بخشی از مقاله
چکیده فارسی:
دارو نقشی حیاتی در عملکرد مناسب خدمات سلامت ایفا میکند . بسیاری از خدمات درمانی و پیشگیرانه وابسته به آن است و بیماران در دسترس بودنِ آن ر ا نشانگر کیفیت خدمات سلامت میپندارند. نظام دارویی نیز به عنوان یکی از ارکان مهم و حیاتی نظام سلامت همواره برای دولتها و مردم از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. کشورهای غربی تلاش دارند تا با تحریم ایران و در تنگنا گذاشتن صنایع تولیدی از جمله صنعت دارو و ایجاد کمبودهای دارویی بین مردم و دولت جدایی بیندازند.
راهبرد اقتصاد مقاومتی میتواند تقویت کننده صنعت دارو در برابر این تلاطمها و شوکهای اقتصادی باشد. بر همین اساس در این پژوهش تلاش شده است تا عوامل موثر بر اقتصاد مقاومتی در صنعت دارو به صورت خاص شناسایی و اولویتبندی شوند. این مطالعه ازنظر هدف، مطالعهای کاربردی و از نظر استراتژی پژوهش با استفاده از استراتژی ترکیبی شامل ترکیب استراتژی های تحلیل گفتمان و پیمایش است.
روش جمعآوری دادهها بهصورت میدانی و همچنین تا حدی کتابخانهای است، ابزار جمعآوری دادهها نیز بررسی اسناد و مدارک، مصاحبه و پرسشنامه است. عوامل موثر بر اقتصاد مقاومتی در سه سطح در نظام دارویی بررسی شد. نتایج نشان دهنده آن است که در عوامل موثر بر سطح خرد که اغلب عوامل فرهنگی است که بر مصرف بهینه دارو و تجویز منطقی نسخ تاکید میکند. همچنین در سطح میانی اغلب عوامل ناظر بر تکمیل زنجیره ارزش دارو برای کاهش وابستگی و افزایش کیفیت و بهرهوری است. همچنین در سطح کلان نیز بیشتر بر بسترسازی فضای کسب و کار آرام و بی حاشیه و همچنین افزایش اشراف اطلاعاتی بر بازار دارو تاکید دارد.
-1-1 مقدمه
دارو نقشی حیاتی در عملکرد مناسب خدمات سلامت ایفا میکند . بسیاری از خدمات درمانی و پیشگیرانه وابسته به آن است و بیماران در دسترس بودنِ آن ر ا نشانگر کیفیت خدمات سلامت میپندارند. نظام دارویی کشور یعنی فرایند تولید، واردات، توزیع، تجویز، ارائه دارو به مصرفکننده و درنهایت مصرف دارو توسط بیمار، از مهمترین زنجیرههای حفظ سلامتی آحاد جامعه است. هدف نهایی از این نظام حفظ و ارتقای سطح سلامتی مردم است . ازاینرو، حفظ، توسعه و بهبود این نظام اهمیت ویژهای در اقتصاد سلامت و کیفیت زندگی مردم ایفا میکند. به همین منظور اتکا به تولید داخلی و حفظ صنعت داروسازی از تلاطمهای سیاسی اقتصادی میتواند تضمین گر نظام سلامت پیشرو باشد.
نگاه استراتژیک به نظام دارویی کشور باعث میشود تلاش در جهت ایمنسازی و مقاومسازی آن افزایش یابد. در این میان اقتصاد مقاومتی طرحی اقتصادی است که در آن ساختار و بازیگران اقتصادی اقدامی فعالانه را برای مقابله با تلاطم و ناآرامیهای شدید اقتصادی طرح ریزی می کنند. سازوکارهای اقتصادی، فضای تولید و کسبوکار و سایر مؤلفههای اقتصادی و تجاری مبتنی بر این پیشفرض طراحی میشوند که کشور ممکن است هرلحظه به سبب مسائل غیراقتصادی دچار ضربه و تکانههای شدید اقتصادی گردد.
لذا تنها راه تضمین امنیت دارویی در راستای توسعه نظام سلامت کشور استفاده از الگوی اقتصاد مقاومتی در صنعت و نظام دارویی کشور است. نکته مهم دیگر اینکه در شرایط وجود چالشها، چنانچه الگوی اقتصاد مقاومتی مبتنی بر فعالسازی ظرفیتهای داخلی نظام دارو شکل گیرد، بهترین سکوی پرتاب برای شرایط پس از چالشها خواهد بود؛ بهگونهای که با رفع این چالشها، ظرفیت صنعت دارو به صورتی کاملتر آزاد و موجب شتاب پیشرفت خواهد شد.
-2-1 اقتصاد مقاومتی
علم اقتصاد، علم تخصیص بهینه منابع محدود به نیازهای نامحدود است. در یک اقتصاد در شرایط بحران، تخصیص بهینه منابعی که نسبت به قبل نیز محدودتر می شوند، استراتژی ها و نگرش های استراتژیک متفاوت نسبت به شرایط عادی را می طلبد. یکی از این بحران ها، تحریم اقتصادی تحمیلی به یک کشور است.
اتخاذ سیاست اقتصاد مقاومتیبه مفهوم یک مدیریت استراتژیک منسجمِ خودباور، با شناسایی و تشخیص حوزه های فشار و تهدیدهای فرارو و اهتمام در استفاده حداکثری از تمامی فرصت ها و توانمندی های بالقوه و بالفعل با حداکثر بهرهوری و اصلاح و ترمیم ضعف ها، نه تنها می تواند موجب کاهش آسیب پذیری ناشی از تحریم شود، بلکه باعث رشد اقتصادی حاصل از بهره گیری از فرصت های ناخواسته پیش آمده ناشی از آن نیز، خواهد شد.
اقتصاد مقاومتی واژه جدیدی است که در حوزه ادبیات علم اقتصاد وارد گردیده و تعریف علمی جامع و کاملی از آن تاکنون ارائه نگردیده است. لذا بایستی بر اساس دلایل طرح این واژه و اهدافی که بر آن مترتب است، ابتدا تعریفی از آن ارائه نمود تا بتوان مسیرهای لازم جهت تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی ترسیم نموده و در طول طی نمودن مسیر نسبت به تحلیل روند پیشرفت برنامه های تدوین شده اقدام نمود.
بریگاگلیو - 2006 - از اصطلاحی به نام انعطافپذیری اقتصادی برای اشاره به توان یک اقتصاد برای بهبود - یا انطباق با - آثار شوکهای برونزای مخالف استفاده کرده است. این اصطلاح با تعریفی که از آن شده، نزدیکترین مفهوم به اقتصاد مقاومتی در ادبیات رایج کشور ماست - سیف, . - 1391 بریگاگلیو بیان میدارد که اصطلاح انعطافپذیری اقتصادی به دو مفهوم به کار میرود:
اول، توانایی اقتصاد برای بهبود سریع از شوکهای اقتصادی تخریب کننده خارجی؛ دوم، توانایی اقتصاد برای ایستادگی در برابر آثار این شوکها.
نکته قابل تأمل در خلال تحقق انقلاب اسلامی تفکرات اقتصادی بود که عملاً با نظریه های کاپیتالیستی و سویالیستی در تعارض بود. انقلاب اسلامی عملاً بر اقتصاد اسلامی تأکید داشت و این امر تفکرات دو مکتب اقتصادی را به چالش فراخواند . بنابراین، اقتصاد مقاومتی شاخه ای از علم اقتصاد است که با شناسایی و تشخیص تهدیدها و پیامدهای منفی و کمبودهای ناشی از آن، جهت جبران کمبودها و به حداقل رساندن اثرات منفی آن، با شناسایی تمامی توانمندی های انسانی، سرمایه ای و تکنولوژیکی داخلی، با حداکثر بهره وری، به تقویت و افزایش تولید داخلی پرداخته و از طرف دیگر به اصلاح الگوی مصرف می پردازد و منابعی را که کمبودشان تا حدود زیادی جبران شده به صورت بهینه به نیازهای تعدیل شده بر اساس اصلاح الگوی مصرف تخصیص می دهد.
-3-1 نظام دارویی و اهمیت آن
در بازار جهانی، موقعیت صنعت داروسازی متفاوت از سایر صنایع با فناوری پیشرفته است. توسعه صنعت داروسازی بیشتر از سایر صنایع تابع تحقیقات نوآورانه، سرمایهگذاری و مقررات دولتی است. این صنعت ازجمله سودآورترین صنایع در گروه صنایع با فناوری پیشرفته است. دارو، بهعنوان یکی از عمدهترین دروندادهای مراقبتهای سلامت، در ایران - و نیز در بسیاری دیگر از کشورهای رو به رشد - ویژگی برجستهای دارد که جایگاه آن را در نظام سلامت کشور ما از بیشتر کشورهای توسعهیافته متمایز میگرداند. هزینههای دارویی و هزینههای مرتبط با مصرف داروها در ایران و بسیاری دیگر از کشورهای رو به رشد، حدود 30 درصد از کل هزینه مراقبتهای سلامت و نزدیک به 50 درصد از هزینه مراقبتهای سرپایی بهداشتی و درمانی را به خود اختصاص میدهد
سهم هزینه مراقبتهای سرپایی بهداشتی و درمانی در کشور ما در مقایسه با مراقبتهای بستری، به نحو ناهنجاری بالاست: در کشورهای توسعهیافته مراقبتهای سرپایی بهداشتی و درمانی 30 درصد و در کشور ما 60 درصد از کل هزینههای مراقبتهای سلامت را به خود اختصاص میدهند. همین وزن بالای هزینه مراقبتهای سرپایی بهداشتی و درمانی، جایگاه دارو را در نظام مراقبتهای سلامت کشور ما برجسته کرده است
دارو پایه و محور اساسی و در بسیاری از موارد - نقطه نهایی کل عملیات بهداشتی و درمانی است . از سادهترین روش درمانی سردر د و پیشگیری از فلج کودکان تا پیچیدهترین فناوریهایی که در جراحیهای پیوند اعضا به کار میروند، دارو است که چرخه نظام سلامت کشور را کامل میکند.
بخش داروی کشور واجد این ویژگی است که نهتنها از معضلات خاص بخش دارو رنج میبرد، بلکه به تکتک معایب و مشکلات کلیت نظام مدیریتی، سیاسی و اقتصادی کشور نیز مبتلاست. حال با توجه به اهمیت دارو در نظام سلامت افزایش استقلال، بهرهوری و کیفیت آن ضروری به نظر میرسد.
شکلگیری صنعت داروسازی ایران چه قبل و چه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، توأم با ورود دولت به عرصه صنعت و تولید بوده و ساختارهای انتخابشده و مورداستفاده نیز همگی متکی بر حمایتهای دولتی بوده است و لذا ساختارهای مالی و سرمایه،فنّاوریهای تحت اختیار، اندازه بنگاهها، چگونگی منابع انسانی و بهرهوری و بازده ناچیز فعالیتهای تولیدی نیز بر همین اساس در بنگاههای تولیدی شکلگرفته است. برای خروج از این شرایط حمایتی و ورود به عرصه اقتصاد مقاومتی، این سازوکارها بایستیمجدداً بررسی و در جهت یک نظام دارویی مستقل و مقاوم در برابر تلاطمهای اقتصادی تغییر یابد
از همین رو شناخت عوامل مؤثر بر شکلگیری یک اقتصاد مقاومتی در نظام دارویی ضروری به نظر رسیده و تنها راه تضمین امنیت دارویی در راستای توسعه نظام سلامت کشور استفاده ازاین الگوی اقتصادی در صنعت و نظام دارویی کشور است. نکته مهم دیگر اینکه در شرایط وجود چالشها، چنانچه الگوی اقتصاد مقاومتی مبتنی بر فعالسازی ظرفیتهای داخلی نظام دارو شکل گیرد، بهترین سکوی پرتاب برای شرایط پس از چالشها خواهد بود؛ بهگونهای که با رفع این چالشها، ظرفیت صنعت دارو به صورتی کاملتر آزاد و موجب شتاب پیشرفت خواهد شد.
به همین منظور بررسی نظام دارویی کشور در سه سطح زیر صورت خواهد گرفت:
سطح خرد: در این مطالعه سطح خرد شامل روابط پزشک، مصرفکننده و داروخانه و در نهایت از نظر اقتصادی و به صورت کلی طرف تقاضا را شامل میشود. نوع و حجم مصرف در بازار دارو از طرف تقاضا کنترل میشود.
سطح میانی: منظور از سطح میانی شرکتهای تولیدی، توزیعی و وارداتی در صنعت داروسازی هستند.
