بخشی از مقاله
چکیده: نیاز به تغییرات ساختاري و افزایش پویایی بازار در بخش بهداشت و درمان، توجه مراکز درمانی را به مقوله صرفهجویی در هزینهها و بهینهسازي فرایندهاي سازمانی بیش از گذشته جلب نموده است. از اینرو در این مطالعه تلاش شده است تا عوامل زمینهساز آمادگی براي بهکارگیري سیستم تدارك الکترونیک و اولویت آنها در مراکز درمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرند.. براي این منظور، مجموعه جامع از عوامل مبتنی بر ادبیات موضوع و نظرات خبرگان با توجه به نمونه موردي تحت مطالعه شناسایی و مورد تائید قرار گرفته شدهاند.
عوامل یاد شده در 6 دسته کلی شامل مدیریت، منابع انسانی، فرآیند، فناوري، محیط و اطلاعات تقسیمبندي شده است. و مدلی جامع براي سنجش آمادگی بیمارستانها در بهکارگیري سیستم تداراکات الکترونیک ارایه شده است. درنهایت، جهت اولویتبندي عوامل شناساییشده، با توجه به ماهیت شاخصهاي تحت ارزیابی و نظرات دریافتشده، از روش تصمیمگیري چندمعیاره فازي بهره گرفته شده است. علاوه بر آن، رتبهبندي هر یک از عوامل در هر دسته نیز معین شده است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که معیار مدیریت مؤثرترین معیار براي بهکارگیري تدارك الکترونیک در بیمارستان است. و پس از معیارهاي فناوري، منابع انسانی، فرایندها، محیط و اطلاعات در اولویتبعدي قرار گرفتهاند.
-1مقدمه
یکی از الگوهاي نوین در اقتصاد شبکهاي بهرهگیري از مدیریت زنجیره تأمین است که با توجه به الزامات این شبکه بهطور جدي موردتوجه مدیران کسبوکار و محققان در مدیریت صنعتی قرار گرفته است. معاملات میلیارد دلاري زنجیره تأمین در سراسر جهان پتانسیل عظیمی در جهت افزایش عملکرد و پیشرفت به وجود آورده است. زنجیرهي تأمین - فرآیند تدارکات - مجموعهي عواملی هستند که خالق ارزش افزوده در اقتصاد هستند. درست عمل نکردن این زنجیره مانعی براي خلق ارزش افزوده در نگاه کلان اقتصادي خواهد بود.
در دهه 80 میلادى با افزایش تنوع در الگوهاى مورد انتظار مشتریان، سازمانها بهطور فزایندهاى به افزایش انعطافپذیري در خطوط تولید و توسعه محصولات جدید براى ارضاى نیازهاى مشتریان علاقهمند شدند. در دهه 90 میلادى، به همراه بهبود در فرایندهاى تولید و بهکارگیري الگوهاى مهندسی مجدد، مدیران بسیارى از صنایع دریافتند که براى ادامه حضور در بازار تنها بهبود فرایندهاى داخلی و انعطافپذیري در تواناییهاى شرکت کافی نیست، بلکه تأمینکنندگان قطعات و مواد نیز باید موادى با بهترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند و توزیعکنندگان محصولات نیز باید ارتباط نزدیکی با سیاستهاى توسعه بازار تولیدکننده داشته باشند.
با چنین نگرشی، رویکردهاى زنجیره تأمین و مدیریت آن پا به عرصه وجود نهاد. از طرف دیگر با توسعه سریع فناورى اطلاعات در سالهاى اخیر و کاربرد وسیع آن در مدیریت زنجیره تأمین، بسیارى از فعالیتهاى اساسی مدیریت زنجیره با روشهاى جدید در حال انجام است. زنجیره تأمین نه فقط شامل بنگاههاست بلکه شامل روابط فرایندهاي ارتباطدهنده بین آنها نیز است. [1]
با کمک یک سیستم تأمین الکترونیکی، خریداران بهراحتی میتوانند قیمتها و مشخصات خریداري شده از تأمینکنندگان را دنبال کنند و میتوانند سفارشهاي خود را با استفاده از فرمهاي الکترونیکی به تأمینکنندگان ارسال کنند .[3] [2] افزایش رقابت میان شرکتها نیازمند استفاده از فناوري در کل عملیات است. که بهمنظور پشت سر گذاشتن رقابت شدید، شرکتها باید پیشرفتهاي فناوري را دنبال کنند. تدارك الکترونیکی میتواند سلاحی در این راستا باشد. ازاینرو تدارك الکترونیک منجر به به دست آوردن مزیت رقابتی براي سازمان میشود.
و سازمانها حاضرند براي به دست آوردن مزیت رقابتی سرمایهگذاري کلان انجام دهند .[3] الکترونیکی شدن فرآیند تدارکات منجر به کاهش قابلملاحظه در هزینههاي جستجو و ارتباطات شده و مجموعههاي انتخابی در فرآیند خرید را ارزشمند میکند، بهعنوان مثال انتخاب تأمینکننده. انجام این کار ممکن است طیفی از اثرات غیرمستقیم ر ا بر روي شرکتها داشته باشد، نهتنها هزینههاي خرید، بلکه هزینههاي فرآیندهاي داخلی غیر از خرید را نیز تحت تأثیر قرار میدهد.
اگرچه عرضهکنندگان باید منافع فراوانی - مانند افزایش فروش، کاهش هزینههاي عملیاتی، موجودي و بهبود بهرهوري عملیاتی - داشته باشند، بسیاري از مشکلات ممکن است در ابتدا به دلیل مشکلات سیستماتیک کاربردي، نگرانی هزینهها، خطرات امنیتی و تغییرات مدیریت بحران باشند. با این حال، از یک دیدگاه استراتژیک، خرید الکترونیکی میتواند کلیدي باشد که باعث حفظ مزیت رقابتی شرکت در حال حاضر و همچنین آینده در مدیریت زنجیره تأمین باشد. [4]
تدارکات نظام سلامت در زمینه استفاده از فناوريهاي مرتبط با برخی بیماريها استراتژیک است. بهعنوان مثال، شوراي ارتباطات روابط تجاري بهداشت و درمان برنامههاي کاربردي ارائهدهنده بارکد و استانداردهاي برچسب زدن تأمینکنندگان را براي صنعت سلامت ارتقا میدهد. استانداردهاي به وجود آمده توسط این سازمان، ارائهدهندگان خدمات فناوري بارکد را قادر میسازند تا یک سیستم بیمارستانی را ایجاد کنند که بخشهاي متعدد وظایف مربوط به مراقبت از بیمار را به سیستم متصل میکند.
این بهوضوح احتمال خطا را کاهش میدهد. بهطورکلی بیشتر جرائم در سیستمهاي تدارك الکترونیک در ارتباط با اطلاعات بوده و مربوط به سیستمهاي کامپیوتري است .[4] هدف اصلی دستیابی به زنجیره تأمین مؤثر و کارآمد در صورت حفظ استراتژي کمهزینه است.تدارکات الکترونیکی ثابت کرده است که راهی براي رسیدن به این هدف است. تدارك الکترونیک، نهتنها یک واسطه گرانقیمت را از بین میبرد، بلکه ارتباطات را بهبود میبخشد و سرعت انجام فرآیند را افزایش میدهد.
اگرچه موانعی نظیر فرآیندهاي تهیه موجود، مقاومت کارکنان و تغییر روابط عرضهکننده وجود دارد، اما مدیریت مناسب میتواند در غلبه بر این مشکلات کمک کند. از نظر صنعت داروسازي، تدارك الکترونیکی بهطور معمول اجازه کنترل خودکار دارو، هشدارهاي تجدید دارو، خرید آنلاین دارو و گزارش سطح موجود دارو در یک کلینیک یا مرکز بیمارستان را میدهد .[4]
-2مرور ادبیات
فرآیند خرید حتی در شکل سنتی آن، شامل میزان زیادي از جریانهاي اطلاعاتی و ارتباطی است. ازاینرو تدارك الکترونیکی یک ابزار قدرتمند تجاري است که میتواند فرایند خرید یک سازمان را بهوسیله کارآمد یا خودکار کردن مراحل عمومی تدارکات متحول کند. همچنین نتایج نشان میدهد که بین کیفیت فرایند جریان اطلاعات، کیفیت فرآیندهاي تحقیق لجستیک و اجراي موفق تدارکات الکترونیکی رابطه مستقیمی وجود دارد.
قبل از اجراي هر سیستمی لازم است تا مقدمات آن فراهم شود که یکی از این نیازهاي مقدماتی برآورد هزینهها و تأمین هزینهها است. هزینههایی از قبیل هزینه برگزاري کلاسهاي آموزشی براي کارکنان و هزینههاي اجرا و پیادهسازي سیستم است که پورکیانی و همکاران در یک مطالعه با عنوان رتبهبندي عوامل مؤثر بر پذیرش تدارکات الکترونیکی در سازمان به روش آماري و تکنیک فرایند تحلیل سلسله مراتبی بررسی موردي شرکت راهآهن ج.ا.ا. - [5] بر این نکته تأکید داشتهاند.
طبق تحقیقات صورت گرفته شده بر روي دیدگاههاي خبرگان داخلی و خارجی توسط ضیاییپور و همکاران بهمنظور آمادگی الکترونیکی و مقایسه نتایج خبرگان داخلی و خارجی نتیجه بر این شد که در کشور ایران دلیل سوء مدیریت و نبود فرایندهاي صحیح نتوانستهایم به نتایج مورد انتظارمان دستیابیم درحالی که کشورهاي مختلف دیگر به دلیل برخورداري از مدیریت صحیح در صورت فراهم شدن عوامل پیشنیاز مسیر دستیابی به پیامدهاي مورد انتظار فراهم میشود .[6]
احمد نژاد و همکاران طی مطالعاتی که بر روي آمادگی بیمارستانها براي سیستم تدارك الکترونیک انجام دادند دریافتند که معیارهایی از قبیل: مدیریت، فناوري، فرایند، نیروي انسانی، محیط را بهعنوان معیارهایی براي آمادهسازي سازمان براي تدارك الکترونیک معرفی کردند .[7] تغییراتی که در سالیان اخیر در بخش مراقبتهاي بهداشتی انجام شده بیمارستانها را مجاب به صرفهجویی در هزینه و بهینهسازي فرآیندهاي خود یا استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات کرده است و به همین منظور محققانی با مطالعه بر روي سه بیمارستان از بیمارستانهاي سوئیس دریافتند که تغییرات فنّاورانه و سازمانی براي استفاده از تدارکات الکترونیکی مؤثر است. و استفاده از این فناوري تا حد زیادي موجب کاهش هزینهها و افزایش بهرهوري میگردد .[8]
همچنین سیستم خرید الکترونیکی باید با توجه به نیازهاي شرکت تعیین شود. [9] شناسایی فرکانس رادیویی استفاده از امواج رادیویی براي خواندن و ضبط اطلاعات ذخیره شده بر روي یک تگ متصل به یک شی است. که این فناوري یکی از راههاي استفاده از تدارك الکترونیک است. یکی از کاربردهاي بسیار متداول شناسایی فرکانس رادیویی کاربرد آن در برنامهریزي و کنترل موجوديها است.
اطلاعات موجوديها در تگهاي شناسایی فرکانس رادیویی نگهداري میشود و از این طریق هرلحظه میتوان میزان موجودي موسسه و محل نگهداري آنها را چک کرد و احتیاجات را مشخص و سفارشهاي لازم را ارسال نمود. شناسایی فرکانس رادیویی هزینه کنترل موجودي را کاهش داده و کارایی و دقت آن را به میزان قابلتوجهی افزایش میدهد. شرکت وال مارت ادعا میکند که با استفاده از شناسایی فرکانس رادیویی هزینه کنترل موجودي شرکت به میزان % 1/5 کاهش داشته است.
شرکت وال مارت در زمینه استفاده از شناسایی فرکانس رادیویی تقریباً پیشگام است. با استفاده از این سیستم، وال مارت در هرلحظه چک میکند که از هر محصول چقدر و در کدام قفسهها وجود دارد و اگر در هر جا مقدار این کالاها کم باشد بهطور خودکار دستوري به قسمت انبارداري ارسال میشود تا قفسهها مجدداً پر شوند. همچنین در زمان برداشتن یا گذاشتن موجودي در انبار این اطلاعات ثبتشده، سطح موجودي انبار چک شده و در صورت نیاز سفارش به تأمینکنندگان بهصورت خودکار داده میشود.[3]
در این مطالعه به بررسی و جمع اوري معیارهاي تاثیرگذار بر موفقیت پیاده سازي سیستم تدارکات الکترونیک مراکز درمانی پرداخته شده است. در همانطور که اشاره شد تحقیقاتی در این خصوص انجام شده است ولی هیچ کدام به بررسی مدلی جامع در این زمینه پرداخته نشده است. در این قسمت به ارائه معیارها و عوامل استخراج شده و نیز تشریح مختصر هر یک از عوامل پرداختهشدهاست.
با بررسی مقالات به 44 عامل براي بکار گیري تدارکات الکترونیک که زیرمجموعه 6 معیار اصلی براي اجراي این امر بوده است دست پیدا کردیم. که در میان این 44 عامل درنهایت به 21 عامل مهم دست پیدا کردیم که عوامل حذف شده توسط 3 خبره بیمارستانی شامل کارشناس فناوري اطلاعات، مسئول خرید تجهیزات و معاونت منابع انسانی و پشتیبانی به علت تشابه و کم اهمیت بودن مورد بررسی قرار نگرفتند. این معیارهاي اصلی شامل مدیریت، منابع انسانی، فناوري، محیط، فرایند، اطلاعات است که هرکدام عوامل مختص به خود را دارا هستند که در جدول 1 عوامل هر یک از این معیارها آورده شده است.
-3روش پژوهش
عوامل بهدستآمده که در قسمت قبل نامبرده شد از طریق روش کتابخانهاي و با بررسی مقالات داخلی و خارجی گردآوريشدهاند. و روش تحلیل عوامل نیز از طریق روش تحلیل سلسله مراتبی فازی انجام گرفته شده است. در ادامه به ارائه عوامل بهدستآمده و تشریح روش فرآیند سلسله مراتبی فازي پرداخته میشود.
