بخشی از مقاله
چکیده
فرهنگ غنی و موقعیت جغرافیایی خاص، دو عامل اصلی در پیدایش غذاهای متنوع و رنگارنگ در بعضی مناطق شده است. این تنوع غذا، می تواند به عنوان پتانسیلی بزرگ در بخش گردشگری عمل نماید. امروزه، گردشگری غذا به عنوان یکی از راهکار های جذب گردشگر در جهان به شمار می رود. تحقیق حاضر، با تکیه بر فرآیند برنامه ریزیراهبردی و فنونِ پیشنهادی، با هدف اساسی شناسایی و اولویت بندی راهبردهای مناسب گردشگری غذا در رامسر، تدوین شده است.
این تحقیق بر مینای نتیجه، کاربردی و به لحاظ ماهیت، از نوع توصیفی-موردی و با توجه به ویژگی آزمایشی و یا غیرآزمایشی1بودنِ تحقیقات، غیرآزمایشی-پیمایشی بشمار می آید. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه، با ضریب پایایی 8َ0/ بوده است و جامعه آماری تحقیق حاضر را، تعداد 50 نفر ازمتخصصین و مسولین و خِبرگان بومی در حوزه ی گردشگری شهرستان رامسر تشکیل دادند. بدلیل استفاده از سرشماری، تمامی جامعه آماری که 50 نفر بودند، به عنوان نمونه استفاده شدند.
-1 مقدمه
گردشگری، فعالیت اقتصادی است که اساسا ماهیت خدماتی دارد و بعد از صنعت نفت وخودروسازی به عنوان سومین صنعت جهان شناخته می شود - حقیقی کفاش و ضیایی و جعفری، . - 23 :1388 اطلاق واژه ی صنعت به گردشگری در سخنرانی ها، گزارش ها، مقالات و کتاب ها امری متداول است - . - Vanhove, 2005: 9 باید توجه داشت، چرخه ی عظیم مالی که بطور غیر مستقیم حول محور صنعت گردشگری می چرخد به مراتب مهمتر از درآمدهای مستقیم این صنعت بر اقتصاد جهانی تاثیرگذار است - پاپلی یزدی و سقایی، . - 3 :1390
گردشگری منشور کثیر الوجهی است که هر وجه آن به جنبه هایی از فعالیت و نیاز انسان دلالت دارد - ابراهیم زاده و همکاران، . - 11 : 1391 غذا ازجمله نیازهای فیزیولوژیک اولیه انسانی بوده است - رنجبریان و زاهدی، . - 119 :1388 اما رفته رفته از جلوه ی یک نیاز روزمره گذشته و چهره ی فرهنگی به خود گرفته است - معتمدی مهر و مصداقی، . - 123 : 1390 تمایل به سفر و تجربه ی طعم منحصر به فرد و واقعی غذاهای بومی به یکی از بزرگترین پارادایم های صنعت گردشگری تبدیل شده است - . - Kim et al , 2009b: 54
امروزه گردشگری غذا که پدیده ی جدیدی هم نیست - اسمیت و همکاران، - 81 :1391 به یک استراتژی بازاریابی و اقتصادی مهم، برای هتلداران، تفریحگاه ها و مقصدهای گردشگری تبدیل شده است؛ همچنین در سطح بین المللی به دلیل قابلیت ها و مزیت های رقابتی آنها، از توجهی دو چندان برخوردار شده و رشد شتابان را در میان سایر اشکال گردشگری از خود نشان می دهد - . - Shenoy , 2005: 3; Failte Ireland, 2010: 4 نقش مهم گردشگری غذا، عمدتا کمک فزاینده به افزایش درآمد سرانه حاصل گردشگری است.
اغلب کشورهای دنیا با هدف احیای غذاهای سنتی و گسترش گردشگری، غذاهایی را به عنوان غذای ملی به مردم جهان معرفی کرده اند. مکتب های مادر آشپزی جهانی، چینی، رومی و ایرانی است و تمامی غذاهای کشورهای جهان از این سه مکتب اصلی سرچشمه گرفته است - کاظمی و زاهدی، . - 133 :1390 اسناد تاریخی، بیانگر قدمت چهار هزار ساله ی غذاهای ایرانی است.
کشور ما یکی از غنی ترین سفره های جهان را دارا می باشد، به طوری که در حدود 2200 نوع غذا و 109 نوع نوشیدنی و انواع شیرینی و نان در سطح کشور شناسایی شده است - معتمدی مهر و مصداقی، . - 124 : 1390 در همین راستا شهرستان رامسر که در مرز بین دو استان مازندران و گیلان قرار گرفته و ترکیبی از غنای فرهنگی این دو استان را در برگرفته است و نیز با توجه به موقعیت خاص آن، توانایی بالقوه ی این را دارد که به یک قطب گردشگری غذا تبدیل شود، که این امر نیازمند عملکرد کارا و اثربخش مدیریت مقصد می باشد.
ارائه ی یک برنامه مدیریت راهبردی که وضعیت کنونی، اهداف عینی و غایی و مسیر رسیدن به اهداف را تبیین کند، نخستین گام در برنامه ریزی و مدیریت گردشگری است - ضیایی و تراب احمدی، . - 145 :1391 بدیهی است که اولین اقدام در برنامه ریزی راهبردی گردشگری، شناخت قابلیت ها، تنگناها و توان های بالقوه و بالفعل مقاصد گردشگری در جهت بازساخت و توسعه ی پایدار آن می باشد.
شهرستان رامسر، از مناطق مستعد بمنظور توسعه گردشگری غذا بشمار می آید که در این زمینه، اقدامات لازم جهت برنامه ریزی های راهبردی بمنظور توسعه منطقه انجام نگرفته است؛ با این توصیفات، ضرورت می یابد که بمنظور بررسی قابلیت ها و مطالعه ی توانایی جذب و توسعه گردشگری غذا در شهرستان رامسر، تحقیق و بررسی علمی انجام شود؛ لذا استفاده از ابزار تجزیه و تحلیل سوات5 و ماتریس عوامل داخلی و خارجی6 بمنظور تعیین راهبرد های مناسب وماتریس برنامه ریزی راهبردی کمّی بمنظور انتخاب مهمترین راهبرد ها، هدف و جهت گیری عملیاتی این پژوهش قرار گرفت تا در نهایت، از طریق این برنامه ریزی راهبردی، برای توسعه شهرستان رامسر با توجه به نیاز، اقدام لازم انجام شود.
-2 مبانی نظری تحقیق
-2-1 گردشگری غذا
غذا بخش مهمی از تعطیلات گردشگران را در بر می گیرد؛ بخشی که ممکن است حتی یک سوم از مخارج گردشگران را شامل گردد - . - Kim et al, 2009a: Cited in Blichfeldt & Therkelsen , 2010: 1 غذا یکی از مهمترین عوامل در تصمیم گیری گردشگران برای سفر به مقصدی خاص می باشد - . - Kim et al , 2009b: 52 با توجه به اینکه گردشگری غذا بخش وسیعی از صنعت گردشگری را به خود اختصاص داده است، تعریف پذیرفته شده ی جامعی برای آن وجود ندارد - Failte .Ireland, 2010: 6 -
اسمیت و همکارانش گردشگری غذا را اینگونه تعریف کرده اند: بازدید از مقصدهایی که انگیزه اولیه سفر به آن مقصدها علاقه به آشپزی یک قوم، ملت یا منطقه است و می تواند شامل خوردن و نوشیدن، یادگیری در مورد فرآیندهای تولید محصولات غذایی، خرید خوراک و نوشیدنی یا شرکت در دوره های آموزش آشپزی7 باشد - اسمیت و همکاران،. - 81 :1391 از دیدگاه ساختاری-فرهنگی، غذا سمبلی است که با ساختار جامعه مرتبط می شود - کاظمی و زاهدی، . - 79 :1390 تنوع، گوناگونی و لذت اندیشی اغذیه، نزد هر قومی نشانه ای از قدمت فرهنگی آن و نیز بهره مندی بهینه از جغرافیای منطقه است.
- معتمدی مهر و مصداقی، . - 126 :1390 به این دلیل، غذا زیر مجموعه ای از گردشگری فرهنگی یا میراث تلقی می شود - اسمیت و همکاران، . - 82 :1391 غذاهای بومی، بهترین راه درک میراث و فرهنگ ناملموس مقصد ها می باشد - Yurtseven and Kaya, 2011: .263 - پاپلی یزدی و سقایی - - 50 :1390 گردشگری غذا را زیر مجموعه ای از گردشگری فرهنگی و هنری - گردشگری میراث - بشمار می آورند.
غذا و نوشیدنی از جمله محصولات اصلی گردشگری به شمار می آیند که هر مسافری در هر سفری آن را صرف خواهد کرد - ضیایی و تراب احمدی، - 91 :1391 و اینکه نقش مهمی در ساخت مکان ها و مقصدهای گردشگری دارد در نتیجه غذا در گردشگری، در حالیکه از عرضه داشت ها و تولید کنندگان بومی حمایت می کند، محصولات غذایی با کیفیت بسیار بالایی را برای گردشگران مهیا می سازد - . - Long, 2004:68 این نشان می دهد که غذا در گردشگری هم برای گردشگران و هم برای جامعه ی میزبان می تواند سودآور باشد.
- Nummedal and Hall, 2006; Okumus et al., 2007; Sims, 2009: .Cited in Yurtseven and Kaya, 2011: 264 - هال و میشل - 2005 - بیان می کنند که ترکیب غذا، نوشیدنی و گردشگری از اوایل سده ی 19 میلادی با افتتاح اولین رستوران ها شکل گرفت، اما آنقدر گران قیمت بود که تنها خواص می توانستند از آن لذت ببرند - اسمیت و همکاران، . - 81 :1391 غذا و نوشیدنی، و گردشگری در هفت شکل مختلف با یکدیگر در تعاملند: -1 جاذبه ای برای مقصدهای گردشگری، -2 به عنوان یک عرضه داشت گردشگری، -3 کسب تجارب غذایی - امتحان کردن غذا، شرکت در کارگاه های آموزشی و جشنواره های غذایی، و... - ، -4 به عنوان مؤلفه ای از فرهنگ بومی، -5 بازاریابی.
