بخشی از مقاله
چکیده
رفتار شهروندي سازمانی مجموعه اي از رفتارهاي داوطلبانه و اختیاري است که بخشی از وظایف رسمی فرد نبوده، اما با این وجود، توسط آنان انجام و باعث بهبود موثر نقش هاي سازمان می شوند. در واقع این رفتارها اقداماتی ایثارگرانه از سوي کارکنان بوده که براي رفاه پرسنل و تحقق اهداف سازمان انجام می شود. در مقاله حاضر با هدف بررسی وضعیت رفتار شهروندي سازمانی به صورت عام در سازمانها و در شرکت آب و فاضلاب سبزوار به صورت خاص، 5 شاخص وجدان کاري، فضیلت شهروندي، جوانمردي، نوع دوستی، احترام و تکریم شناسایی شد. حجم نمونه 123 نفر بصورت تصادفی از بین کارکنان شرکت آب و فاضلاب سبزوار بوده و ابزار گردآوري داده ها، پرسشنامه تعمیم یافته اورگان و بتمن و طیف5 مرحله اي لیکرت می باشد.
براي روایی پرسشنامه طبق نظر خبرگان و اساتید، 5 مرحله بازنگري صورت گرفت و پایایی آن طبق آلفاي کرونباخ 0/843 بدست آمد. تجزیه و تحلیل آمار با استفاده از نرم افزار spss و آزمون همبستگی پیرسون وفریدمن انجام شد. نتایج نشان می دهد که در شرکت آب و فاضلاب سبزوار بر اساس آزمون تی، این 5 عامل جزو عوامل رفتار شهروندي سازمانی در شرکت آب و فاضلاب سبزوار هستند. آزمون رانز تصادفی بودن اعضا را مورد تایید قرار داد و درنهایت براساس آزمون فریدمن، عوامل رفتار شهروندي سازمانی به ترتیب رتبه، وجدان کاري، نوع دوستی، احترامو تکریم، جوانمردي و فضیلت شهروندي دسته بندي شدند.
واژههاي کلیدي: رفتار شهروندي سازمانی، جوانمردي، فضیلت شهروندي، وجدان کاري
-1 مقدمه
در دهه هاي اخیر، مدیریت به عنوان یک علم میان رشته اي می کوشد تا با ارائه راهکارهاي بدیع، در جهت رفع مشکلات و همچنین بهبود توسعه و اثربخشی هرچه بیشتر سازمان ها گام بردارد. مدیریت رفتار سازمانی نیز به عنوان یکی از حوزه هاي پرطرفدار در رشته مدیریت، در تلاش است تا با تمرکز بر رفتارهاي نیروي انسانی، حرکت سازمان ها را به منظور تحقق تعالی سازمانی و دست یابی به اهداف عالی آنها شتاب بخشد. مفهوم رفتار شهروندي سازمانی، بیانگر فعالیتهاي کاري مرتبط، داوطلبانه و اختیاري بوده و بطور مستقیم و ضمنی از طریق توصیف رسمی شغل و سیستمهاي پاداش، سازماندهی شده و در نهایت کارآیی و اثربخشی سازمان را ارتقا می دهند.
رفتار شهروندي سازمانی از طریق اثرگذاري بر عوامل درون سازمانی از قبیل جو سازمانی، بهبود روحیه، افزایش تعهد سازمانی، رضایت شغلی، کاهش نیتهاي ترك شغل، کاهش غیبت و رفتارهاي مخرب شغلی و نیز با تاثیر گذاري بر بهبود عوامل برون سازمانی همچون رضایت شغلی، کیفیت خدمات و نیز وفاداري مشتریان، موجب تعالی کیفیت عملکرد کارکنان می شود.توجه ویژه به این مبحث، فصلی نو را در برابر سازمانهایی قرار می دهد که به بهبود سازمان خود می اندیشند. شرکتهاي آب و فاضلاب نیز به عنوان یکی از مهمترین نهادهاي خدماتی در سطح شهر از این قاعده مستثنی نبوده و لازم است به آن دسته از رفتارهاي شغلی کارکنان که تاثیر آن بر اثربخشی عملیات سازمان زیاد است توجه بیشتري نمایند.
از این رو مساله اصلی تحقیق حاضر این است که میخواهیم معلوم کنیم، عوامل موثر بر رفتار شهروندي سازمانی در شرکت آب و فاضلاب سبزوار چیست تا مدیران و کارشناسان این حوزه بتوانند با شناخت صحیح و برنامه ریزي اصولی، به اهداف متعالی شرکت دست یابند.با توجه به مواردي که در بالا به آنها اشاره شد؛ در مقاله حاضر سعی خواهد شد تا چند موضوع مورد بررسی قرار گیرد.ابتدا، تعریفی از رفتار شهروندي سازمانی ارائه و سپس ابعاد این متغیر بر اساس نظر اورگان و بتمن و دیگر محققان، مشخص می شود. سپس به نتایج مطالعات پیشین پرداخته و روش تحقیق مطرح می گردد. در پایان، ضمن اشاره به هدف از نگارش مقاله در قالب جمعبندي، نتایج، کاربردهاي مدیریتی و جهات تحقیقاتی آینده مربوط به موضوع به منظور ادامه و پیگیري کار توسط دیگر محققان علاقمند ارائه خواهد شد.
-2 رفتار شهروندي سازمانی چیست؟
مفهوم رفتار شهروندي سازمانی1 اولین بار توسط باتمان2 و ارگان3 در اوایل دهه 1980 میلادي به دنیاي علم ارائه شد.تحقیقات اولیهاي که در زمینه رفتار شهروندي سازمانی انجام گرفت بیشتر براي شناسایی مسئولیتها و یا رفتارهایی بود که کارکنان در سازمان داشتند، اما اغلب نادیده گرفته میشد. این رفتارها با وجود اینکه در ارزیابیهاي سنتی عملکرد شغلی به طور ناقص اندازه گیري میشدند و یا حتی گاهی اوقات مورد غفلت قرار میگرفتند، اما در بهبود اثربخشی سازمانی مؤثر بودند. - بینستوك4 و همکاران، - 2003این اعمال که در محل کار اتفاق میافتند را اینگونه تعریف میکنند: »مجموعه اي از رفتارهاي داوطلبانه و اختیاري که بخشی از وظایف رسمی فرد نیستند، اما با این وجود توسط وي انجام و باعث بهبود مؤثر وظایف و نقشهاي سازمانمی شوند.« - اپل بام5 و همکاران، - 2004
