بخشی از مقاله
چکیده
طی فرآیند اکتشاف هیدروکربن در صنعت نفت، برونزد هیدروکربن به سطح آب یا سطح خشکی که تراوشات یا چشمههای هیدروکربنی نامیده میشوند، دارای جایگاه ویژهای هستند. زیرا علاوه بر اینکه میتوانند مقدمهای بر فرآیندهای اکتشافی بشمار آیند ، وجود این تراوشات طی فرآیند استفاده از سایر روشهای اکتشافی نظیر لرزه نگاری میتوانند باعث تقویت ایدههای وجود مخازن زیر سطحی بشمار آیند.
در فعالیت های مربوط به اکتشاف نفت و گاز میتوان از دادههای مختلف سنجش از دوری از جمله تصاویر هوایی و ماهوارهای چند طیفی و ابر طیفی و همچنین در مواردی، از تصاویر راداری نیز بهره جست. چشمههای هیدروکربنی که میتوانند در خشکیها و آبها واقع شوند اثراتی را بر محیط پیرامون خود میگذارند که با در نظر گرفتن این اثرات میتوان دقت مطالعات اکتشافی را بالا برده و بهمیزان قابل توجهی از ایجاد هزینههای گزاف جلوگیری کرد. هدف این مقاله بررسی نحوه کشف چشمههای هیدروکربنی با استفاده از دادههای سنجش از دور میباشد.
1 مقدمه
صنعت نفت یکی از صنایع مادر و حیاتی در اقتصاد کشورهای دارای منابع هیدروکربنی است. در زمینشناسی نفت و فرآیند اکتشاف منابع نفت و گاز، نشانههای محیطی حضور نفت و در نهایت یافتن مناطق مستعد حضور هیدروکربن از جمله مسائل کلیدی بشمار میآید. کشف چشمههای نفتی و گازی کمک بسزایی به برآورد کیفیت مخازن و میزان محصول قابل استحصال مینماید. راهکارهای مختلفی در این زمینه وجود دارد، که از آن جمله می توان به روشهای زمین شناسی، ژئوشیمی و ژئو فیزیک - ثقلسنجی، لرزهنگاری و مغناطیسسنجی - اشاره نمود.
در این میان، در دهههای اخیر استفاده از تکنولوژی سنجش از دور نیز در امر اکتشاف معادن و منابع زیرزمینی کمک بسزایی را به صنایع اکتشاف منابع معدنی و هیدروکربنی داشتهاست. با توجه به هزینهبر بودن هر فعالیت اکتشافی رسیدن به قطعیت بالا در خصوص حضور هیدروکربن در منطقه از اهداف مهم در فعالیتهای اکتشافی میباشد. در این خصوص استفاده از تصاویر ماهوارهای و بکار بردن روشهای سنجش از دور میتواند ریسک را در این صنعت کاهش داده و قطعیت تصمیمگیری در این حوزه را بالا ببرد.
2 چشمههای هیدروکربنی
تراوشات یا چشمههای هیدروکربنی عبارتند از حالت سطحی مسیر مهاجرت نفت - مسیری که نفت از مخازن زیرزمینی فرارمیکند و به سطح زمین می رسد - . در طول این مسیر نفت در حال جریان است و توسط نیروی بالابر - ارشمیدسی - از یک منبع زیرسطحی به سطح آب و یا خشکی هدایت میشوند .[1] وجود تراوشات نفتی طبیعی که ممکن است در خشکی یا دریا رخ دهد، وجود نفت زیرسطحی را اطمینان میدهد و تشخیص این تراوشات منجر به کاهش هزینه و ریسک فرآیند اکتشاف نفت و گاز میشود .[2] تراوشاتهیدروکربنی عمدتاً حاوی ترکیباتی از متان، اتان، پروپان، بوتان و پنتان میباشند. این هیدروکربنها با ستون لایههای زمین تقابل داشته و باعث ایجاد تغییرات گسترده و متنوع فیزیکی، شیمیایی، معدنی، گیاهی و میکروبی در سطح میگردند .[1]
1-2 تراوشات هیدروکربنی واقع در خشکی
وقتی که مخازن نفتی تراوش میکنند، مقادیر مختلفی نفت و گاز به سطح زمین انتقال مییابد که تراوشاتٌ - قابل رویت هستند - و ریز تراوشاتٍ - قابل رویت نیستند - نامیده میشوند .[4] فرآورده قابل رویت این قبیل تراوشات- نفت و قیر-عموماً به عنوان تراوشات شناخته میشوند. مطالعه مستقیم ریز تراوشات با استفاده از تکنولوژی سنجش از دور در مقایسه با تراوشات نفتی دشوارتر است، زیرا ریزتراوشات باعث تنشهای بیولوژیک در گیاهان و دگرگونی ژئوشیمیایی در خاک، صخرهها و سنگها میشوند.
فلذا میتوانند به صورت غیرمستقیم و با استفاده از پردازش تصاویر سنجندههای فراطیفیَ و در مواردی تصاویر سنجندههای چند طیفیُ مورد مطالعه قرارگیرند .[5] کلید کاربرد موفق فن آوری سنجشازدور، ادغام نتایج پردازش تصویر با سایر ابزارهای اکتشافی نظیر: چاه پیمایی، لرزهنگاری، ثقلسنجی و دادههای مغناطیسسنجی واقع شدهاست. بسیاری از محققان نیز استفاده از اطلاعات طیفی را برای تشخیص دگرگونیهای سطحی، که وجود هیدروکربنها در عمق را نشان میدهد، مورد آزمایش قرار دادهاند .[3]
2-2 نشانههای وجود چشمههای هیدروکربنی در خشکی
همانطور که پیشتر اشاره گردید فرار هیدروکربن از مخازن زیرزمینی به سطح، عامل پدید آمدن تراوشات و ریزتراوشات سطحی می باشد .
