بخشی از مقاله
چکیده
آگاهی و شناخت بهتر از پتانسیل ها، قابلیت ها، استعدادها، امکانات توسعه ای، شناسایی نقاط قوت و ضعف، توان ها و تهدیدها و راهبردهای مشخص، جهت توسعه و گسترش فضای سبز شهری و استدلال آن در امر برنامه ریزی ها و طراحی ها نه تنها موجب پر بار شدن قوانین و مقررات در حیطه فضای سبز شهری می گردد، بلکه نوعی ضرورت است که بکارگیری آنها موجب به روز بودن آگاهی ها از وضعیت موجود و تلاش برای ساماندهی این کاربری شهری با توجه به نیازهای امروزین آن است.
برنامه ریزی و طراحی فضاها و مناظر شهری بدون توجه به مسائل، ضوابط، معیارها، استاندارها و الگوهای مطلوب و بهینه جهت گسترش، توسعه و طراحی های شهری ممکن نیست، زیرا برنامه ریزی و طراحی فضای سبز شهری جزء روش های زندگی و سازمان شهری به حساب می آیند و در آن دخیل هستند که بر اساس شناخت و تجزیه و تحلیل نیازهای جامعه شهری از یک طرف و امکانات و محدودیت ها و نیازهای محیطی از طرف دیگر، سازمان داده می شوند. پیش از هر نوع برنامه ریزی برای توسعه فضای سبز شهری شناخت معیارها و استانداردهای فضای سبز شهری لازم و ضروری است و باید این اصول معین و مشخص شوند.
نتایج این پژوهش نشان دهنده این مطالب است که سرانه فضاهای سبز شهری در کشور ما ایران 7 - تا 12 متر - با استانداردهای واقعی آن 20 - تا 25متر مربع برای هرنفر - تفاوت زیادی دارد، همین امر نشان دهنده اختلالات وکندی اجرای طرح های فضای سبز شهری و کمبود مکان های تفرجگاهی شده است. این کندی در اجرا، مشکلات محیط اجتماعی را در پی دارد. بنابراین بهترین راهکارهای مناسب جهت رفع این معضل بزرگ، برنامه ریزی های اصولی، تخصیص اعتبارات دولتی، مشارکت های مردمی و تشویق بخش خصوصی در سرمایه گذاری و اجرای طرح های فضای سبز شهری می باشد.
مقدمه:
امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضای سبز مؤثر در اشکال گوناگون آن دیگر قابل تصور نیست. پیامدهای توسعه شهری و پیچدگی های معضلات زیست محیطی آنها موجودیت فضای سبز و گسترش آن را برای همیشه اجتناب ناپذیر کرده اند. شهرها به عنوان کانون های تمرکز، فعالیت و زندگی انسانها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تضمین کنند، چاره ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستم های طبیعی ندارند. در این میان فضای سبز به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره یگانه شهرها در متابولیسم آنها نقش اساسی دارند که کمبود آنها می تواند اختلالات جدی در حیات شهرها بوجود آورد.
توجه به فضای سبز به طور عام به عنوان ریه های تنفسی شهرها تعریف اغراق آمیزی از کارکرهای آن نیست. بلکه این تشبیه بیان کننده حداقل کارکرد آن در مفهوم اکولوژیک شهرها به شمار می رود. توسعه سریع تکنولوژی و صنعت، سبب رشد سریع و بی رویه شهرها و تخریب فضای سبز گردیده است. امروزه بیشتر جمعیت در شهرها زندگی می کنند. این امر سبب از بین رفتن طبیعت بکر و محیط های روستائی و جایگزینی آنها با شهرهائی با کیفیت متوسط شده است. در نتیجه، زیبائی این جوامع روستائی به ناموزونی و زشتی جوامع صنعتی مبدل شده است.
متن مقاله:
طرح ایجاد تشکیلاتی بنام»اداره باغات« در سال 1339 به اجرا درآمد. در سال ,1342 پس از چندی که از تاسیس این اداره میگذشت و به دنبال آشکار شدن بیش از پیش نقش و اهمیت فضای سبز نام آن به »سازمان پارک ها« تغییر یافت.این تغییر عنوان و در پی آن دگرگونی اهداف، بتدریج بر بار وظائف و مسئولیت ها افزود و این روند، کماکان ادامه داشت، تا این که درسال 1369 باتعین اهدافی گسترده تر و تغییر اساسنامه به سازمان پارکها وفضای سبز شهر تهران تبدیل گردید." - برگرفته از سایت سازمان پارکها - . امروزه مفهوم شهرها بدون وجود فضای سبز مؤثر در اشکال گوناگون آن دیگر قابل تصور نیست.
پیامدهای توسعه شهری و پیچدگی های معضلات زیست محیطی آنها موجودیت فضای سبز و گسترش آن را برای همیشه اجتناب ناپذیر کرده اند. شهرها به عنوان کانون های تمرکز، فعالیت و زندگی انسانها برای اینکه بتوانند پایداری خود را تضمین کنند، چاره ای جز پذیرش ساختار و کارکردی متأثر از سیستم های طبیعی ندارند. در این میان فضای سبز به عنوان جزء ضروری و لاینفک پیکره یگانه شهرها در متابولیسم آنها نقش اساسی دارند که کمبود آنها می تواند اختلالات جدی در حیات شهرها بوجود آورد. توجه به فضای سبز به طور عام به عنوان ریه های تنفسی شهرها تعریف اغراق آمیزی از کارکرهای آن نیست.
بلکه این تشبیه بیان کننده حداقل کارکرد آن در مفهوم اکولوژیک شهرها به شمار می رود. توسعه سریع تکنولوژی و صنعت، سبب رشد سریع و بی رویه شهرها و تخریب فضای سبز گردیده است. امروزه بیشتر جمعیت در شهرها زندگی می کنند. این امر سبب از بین رفتن طبیعت بکر و محیط های روستائی و جایگزینی آنها با شهرهائی با کیفیت متوسط شده است. در نتیجه، زیبائی این جوامع روستائی به ناموزونی و زشتی جوامع صنعتی مبدل شده است طرح ایجاد تشکیلاتی بنام»اداره باغات« در سال 1339 به اجرا درآمد.
در سال ,1342 پس از چندی که از تاسیس این اداره میگذشت و به دنبال آشکار شدن بیش از پیش نقش و اهمیت فضای سبز نام آن به »سازمان پارک ها« تغییر یافت.این تغییر عنوان و در پی آن دگرگونی اهداف، بتدریج بر بار وظائف و مسئولیت ها افزود و این روند، کماکان ادامه داشت، تا این که درسال 1369 باتعین اهدافی گسترده تر و تغییر اساسنامه به سازمان پارکها و فضای سبز شهر تهران تبدیل گردید."
- برگرفته از سایت سازمان پارکها - . دیدگاه های مختلف در ماهیت منظر شهری به طور خلاصه سه نظریه مورد »حالت وجودی« کیفیت منظر شهری مطرح می باشد، تلقی کیفیت منظر شهری به مثابه صفتی که ذاتی محیط کالبد شهر بوده و مستقل از انسان بعنوان ناظر و مدرک وجود دارد تلقی کیفیت منظر شهری به مثابه مقوله ای کاملاً ذهنی و سلیقه ای که توسط ناظر ساخته می شود و هیچ گونه رابطی به ساختار و خصوصیت محیط کالبدی ندارد. »پدیدار« - فنومن - با رویدادی که در جریان داد و ستد میان خصوصیات کالبدی و محسوس محیط از یک سو و الگوها، نمادهای فرهنگی و تواناهیهای ذهنی فرد ناظر از سوی دیگر شکل می گیرد.
در این تلقی پدیدار شناسانه، مفهوم منظر شهری، مفهومی قابل تفسیر و تاویل است. دو تلقی اول امروزه با بررسی های عمیق فلسفی و مطالعات نحوه ادراک انسان از فضای مصنوع مورد تردید واقع شده اند و عموم صاحبنظران بر وجود رابطه ای تعاملی و دو طرفه بین انسان و محیط مصنوع اتفاق نظر دارن بعنوان مثال کریستیان نوربری شولتز براساس حضور عمیق انسان در فهم فضا و وجود یک رابطه سه گانه بین انسان با فضای هستی و فضای مصنوع، شهر را مورد تفسیر قرار می دهد در این نگاه انسان موجودی متفکر است که سعی می نماید با شرایطی که محیط فرا روی او قرار می دهد، آنرا معنی دار می سازد.
انسانی که پا به فضای هستی می گذارد در آن تفکر نموده و با درک آن به آفرینش فضا یا قوام بخشیدن به فضای هستی می پردازد.از نظر شولتز می توان دو مرحله برای روند ساختن بوسیله انسان ترسیم نمود. مرحله نخست »درک« او از فضای هستی است و مرحله دوم ساختن او بر اساس ادراک و درک از فضای هستی است.بعد از مرحله ساختن، کالبد مصنوع نیز بر ادراک ذهنی انسان تأثیر می گذارد و این دور، تعامل انسان و محیط را بوجود می اورد به این ترتیب، منظر شهر برآیند مجموعه ادراکات محسوس و ذهنیت انسان از محیط شهری است.
در ابتدا ادراکات محسوس نتیجه تاثیر کلیت عواملی که حواس انسان را متاثر می سازد، بدست میآیند. درمرحله بعد شناخت محسوس از محیط در ترکیبی مادی - معنوی با ذهنیت و خاطرات افراد موجودی جدید خلق می کند که منظر نام دارد ادراک منظر شهری: در نخستین گام، ادراک منظر شهری ادراکی محسوس است که موجب لذت، نشاط، آزردگی، ترس و سایر واکنشهای حسی آدمی می شود.
در حقیقت عمده ترین اثر کیفیت سیمای شهر در محدوده این گروه از واکنشهای روحی به ظهور می رسد. ادراکات محسوس از منظر شهر، تنها در زمینه عناصر بصری نبوده، بلکه سر و صدای محیط، بو و سایر عوامل تاثیر گذار بر حواس انسانی نیز در شکل دهی به آن ایفای نقش می کنند از سوی دیگر.منظر به داده های محسوس جهان اطراف ما خلاصه نمی شود. بلکه پیوسته در ارتباط با ذهنیت ناظر، تشخص می یابد : ذهنیتی که بیش از یک نگاه بصری معمولی است. یعنی در منظر شهری نگاه به شهر و محیط شهری، نه فقط بوسیله چشم سر بلکه به همراه »چشم دل« یا »چشم ذهن« صورت می گیرد و ترکیبی از این دو نگاه است.
از این رو بررسی منظرین غیر از ریخت شناسی محیط به شمار می آید ذهن انسان تصویر ذهنی شهر را بر مبنای تاثیرات حسی، تجربیات و خاطرات شخصی، قضاوت زیبایی شناسایی تجربیات جمعی و گروهی و خاطرات جمعی، حوادث تاریخی و چارچوب فرهنگی ارزش ها و آرمان ها و ایده آل ها شکل می دهد. که به منظر شکل می دهد و هم در منظر شکل می گیرد. زیرا خلق معنا فرایندی منفعل نیست که ذهن اطلاعات حسی را دریافت کند و آنها را بر اساس قوانین تداعی معانی به هم متصل کند.
بلکه فرآیندی فعال و خلاق است در این فرآیند عین و ذهن یک واحد را تشکیل می دهند و ذهن جهانی را که در فرآیند ادراک حس می کند، می آفریند. یعنی معنا هم شامل موارد واقعیت مادی - محسوس - و هم زاده ذهن شناساست.منظر شهری نیز در آغاز امری عینی است که بواسطه کیفیت ظهور عوامل فیزیکی محیط موجودیت می یابد. لکن تدریجاٌ و بواسطه حضور در شرایط تاریخی و تکرار شدن در مقابل گروه انسانهای ادراک کننده آن، واجد نوعی وجود ذهنی گشته و به عنصر مشترک پیوند دهنده افراد جامعه بدل می گردد. منظر در این حالت موجودی عینی - ذهنی است که در هر دو عالم واقع و ذهن دارای موجودیتی است که قطع هیچ یک از آنها مقدور نیست.
