بخشی از مقاله
چکیده
سیستم طبقهبندي استعداد حاصلخیزي خاك - FCC - یک روش تکنیکی است که خاكها را بر مبناي نوع مشکلات موجود در آنها براي مدیریتهاي زراعی گروهبندي میکند. هدف از انجام این پژوهش، استفاده از سیستم FCC در طبقهبندي استعداد حاصلخیزي خاكهاي شالیزاري در بخشی از استان گیلان جهت تسهیل اعمال مدیریت تغذیهاي و ارزیابی اراضی میباشد.
این پژوهش از دو بخش مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی تشکیل شده است که با روشهاي استاندارد به انجام رسیدهاند. تعداد 12 خاکرخ به فواصل یک کیلومتر از یکدیگر در اراضی شالیکاري منطقه مورد مطالعه حفر و پس از تشریح هریک از آنها، نمونه برداري از افق هاي سطحی و زیرسطحی آنها انجام و آزمایشهاي فیزیکی و شیمیایی بر روي آنها صورت پذیرفت.
طبقهبندي استعداد حاصلخیزي خاكهاي مورد مطالعه - FCC - شامل هشت نوع کلاس مختلف براي خاكهاي مذکور گردید. اکثر خاكهاي مورد مطالعه در سطح تیپ در گروه C و برخی در گروه L و S قرار گرفتند. در سطح دوم این سیستم توصیفکنندههاي g، b و v به خاكهاي مورد مطالعه اختصاص یافتند. تفسیر واحدهاي FCC منعکس کننده شرایط و موقعیت حاصلخیزي خاك بوده که در طراحی برنامههاي مدیریت تغذیهاي و باروري خاك مفید می باشند.
مقدمه
طبقهبندي استعداد حاصلخیزي خاك - Fertility Capability soil Classification - یک سیستم طبقهبندي خاك براي اهداف ویژه است که خاكها را بر مبناي نوع مشکلات موجود در آنها براي مدیریتهاي زراعی گروهبندي می کند - بیول و همکاران، . - 1975 این روش خاكها را درجهبندي نمیکند و به عبارتی یک روش ارزیابی نبوده بلکه روشی در راستاي کمک به ارزیابی اراضی است - ایوبی، . - 1385 اساس این سیستم، پارامترها و خصوصیات کمی موجود در خاك سطحی و زیرسطحی که مستقیما بر رشد گیاه موثر هستند، میباشد.
نسخه اولیه این سیستم طبقهبندي خاك توسط بیول و همکاران - 1975 - به منظور برقراري ارتباط بین اطلاعات ردهبندي خاك و حاصلخیزي خاك ارائه گردید. بیول - 1986 - نسخه دوم را به منظور تفسیر خصوصیات خاك براي کشت برنج در اراضی خیس - wetlands - تدوین کرد. این سیستم طبقهبندي به طور گسترده در دنیا مورد استفاده قرار گرفته است.
براي تفسیر دادههاي نقشه خاكهاي جهان که توسط فائو تهیه شده، از این روش استفاده شده است . ترابی و همکاران - 1384 - ، در طبقهبندي استعداد حاصلخیزي خاك اراضی زیر کشت برنج از روش FCC استفاده نموده و نتایج را با روش هاي دقیقتر و پارامتریک مقایسه نمودند. نتایج آنها نشان داد که اطلاعات خروجی حاصل از روش FCC در اکثر موارد منطبق با اطلاعات خروجی حاصل از روش پارامتریک میباشد.
از این رو با توجه به پیچیده بودن روش محاسبات در سیستمهاي پارامتریک و تخصصی بودن آن، استفاده از روش FCC در شالیزارها را براي کارشناسان و کشاورزان توصیه نمودند. مورمان و ون بریمن - 1978 - ، دو مزیت سیستم FCC را اینگونه بیان داشتند که: -1 بسیاري از اطلاعات و دادههاي آن قابل جمعآوري در مزرعه یا قابل استخراج از یک نقشه خاك خوب و دقیق میباشند. و -2 نیاز به نمونههاي آزمایشی ساده و مشخص دارد. آنها همچنین بیان کردند که سیستم FCC بایستی جهت کشت برنج در اراضی خیس سازگار گردد. هدف از انجام این پژوهش، استفاده از سیستم FCC جهت طبقهبندي خاكهاي شالیزاري در بخشی از استان گیلان جهت تسهیل اعمال مدیریت تغذیهاي و ارزیابی اراضی میباشد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه اراضی شالیکاري در حد فاصل خشکبیجار تا زیباکنار با مساحتی بالغ بر 1000 هکتار میباشد. این منطقه در شمال مرکزي استان گیلان و در سواحل دریاي خزر بین طولهاي جغرافیایی 49 درجه و 45 دقیقه و 25 ثانیه تا 49 درجه و 49 دقیقه و 13 ثانیه شرقی و عرضهاي جغرافیایی 37 درجه و 22 دقیقه و 25 ثانیه تا 37 درجه و 26 دقیقه و 44 ثانیه شمالی واقع گردیده است.
پس از مطالعه و بررسی نقشههاي منطقه و با هدف بررسی روند تغییرات خاك در هر دو راستاي شمالی- جنوبی و شرقی - غربی در منطقه، یک ترانسکت مورب از سمت جنوب غربی به سمت شمال شرقی - خشکبیجار به سمت زیباکنار - منطقه مورد مطالعه انتخاب و پس از تعیین نقاط مورد نظر اقدام به حفر خاکرخ به صورت زیگزاگی و به فواصل یک کیلومتر از یکدیگر گردید. در مجموع تعداد 12 خاکرخ در منطقه حفر و تشریح و نمونهبرداري از هریک از افقهاي آنها بر اساس کتابچه راهنماي تشریح و نمونهبرداري وزارت کشاورزي آمریکا1 صورت گرفت.
کلیه مطالعات آزمایشگاهی مطابق با شیوههاي استاندارد2 و دستورالعملهاي مربوط به روشهاي آنالیز خاك3 انجام گرفتند. بافت خاك به روش هیدرومتري، pH و هدایت الکتریکی خاك به ترتیب در گل و عصاره اشباع خاك و ظرفیت تبادلی به روش استات سدیم در pH= 8/2 محاسبه گردید. ازت کل، فسفر و پتاسیم قابل جذب نیز به ترتیب به روش هاي کجلدال، اولسن و استات آمونیوم مورد اندازهگیري قرار گرفتند.
براي اندازهگیري آهن، روي و منگنز عصارهگیري توسط DTPA انجام و مقادیر آنها در دستگاه جذب اتمی قرائت گردید. طبقهبندي استعداد حاصلخیزي خاكهاي مورد مطالعه بر طبق نسخه چهارم سیستم FCC - سانچز و همکاران، - 2003 انجام گردید. سیستم FCC داراي دو سطح طبقهبندي تیپ یا زیرتیپ٤ و توصیفکننده5ها میباشد - جدول . - 1
در سطح اول نوع بافت افق سطحی و زیرسطحی به عنوان تیپ خاك شناخته میشوند. در سطح دوم این طبقهبندي، توصیفکنندهها بیان میشوند. که نشانگر شرایط خاص خاك به عنوان عوامل محدودکننده براي رشد گیاه محسوب میشوند. ویژگیهاي خاك در مجموع به صورت 17 توصیفکننده مشخص شده و حدود آنها به صورت کمی نمایش داده میشود. نمایش این دو سطح در کنار هم ویژگیهاي خاك را در ارتباط با قابلیت آن براي رشد گیاه نشان میدهد.
