بخشی از مقاله
چکیده
در جهان امروز، توسعه همپای زندگی بهتر تلقی میشود و جوامع نسبت به گذشته از آن بیشتر منتفع میگردند. توسعه پدیدهای است با ابعاد مختلف، که هریک به نوعی در زندگی انسان نمود دارد. این مقاله به شناسایی و اولویتبندی شاخصهای توسعهیافتگی روستایی در شهرستان سمیرم میپردازد. در این بررسی، پرسشنامهای متشکل از 4 گروهمعیار، 20 معیار و 63 شاخص، به روش دلفی تدوین شد و توسط 12 متخصص در زمینه توسعه روستایی و مسائل اقتصادی- اجتماعی منابعطبیعی تکمیل گردید.
سپس هر کدام از گروهمعیار، معیار و شاخصها بر حسب میانگین وزنی بدست آمده از درجات اهمیت تخصیص داده شده به هر کدام، رتبهبندی شد و نتایج پژوهش گزارش گردید. از میان گروهمعیارها اولویت نخست به گروهمعیار اقتصادی و آخرین رتبه نیز به گروهمعیار زیستمحیطی تعلق گرفت. از میان 20 معیار موجود هم اشتغال و معیشت در رتبهی اول و دوم اهمیت، و شکل زمین و ساختار جمعیتی در دو رتبه آخر قرار گرفتند.
در رتبهبندی شاخصها، شاخص باسوادی در رتبه اول اهمیت و پایگاه مقاومت بسیج در رتبه آخر از گروهمعیار اجتماعی فرهنگی، شاخص بیکاری در رتبه اول اهمیت و مالکیت حقوقی در رتبه آخر از گروهمعیار اقتصادی، شاخص دسترسی به محورهای اصلی در درجه اول اهمیت و شاخص پست در آخرین رتبه از گروهمعیار کالبدی- زیربنایی و در نهایت سه شاخص بازیافت زباله و پسماند، تخریب مردمی و تخریب دولتی به طور مشترک در رتبه اول و گسلهای فعال و رخنمون توپوگرافیک نیز به طور مشترک در رتبه آخر از گروهمعیار زیستمحیطی قرار گرفتند.
مقدمه
امروزه مسائل روستایی از جمله کاهش جمعیت، فقر روستائیان، عدم وجود زمینههای اشتغال در روستاها، ضعف و کمبود امکانات و خدمات در روستاها و مهاجرت سیلآسا و بی رویه روستائیان به سوی شهرها در جهت یافتن کار و زندگی بهتر، توجه برنامهریزان و مسئولان را به خود جلب نموده است - خداپناه و بیگمحمدی، . - 1388 در حال حاضر، یکی از ویژگیهای کشورهای جهان سوم، تمرکز شدید و عدم تعادل است، این ویژگی معلول نتایج سیاست های رشد قطبی به شمار میآید که در نتیجه این سیاست، تمام امکانات و قدرت در یک یا چند منطقه تمرکز مییابد و سایر مناطق به صورت حاشیهای عمل مینمایند.
- امیدزاده، - 1392 و در نتیجه نابرابریهای منطقهای رخ میدهد. بنابراین برنامهریزی روستایی به عنوان یک مکانیسم، جهت از بین بردن اینگونه مشکلات و تعدیل در جابجایی جمعیت، برای پایداری جمعیت روستاها و جلوگیری از انهدام منابعطبیعی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر امری بسیار ضروری است - خداپناه و بیگمحمدی، . - 1388 در جهان امروز توسعه همپای زندگی بهتر تلقی میشود و جوامع نسبت به گذشته از آن بیشتر منتفع میگردند.
توسعه پدیدهای است با ابعاد مختلف، که هریک به نوعی در زندگی انسان نمود دارد. اگرچه ابعاد مذکور از اهمیت یکسانی برخوردار نیستند و بسته به سطح توسعه جوامع مختلف، تفاوت هایی دارند ولی با وجود این، هماهنگی بین ابعاد توسعه لازم و ضروری است و در محافل علمی و بینالمللی توسعه را با این صفت میشناسند و مورد بحث قرار میدهند؛ یعنی پدیده یا عنصری که هماهنگی در تمام ابعاد آن وجود داشته باشد - پابلییزدی و ابراهیمی، . - 1387 عدم توازن در جریان توسعه، بین نواحی مختلف موجب ایجاد شکاف و تشدید نابرابری منطقه ای می شود که خود مانعی در مسیر توسعه است - تقوایی و بهاری، . - 1391
شاخصهای اجتماعیاقتصادی و زیستمحیطی توسعه، هم در جهان توسعهیافته و هم در ممالک درحال توسعه، از یک سو وسیلهای برای سنجش درجه توسعهیافتگی و از سوی دیگر، معیاری جهت سنجش میزان موفقیت و ناکامی برنامههای توسعه به شمار میروند.قطعاً بدون چنین ابزاری، هیچ کشوری قادر به تشخیص وضعیت و محک زدن روشهای به کار رفته در راستای نیل به اهداف توسعه نخواهد بود.
از اینرو، بهرهگیری از شاخصهای اجتماعی اقتصادی و زیستمحیطی در فرآیند برنامهریزی و اجرای آن ضرورتی انکارناپذیر است. با وجود این، تاریخ برنامهریزی توسعه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، حاکی از خلأ نسبی این گونه شاخص ها در جهت سنجش برنامههاست کهعمدتاً به خلأ اطلاعاتی عمیق در این کشورها و به طور طبیعی در ایران مربوط میگردد - کلانتری و همکاران، . - 1388
نحوه پخشایش امکانات و خدمات، با بررسی تطبیقی شاخص های مختلف اقتصادی، اجتماعی و کالبدی در مناطق مختلف نسبت به همدیگر روشن میشود. شاخص ها میتوانند وضعیت محدودههای مختلف جغرافیایی را به صورت تطبیقی نشان داده، آنها را از نظر امکانات و تنگناها ردهبندی کرده، اولویت بخشند. بدین ترتیب به کمک این شاخصها باید بتوانیم قابلیتها و تنگناهای محدودههای مختلف جغرافیایی را از منظر میزان بهرهمندی از خدمات، زیربناها و ... ارایه داده، ابزار لازم را برای تصمیمگیری و تعیین اهداف فراهم کنیم.
- پورمحمدی و زالی، . - 1388 تعیین شاخص ها، مهمترین قدم در برنامهریزی و مطالعات منطقهای است و این همان بیان آماری پدیدههاست که امکان مقایسه و ارزیابی پدیدهها را در زمانها و مکانهای مختلف فراهم میکند - کلانتری، . - 1387 در این پژوهش سعی بر آن شد تا شاخص های مورد استفاده در سنجش میزان توسعهیافتگی روستایی با استفاده از روش دلفی تعیین و اولویتبندی گردد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه
شهرستان سمیرم در گسترهای به مساحت 5274 کیلومترمربع در جنوب غربی استان اصفهان، بین 31 درجه و 25 دقیقهی شمالی و 51 درجه و 34 دقیقهی طول شرقی و با ارتفاع متوسط 2400 متر از سطح دریا، قرار گرفته است. آخرین تقسیمات کشوری، این شهرستان را به 4 بخش مرکزی، وردشت، پادنا و دناکوه تقسیمبندی کرده است - مرکز آمار، - 1393 و براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 کل جمعیت شهرستان 65047 نفر میباشد، که 32207 نفر از این جمعیت را زنان و 32840 نفر دیگر را مردان تشکیل میدهند. این شهرستان با حدو 4/9 درصد از مساحت استان اصفهان نزدیک به 1/3 درصد از جمعیت استان را در خود جای داده است - مرکز آمار ایران، . - 1390
روش مطالعه
روش دلفی از روشهای تحقیقی شناخته شده در زمینهی مطالعات اجتماعی و روش پذیرفته شدهای برای گردآوری اطلاعات از متخصصان در یک زمینه میباشد Landeta - وBarrutia ، . - 2011 این روش در زمینههای مختلف مطالعاتی نظیر برنامهریزی و طرحریزیها، ارزیابی نیازها، تصمیم های سیاسی، ایجاد توسعه در بهرهبرداری متناوب از منابع و ...
