بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت کالاها و خدمات، رضایت مشتریان، و کاهش هزینهها از طریق شناسایی و حذف فعالیتهای بدون ارزش افزوده، بیش از هر زمان دیگر مورد توجه مدیران قرار گرفته است.یکی از ویژگیهای مهم و اساسی، که ساز و کارهای آن تاثیر زیادی بر آینده سازمان و استفاده از موقعیتها و شرایط رقابتی دارد، استفاده از روشهای نوین محاسبه بهای تمام شده محصولات است. اهمیت توجه و بکارگیری این روشها در این است که با تمسک به آنها میتوان ضمن فراهم کردن اطلاعات مناسب، به ارزش افزوده بالاتر و استفاده بهینه از منابع سازمانی دست یافت.هزینه یابی بر مبنای فعالیت ابزار سودمندی است که مدیران فرایندگرا را در اداره سازمان و تحقق هدفهای سازمانی، که امروزه رضایت مشتری در محور آن قرار دارد، پشتیبانی میکند.
این پژوهش به بررسی امکان پیاده سازی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در شرکت صنایع چوب سکویا پارس درقلمرو زمانی 1394می پردازد. بررسی ها نشان می دهد امکان پیاده سازی این سیستم در شرکت وجود دارد، شناسایی وتعیین فعالیت های اصلی و چگونگی تجزیه و تحلیل و نتایج حاصل ارائه شده است .اطلاعات مورد نیاز از طریق اسناد و مدارک و سوابق سازمانی جمع آوری شده است .روش تحقیق توصیفی-پیمایشی بوده و ابزار جمع آوری داده های تحقیق مبتنی بر مدارک و اسناد و نیز مصاحبه بوده است.نتایج بررسی نشان می دهد که با احصاء فعالیتهای اصلی شرکت می توان بهای تمام شده محصولات را در این شرکت به طور دقیق و مناسبی محاسبه نمود.
واژگان کلیدی : هزینه یابی بر مبنای فعالیت, بهای تمام شده, شرکت سکویا پارس
مقدمه
شناخت اقتصادی یک واحد تجاری - آنچه عامل عملکرد است و رقابت تجاری را موجب می شود- امروزه اهمیت حیاتی تری نسبت به گذشته دارد. رقابت جهانی، تغییرات فن آوری و صرفه جویی در مقیاس از جمله عواملی است که موجب شده تا بسیاری از صنایع نحوه رقابت خود را مورد بازسازی و تجدید نظر قرار دهند.در بازارهای رقابتی توسعه یافته جهانی، تلاش سازمانها به منظور سازگاری با محیط رقابتی، پویا و پیچیده امروزی به منظور بقا امری بدیهی است. در این راستا سیستمهای زیادی جهت هزینهیابی خدمات و محصولات، کاهش هزینه ها، بهبود مستمر، ارزیابی عملکرد و… و درنهایت افزایش ارزش ارائه شده است.
سیستمهای سنتی هزینهیابی با استفاده از چند محرک هزینه گزارشهای مالی را به طور گمراهانه پشتیبانی میکردند و اطلاعات تحریف شده ارائه می دادند در چنین فضایی سازمانها بهطور فزایندهای در پی اصلاح سیستمهای هزینهیابی خود شدند. مقصود از یک سیستم هزینهیابی اصلاح شده، سیستمی است که ناهمگونی مصرف منابع به وسیله خدمات،محصولات یا مشتریان را بهگونهای بهتر اندازهگیری کند و همچنان افزایش رقابت و پیشرفت تکنولوژی و فناوری اطلاعات عاملی تعیین کننده در طراحی چنین سیستمی بود - خوزین,. - 1386یکی از مهمترین چالشهای پیش روی مدیران درعرصه کنونی کسب و کار، پاسخگویی به انتظارات مشتریان و ایجاد یک مزیت رقابتی - کوپر و همکاران, - 1386میباشد.
این مهم بدون کاهش هزینهها در سازمان و استفاده بهینه از منابع و امکانات ممکن نمیباشد. اما بهدلیل ضعفهای موجود در سیستمهای بکار گرفته شده، دسترسی به این اطلاعات ممکن نمیباشد. جنبهای از این نارسائی ناشی از ضعف و عدم کارآیی سیستمهای موجود خصوصاً در حوزه حسابداری مدیریت است. عامل دیگری که بر عدم شناخت منابع و امکانات سازمانی مؤثر است، عدم کارآیی سیستمهای هزینهیابی موجود به دلیل ماهیت غیرواقعی اجزاء آن است. - - Turney,1992 چراکه با رواج تکنولوژیهای جدید و پیدایش اتوماسیون، ساختار هزینههای تشکیل دهنده محصولات و خدمات تغییر کرده است.
بنابراین لزوم بکارگیری روشهای جدید که بتواند ساختار هزینههای تشکیل دهنده محصولات و خدمات را به خوبی تشریح کند، بیش از پیش احساس میشود شرکتهای بسیاری به دلیل فضای کسب و کار کاملاً رقابتی که کیفیت بالا، خدمات عالی وقیمت تمام شده پایین را طلب میکند، از سیستم جدید در محاسبه قیمت تمام شده یعنی سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت استفاده کرده اند.سیستم هزینه یابی در این مدت موضوع بحث میان کاپلان و کوپر و جانسون به عنوان موافقان سیستم و پاییرو اوولی را به عنوان مخالفان تشکیل می داده است - - Innes and Mitchell,1993این سیستم با بکارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی، تنوع و ویژگیهای خاص هر فعالیت را در محاسبه هزینه ها بهای تمام شده آن منظور می کند.
یکی از ویژگیهای این سیستم که آن را از سایر سیستم ها متمایزمی کند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها و ارائه اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملکرد وافزایش کارآیی فعالیتها می باشد و تا حد ممکن با بکارگیری روشهای مناسب این اثرات را بطور کمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات و محصولات می کند.بررسی و تجزیه و تحلیل فرآیندها و فعالیتها در شرکت صنایع چوب می تواند منجر به شناسایی و تعیین فعالیتهای اصلی تولیدی و درنهایت محاسبه بهای تمام شده صحیح و دقیق آنها گردد. ارائه گزارشات بهای تمام شده در سطح استراتژیک به مدیران ارشد و در سطح عملیاتی به مدیران میانی درجهات مختلفی از جمله،حذف فعالیتهای غیرضروری با توجه فرآیندهای تولید، کمک در قیمت گذاری بهتر محصولات برای فروش کمک نماید.
بیان مسئله و ضرورت انجام
درسیستم های هزینه یابی سنتی عموما از طریق ایجاد مراکز هزینه کلیه هزینه های دوایر مختلف - عملیاتی و غیر عملیاتی - بر تعداد و نوع محصولات و خدمات ارائه شده تقسیم شده تا از این طریق بهای تمام شده تعیین گردد.لذا در این سیستم ها هیچگونه ارتباط مستقیمی بین فعالیت های لازم جهت تولید محصولات و خدمات و میزان استفاده از منابع وجود ندارد.در این فرایند هزینه ها بر اساس محرک هزینه یگانه و اختیاری مانند ساعات کار مستقیم یا ساعات کار ماشین آلات به محصولات تخصیص یافته و به روابط علی و معلولی بین ساعات کار توجهی نمی گردد. در اغلب موارد منجر به تخصیص بیش از اندازه محصولات پرحجم و کمتر از اندازه محصولات پیچیده تر و کم حجم می شود.
این نحوه محاسبه هزینه های محصول به ارتباط قابل ملاحظه بین گروههای شغلی نیاز ندارد. بخصوص هیچ اطلاعات ورودی از قسمتهای بازاریابی و فروش لازم نیست.این امر باعث تحریف بهای تمام شده واقعی محصول و در نتیجه سبب گمراهی مدیران و اتخاذ تصمیمات نادرست و نابهنگام آنها در زمینه تخصیص منابع قیمت گذاری محصولات و تحقق نیافتن اهداف کوتاه مدت و بلند مدت سازمان خواهد شد.در واقع یکی از اساسی ترین مسائل برای حسابداران و حسابرسان از یک سو و برای مدیران و مهندسان از سوی دیگر نحوه محاسبه بهای تمام شده دقیق محصولات و خدمات است.پیدایش فرآیند های خودکار و ماشین های الکترونیکی و آدم واره ها و بطور کلی تکنولوژی پیشرفته تولید ساختار هزینه های محصول را تغییر داده است.
هنگامی که سازمانی از تکنولوژی پیشرفته بیشتر استفاده کند هزینه های تکنولوژی - سربار - آن افزایش قابل چشگیر می یابد اما دستمزد مستقیم کاهش می یابد و در نتیجه درصد سهم سربار از کل هزینه های تولید بطور چشمگیری افزایش می یابد.در کشور ما نیز بدلیل اینکه در چند سال اخیر بر اهمیت بکارگیری اطلاعات صحیح در تصمیم گیری ها و لزوم شفاف سازی هزینه ها و منابع درآمدی بخشهای مختلف تاکید گردیده است، توجه به لزوم طراحی و بکارگیری یک سیستم هزینه یابی که قادربه شناسایی و کشف هزینه ها و محاسبه صحیح بهای تمام شده باشد اهمیت زیادی دارد. بطوریکه در برنامه سوم توسعه نیز بر این موضوع تاکید زیادی شده است.
هزینه یابی بر مبنای فعالیت تکنیکی است برای تخصیص دقیق منابع مستقیم و غیر مستقیم یک سازمان بر مبنای میزان مصرف آنها در فعالیتهای صورت گرفته ، یکی از ویژگیهای این سیستم که آنرا از سایر روشهای هزینه یابی متمایز می کند توانایی شناسایی دقیق هزینه ها و ارائه اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملکرد و افزایش کارایی فعالیتها می باشد، در اکثر سیستمهای فعلی هزینه یابی هیچگونه ارتباط مستقیمی بین فعالیتهای لازم جهت ارائه خدمات و میزان استفاده از منابع سازمانی وجود ندارد و در نتیجه بهای تمام شده و هزینه های ارائه خدمات منعکس کننده هزینه فعالیتها و منابع بکار گرفته شده نمی باشد.
سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت با ایجاد رابطه علی بین هزینه ها و فعالیتهای لازم برای ارائه خدمات، این هزینه ها را برحسب میزان منابع مصرف شده محاسبه کرده و به فعالیتهای مربوط به آن هزینه ها تخصیص می دهد.در هزینه یابی بر مبنای فعالیت تلاش می شود ضعف های روش سنتی به ویژه در تسهیم هزینه های غیر مستقیم برطرف شود و با شناسایی کلیه منابعی که صرف فعالیتهای پشتیبانی کننده از تولید و تحویل به مشتریان می شود بهای تمام شده دقیق تری نسبت به روش سنتی محاسبه شود - نمازی، - 1377
