بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری امروزه یکی از صنایع رو به رشد به حساب می آید. یکی از انواع گردشگری، اکوتوریسم است که بخش در حال افزایشی از سفرها را امروزه به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر، بازاریابی در تمامی حوزه های خدماتی از جمله گردشگری به امری ضروری تبدیل شده است. توسعه ی هر چه بهتر این بخش نیازمند درک و شناخت صحیح از فرایندها و ساز و کارهای دخیل در امر بازاریابی مقصدهای اکوتوریسم است. یکی از مراحل فرآیند بازاریابی، شناسایی عوامل محیطی است که به عواملی گفته می شود که غیر قابل کنترل هستند.
در همین راستا، هدف این تحقیق شناسایی و اولویت بندی عوامل محیطی مؤثر بر فرایند بازاریابی اکوتوریسم در ایران است که با تمرکز بر کویر مرنجاب انجام شده است. این تحقیق رویکردی توصیفی- پیمایشی داشته و برای انجام آن از روش دلفی استفاده شد. روش نمونهگیری در این پژوهش روش نمونهگیری غیر احتمالی است که با استفاده از روش گلوله برفی انجام شد. در چهار دور از خبرگان معرفی شده خواسته شد تا خبرگانی را معرفی نمایند که تعداد 31 خبره به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند که از بین آن ها، امکان استفاده از 13 نفر نبود. در پایان 18 نفر نمونه ی آماری این پژوهش را تشکیل دادند.
برای شناسایی عوامل محیطی در ابتدا پرسشنامه ای شامل یک سؤال تشریحی طراحی شد. عوامل شناسایی شده در پرسشنامه ی دوم ابتدا پالایش و سپس اولویت بندی شدند که از 18 نفر، 15 نفر به این پرسشنامه پاسخ دادند. برای پالایش عوامل از آزمون تی تک نمونه ای و برای اولویت بندی از آزمون فریدمن استفاده شد. در آخر مدلی برای عوامل محیطی طراحی شد که نشان می دهد عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی/فرهنگی و زیست محیطی به ترتیب اولویت بر فرایند بازاریابی اکوتوریسم در ایران مؤثرند.
-1 مقدمه
در سال 2014، گردشگری یکی از مهمترین عوامل بهبود شرایط اقتصادی در جهان به شمار می رفته و نقش مهمی در ایجاد شغل، کاهش فقر، حفظ محیط زیست، صلح فرهنگی و درک آن در سراسر جهان داشته است UNWTO1 - ، . - 2014 گردشگری به عقیده بسیاری از محققان، در مقایسه با دیگر بخشهای اقتصادی مزایای بسیاری دارد که آن را به ابزاری مؤثر برای ازبین بردن فقر تبدیل میکند؛ اگرچه تحقق آن تاحدی زیاد، مستلزم این است که به طور مشخص تری در برنامه ها و استراتژیهای ملی گردشگری، تقویت مشارکت و فرصتهای بیشتر جوامع محلی گنجانده شود.
شمار گردشگران بین المللی در سال 2014 با رشد 48 میلیون نفری نسبت به سال 2013، %4/4 افزایش یافته و به رکورد جدید 135،1 میلیون نفر دست یافته است. گردشگری بین المللی با رشد %4/4 از پیش بینی سازمان جهانی گردشگری که رشد سالانه ی %3/8 را برای سال های 2010 تا 2020 تخمین زده بود، فراتر رفته که این مسأله نشانگر عملکرد استوار و قوی بخش ها در مواجهه با مشکلات جهانی در سال 2014 از قبیل بهبود تدریجی و کند اقتصاد جهانی، درگیری های جغرافیای سیاسی و بیماری ابولا در آفریقای غربی می باشد.
یکی از شکل های گردشگری که امروزه جایگاه ویژه و روند رو به رشدی دارد، اکوتوریسم است. اکوتوریسم عبارت است از مسافرت مسؤولانه و مبتنی بر اصول پایداری به نواحی طبیعی برای بهره گیری معنوی و ارضای نیازهای روحی و روانی؛ به گونه ای که همراه با شناخت و کسب آگاهی و احترام به ارزشهای مردم محلی باشد و به محافظت از نواحی طبیعی و ارتقای رفاه جامعه میزبان کمک کند - زاهدی، . - 90 :1385 اکوتوریسم بهترین روشی است که می تواند برای منطقه و ساکنان آن مفید بوده و منجر به حفاظت از طبیعت شود .
استفاده از منابع طبیعی به عنوان جاذبه های گردشگری بدون آسیب رساندن به آن، مقوله ای ایده آل در راستای توسعه ی پایار است - درام و مور، . - 1387 یکی از ملزومات برای گسترش صنعت اکوتوریسم، داشتن فرآیند مناسبی برای بازاریابی است که برای داشتن چنین فرآیندی، شناسایی عوامل مهم و مؤثر بر بازاریابی و اولویت بندی آنها حائز اهمیت می باشد.
در واقع شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر فرآیند بازاریابی اکوتوریسم به بازاریاب ها در این بخش کمک می کند تا بر اساس این عوامل، میزان تأثیرگذاری آن ها و تمرکز بر عوامل مهمتر بتوانند بهترین تصمیمات را برای رشد و توسعه ی این بخش در کشور ایران اتخاذ نمایند. . از آنجا که همه ی گردشگران دلایل متفاوتی برای سفرهای خود دارند، اکوتوریست ها نیز دارای انگیزه های متفاوتی هستند. بطور مثال می توان گفت گردشگران کویر دارای انگیزه های متفاوتی از جمله نیاز به آرامش و سکوت، آفرود، رصد ستاره ها و ... هستند.
همچنین یکی از ویژگی های بارز خدمات، فصلی بودن آن است. سفرهای کویری برای فصل های متفاوت، نیاز به برنامه ریزی متفاوتی دارد. علم بازاریابی در گذر زمان توسعه یافته و به همین دلیل اهداف بازاریابی نیز تغییر پیدا کرده است. آنچه که بدیهی است بازاریابی بر جذب گردشگر و رضایت گردشگران تأثیرگذار است. به همین دلیل لزوم شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر فرآیند بازاریابی در قالب یک الگو در این بخش احساس می شود.
وجود چنین الگویی به یکپارچه سازی فعالیت های بازاریابی کمک می کند که این امر باعث می شود تا بازاریاب ها بتوانند با تشخیص و برطرف کردن نیازهای نامحدود افراد، برای دستیابی به اهداف خود برنامه ریزی دقیق و حساب شده ای داشته باشند. همچنین به مدیران در این بخش کمک می کند تا با میزان تأثیرگذاری عوامل مهم آشنا شوند و با تمرکز بر عوامل مهم تر و مؤثرتر بتوانند تصمیمات مناسبتری را در زمینه ی بازاریابی خدمات خود اتخاذ نمایند.
اولین مرحله در فرآیند بازاریابی، عوامل محیطی است که به عواملی گفته می شود که غیر قابل کنترل هستند. محیط از نظر سطوح به چهار دسته ی داخلی، نزدیک، دور و بعید تقسیم می شود. به همین دلیل هدف تحقیق حاضر شناسایی و اولویت بندی عوامل محیطی مؤثر بر فرایند بازاریابی اکوتوریسم در ایران است. سید یوسف آزاد - 1385 - در تحقیقی به نام امکان سنجی قابلیتها و تنگناهای اکوتوریسم در شهرستان سبزوار با نگاهی واقع بینانه به شهرستان سبزوار که از نظر تنوع پدبده های طبیعی و ژئومورفولوژیکی سهم بزرگی را به خود اختصاص داده پرداخته اند.
در طی مراحل مختلف تحقیق مشخص گردید که واحدهای ژئومورفولوژیکی با رخساره های متعدد که هر کدام می تواند به عنوان یک جاذبه اکوتوریستی مورد توجه قرار گیرد همواره در تلاقی با پدیده های انسانی و اماکن توریستی تعادل مورفودینامیک خود را ازدست داده اند که خود به عنوان یک تنگنای جدی بر سر راه توسعه اکوتوریسم قابل طرح می باشد.
مقاله ی آنجلیکا آلمیدا زامبرانو3، ابن برودبنت4 و ویلیام دورهام 5 در سال 2010 با عنوان اثرات اجتماعی و زیست محیطی اکوتوریسم در شبه جزیره اوسا در کاستاریکا - هتل لپا ریوس - 6 خلاصه ی تحقیقی است که هتل لپا ریوس را مورد بررسی قرار داده است. در تحقیق انجام شده، نقش این هتل در افزایش سفرهای مسئولانه به مناطق طبیعی، ایجاد مشارکت مثبت برای حفظ محیط زیست و افزایش بهبودی و پیشرفت جوامع محلی و سپس میزان تأثیرگذاری آن ها بررسی شده است.نتایج حاصل از این تحقیق به این صورت است که لپا ریوس، انتظارات و تعهدات اکوتوریسم را برآورده کرده و مزایای زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را در منطقه به همراه دارد.
