از:
- 1هزینهیابی مبتنی بر مبنای قیمت
سیستم هزینهیابی بر مبنای هدف فرایندی سه مرحلهای است . در مرحله اول قیمت محصول در بازار مشخص میشود، در مرحله دوم سود مورد نظر شرکت که برای بقا در صنعت لازم است، مشخص و در مرحله سوم با کم کردن سود از قیمت محصول بازار، هدف هزینهای را مشخص میکنیم . - Cooper and Slagmulder,1997 -
- 2تمرکز بر مشتری
در سراسر فرایند هزینهیابی هدف، نظر مشتری پیوسته مورد توجه قرار میگیرد و نیازهای مشتری در خصوص کیفیت، هزینه و زمان بصورت توأم در تصمیمگیریها اعمال میشود و تجزیه و تحلیل و تخمین هزینه را ممکن میسازد - غفاری آشتیانی، . - 1388
- 3تمرکز بر طراحی
در سیستمهای هزینهیابی هدف، طراحی محصولات و فرآورده های اصلی مدیریت هزینه مورد توجه قرار میگیرد، به صورتی که در زمینه طراحی زمان بیشتری صرف گردید، و با حذف مراحل پرهزینه و وقت گیر، زمان لازم برای ورود محصول به بازار کاهش مییابد - قلی زاده و کاظم اف، . - 1387
- 4عملکرد متقابل واحدها
در سیستم هزینهیابی هدف، گروههای عملیاتی و تولید را اعضای بخش طراحی و مهندسی تولید، خط تولید، فروش و بازاریابی، واحد تدارکات، دایره حسابداری صنعتی، دایره خدمات و پشتیبانی تشکیل میدهند و از افراد خارج سازمان، از قبیل: تامینکنندگان قطعات، مشتریان، فروشندگان، توزیعکنندگان، ارایهکنندگان و عرضهکنندگان مواد اولیه نیز بهره گرفته میشود - غفاری آشتیانی، . - 1388
- 5کاهش هزینه چرخه عمر محصول
در هزینهیابی هدف، تمامی هزینههای مربوط به یک محصول طی عمر آن مورد توجه قرار میگیرد و هدف، حداقل کردن هزینههای طول دوره عمر محصول برای مصرف کننده و تولیدکننده است - قلی زاده و کاظم اف، . - 1387
- 6زنجیره ارزش
هزینهیابی هدف، تلاشهای مربوط به کاهش هزینهها را از راه ایجاد یک رابطه همکاری با اعضای خارج از سازمان در سراسر زنجیره ارزش انجام میدهد . - Dekker & Smidt,2003 -
مراحل اجرای هزینهیابی هدف عبارت است از:
1- تعیین قیمت بازار هدف،برای دستیابی
2- تعیین حاشیه سود هدف وبهای تمام شده برای دستیابی
3- محاسبه بهای تمام شده محصولات وفرآیندهای فعلی، یا جدید،
4- تعیین بهای تمام شده هدف
5- دستیابی به بهای تمام شده هدف و
6- پی گیری کاهش بهای تمام شده در مراحل بعدی - بعد از مرحله آغاز و تولید -
با توجه به اینکه سازمانها میتوانند فعالیتهای محوری یاد شده را در راستای تطبیق با شرایط خاص اصلاح یا تعدیل کنند، مراحل شش گانه فوق یک راهنمای کلی برای هزینهیابی هدف به شمار میرود وقابل تغییر است. - رهنمای رود پشتی ، - 1386
مزایای سیستم هزینهیابی بر مبنای هدف
استفاده از هزینهیابی بر مبنای هدف منافع متعدد دارد که در سازمانهای مختلف متفاوت است که مزایای ناشی از کاربرد روش هزینهیابی بر مبنای هدف در صورت استفاده موفق و موثر از آن عبارت است از: - پور موید و قریشی،. - 1387
-کاهش حداکثر هزینهها قبل از اینکه در محصول ثابت شوند -تاکید بر خواستههای مشتری و افزایش رضایت آنها
-کاهش هزینهها در مراحل اولیه توسعه محصول و در تمام طول دوره عمر محصول -ایجاد انگیزه در کارکنان برای کاهش هزینهها و تاکید بر نیاز مشتریان -روشی برای بالا بردن بهرهوری وبهبود فرآیندهای کاری
- به افراد و گروههای کاری اجازه داده میشود تا در تعیین کیفیت، هزینه و زمان مورد نظر همکاری داشته باشند.
