بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران از جمله کشورهاي خشک دنیا می باشد که در بسیاري از نقاط این کشور کمبود منابع آب محسوس است. لذا مدیریت منابع آب و شبکه هاي توزیع آب و کاهش هدر رفت آب از جمله مسائل حیاتی به جهت حفظ منابع آبی می باشد. یکی از روش هاي کاهش هدر رفت آب جستجو نشت در شبکه و تعمیر می باشد. روش هاي مختلفی براي نشت یابی در شبکه توزیع آب وجود دارد که برخی از آن ها نسبت به برخی دیگر کاربرد بیشتري داشته و براساس معیارهایی مانند توجیه اقتصادي ، دقت ، سرعت اجراي روش و... ارجحیت دارد. در این تحقیق روش هاي مختلف بر اساس معیارهاي مذکور بررسی گردید و روش گوش دادن به صدا در هر انشعاب با استفاده تجهیزات آکوستیک به عنوان روش بهینه انتخاب شد.
.1 مقدمه
کشور ایران با متوسط بارش سالانه حدود 240 تا 250 میلی متر در زمره مناطقی از جهان است که از موهبت نزولات جوي به اندازه کافی برخوردار نمی باشد . قسمت عمده مساحت کشور را مناطق خشک و کم آب فرا گرفته و لذا از دیر باز آب نقش تعیین کننده اي در توسعه اقتصادي آن داشته است [3]. نتایج حاصل از بررسی هاي اولیه در نقاط مختلف کشور نشان می دهد که تلفات حاصل از آب محسوب نشده در شبکه توزیع شهري ، به طور متوسط حدود 25 درصد است که 11/6 درصد از آن مربوط به تلفات ظاهري بوده و 13/4 درصد آن مربوط به تلفات واقعی می باشد . [8]
-1 کاهش هزینه هاي سرمایه گذاري براي ساخت و تاسیسات منابع آب جدید و توسعه سامانه هاي آبرسانی
-2 بالا بردن عمر تاسیسات آب از جمله تجهیزات تصفیه آب و پمپاژ و ...
-3 کاهش هزینه اي بهره برداري و نگه داري
-4 کاهش امکان ورود آلودگی از محل هاي نشت لوله ها
-5 افزایش بازده و کارایی شرکت هاي آب و فاضلاب در بخش هاي فنی و مهندسی ، بهره برداري ، مشترکین و ...
-6 بالا بردن در آمد شرکت هاي آب و فاضلاب
-7 جلب رضایت مشترکین به طور کلی نشت یا تلفات آب آن قسمت از کل تولید آب است که مورد استفاده مفید مصرف کنندگان قرار نمی گیرد ، در بهره برداري از تاسیسات آبرسانی به کار نمی رود و یا به طور نامعقول و افراط آمیزي استفاده می شود.[1] در این پژوهش ابتدا روش هاي مختلف نشت یابی شناسایی شده و هر یک به اختصار معرفی می شود و مزایا و معایب آن ها تعیین می گردد. سپس بر اساس معیارهاي مد نظر در این پژوهش اعم از اقتصادي بودن روش ، سرعت ، دقت ، عدم ایجاد اختلال در شبکه و ... روش هاي مختلف ارزیابی می شوند و بر اساس این ارزیابی و نتایج آن روش بهینه انتخاب می شود.
.2 مواد و روش ها
نشت یا تلفات آب در تاسیسات آبرسانی به انواع زیر تقسیم می شود:
-1 نشت هاي بزرگ: نشت هاي بزرگ اغلب در تاسیسات آبرسانی به وقوع می پیوندند ، این قبیل نشت ها معمولا به علت شکستگی عمده در خطوط لوله اصلی پدیدار می شوند . این نوع نشت ها معمولا همراه افت فشار در سیستم آبرسانی و به صورت خروج آب از سطح زمین و در مواردي فرسایش خاك و نشست زمین آشکار می شوند .
-2 نشت هاي کوچک: نشت هاي کوچک به عللی مانند سوراخ شدن لوله ها در اثر خوردگی ، اتصالات غلط ، مصالح نامرغوب ، اجراي بد ، بستر ناسالم لوله ، شیرهایی که نصب شده اند ، انشعابات پوسیده و یا شیر هاي آتش نشانی معیوب ایجاد می شوند. علل اغلب نشت ها صدماتی اتفاقی است که در مواقع ساختمان سازي ها و جاده سازي ها و یا کندن ترانشه براي احداث سایر تاسیسات شهري به تاسیسات آبرسانی وارد می شود.[1] روش هاي مختلف کنترل نشت به دو دسته کلی روش هاي انفعالی و روش هاي فعال تقسیم می شوند.
-1 روش هاي کنترل انفعالی در این روش کنترل ، صرفا نشت هایی که به خودي خود در سطح معابر ظاهر و نمایان می شوند تعمیر می شوند و این به معنی آن است که در این روش فقط با نشت هاي بزرگ برخورد می شود و نشت هاي کوچک که اغلب زیاد هم مورد توجه قرار نمی گیرند.[1]
-2روش هاي کنترل فعال به طور کلی در روش هاي فعال هدف این است که با پیدا کردن محل نشت میزان تلفات آب در سیستم آبرسانی کاهش داده شود. در بین روش هاي فعال هر چقدر که روش گسترده تر است به همان میزان کار بیشتري می برد تا نشت ها در نواحی کوچکتر و در مدت کوتاه تري از زمان وقوع مشخص شوند. در حال حاضر تکنیک ها ، ابزارآلات و دستگاه هاي متنوعی جهت موقعیت یابی دقیق نشت وجود دارد.[8]
این روش ها در بیشتر مواقع داراي دقت مناسب هستند اما نکته اي که وجود دارد پر هزینه و زمانبر بودن آن ها می باشد و با این وجود در برخی موارد دقت لازم را ندارند.[11]به طور مثال ابزارهاي صوتی براي لوله هاي پلاستیکی داراي خطاي زیادي می باشند.[12] در ادامه به معرفی چند مورد از روش هاي کنترل فعال نشت پرداخته می شود.
-2-1روش تخمین حداقل جریان شبانه میزان جریان اندازه گیري شده در هنگام شب در یک محدوده مجزا شده - ایزوله - و در زمان حداقل تقاضاي مشترکین
را حداقل جریان شبانه می نامند.[4] در شهرهایی که داراي آب 24 ساعته هستند حداقل مصرف در ساعات نیمه شب رخ می دهد. در روش حداقل جریان شبانه این مقدار حداقل ارزیابی می شود. با منظور داشتن مقادیري براي مصرف مجاز شبانه اعم از خانگی یا صنعتی ، در صورتی که از حد معقولی تجاوز کند نشان دهنده وقوع نوعی نشت یا تلفات در سیستم است که با بررسی هاي بیشتر می توان کشف کرد.
-2-2روش گوش دادن به صدا در هر انشعاب ویژگی صداي "هیس" حاصل از آبی که از یک لوله تحت فشار خارج می شود ، به بازرسان با تجربه آب کمک می کند که نشت هاي آب را از لوله هاي مدفون در زیرزمین پیدا کنند. در این روش شیر قطع و وصل بیرون منزل تا حدي بسته می شود که فقط مقدار کمی آب از آن عبور کند . سپس یک سر میله از جنس سخت را - آهن یا آلومینیوم - در روي شیر قرار داده و سر دیگر آن را دم گوش قرار می دهند . میله هاي انتقال دهنده صدا مجهز به گوشی و یا استوتسکوپ نیز ساخته شده اند که می توان از آن ها استفاده کرد. هر گونه صدایی که از طریق میله به گوش برسد نشان از عبور جریان آب است و در صورتی که تمام شیرهاي مصرف داخل منزل مشترك بسته باشند ، علامت جریان آب قاعدتا بایستی نشت آب باشد.[1]
-2-3روش صدایابی منظم - در شبکه توزیع - در این روش شبکه توزیع به چند ناحیه تقسیم می شود و در نقاط مهم فشارسنج نصب می شود و فشار شبکه قبل از شروع آزمایش ، در طول آزمایش و بعد از آزمایش اندازه گیري می شود . در ناحیه مورد آزمایش گروه هایی از افراد با به کارگیري ادوات شنود صدا به طور مرتب و سیستماتیک در تمام قسمت هاي شبکه توزیع حرکت کرده و صداي نشت آب را در تمام شیر فلکه ها ، شیرهاي آتش نشانی ، شیرهاي قطع و وصل ، کنتورها و غیره بررسی می کنند و در موارد برخورد با تلفات و نشت تعمیرات لازم صورت می گیرد و اینکار مرتبا تکرار می شود.
