بخشی از مقاله
چکیده
»اسلام و حکومت اسلامی پدیده الهی است که با بکار بستن آن سعادت فرزندان خود را در دنیا و آخرت به بالاترین وجه تأمین می کند، و در تمام شئون فردي و اجتماعی، مادي و معنوي، فرهنگی و سیاسی، نظامی و اقتصادي، دخالت و نظارت دارد. و از هیچ نکته اي ولو ناچیز که در تربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادي و معنوي نقش دارد، فروگذار ننموده است - .
«امام خمینی،. - 25 :1367 بااستقرار نظام جمهوري اسلامی در ایران ، اهمیت اسلام وحکومت اسلامی ثابت گشته وبسترمناسبی جهت شناسائی وتبیین مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - فراهم گردید، لذابا بهره گیري ازان سبک، مدل سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - طی این مقاله ارائه گردیده است .
مقدمه
شناسایی و تبیین مولفه هاي مدل حکومتی امام علی - علیه السلام - با بهره گیري از منابع و مؤاخذ مورد اعتماد، منجمله کتاب شریف نهج البلاغه و همچنین استفاده از سیره و روش مدیریتی و حکومتی آن حضرت طی مدت کمتر از پنج سال، که دقیقاً منطبق با سیره و روش پیامبر - صلی االله علیه واله - می باشد، جمع بندي گردیده است. بر قراري حکومت و نظام مقدس جمهوري اسلامی در ایران با تأسی به سیره و روش پیامبر - صلی االله علیه واله - وامام علی - علیه السلام - ، زمینه شناسایی و تبیین مفاهیم، اصول و مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - را فراهم نموده است.
شناسایی و تبیین مفاهیم، اصول و مؤلفه هاازدیدگاهامام علی - علیه السلام - زمینه ارائه الگوي سیاسی حکومت اسلامی طی پژوهشی را فراهم نموده است.لازم به ذکراست این پژوهش بر مبناي ماهیت و روش و از گروه تحقیقات توصیفی تحلیلی و جزء دسته تحقیق توصیفی تحلیل محتوا می باشد.گردآوري اطلاعات در این پژوهش به روش کتابخانه اي وبا ابزار متن خوانی و فیش برداري بوده و همچنین شیوه و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده هاي آن کیفی و با توجه به بررسی منابع موردنیاز ، اطلاعات گردآوري شده توسط پژوهشگر ، جمع آوري و تجزیه و تحلیل گردیده است.
اهمیت وضرورت ، اهداف وسوال هاي پژوهش
اهمیت وضرورت پژوهش
» اسلام براي انسان از هنگامی که متولد می شود و حتی پیش از آن دستور و برنامه دارد، و تا هنگامی که می میرد و این جهان را وداع می گوید، براي او آداب و مقررات دارد. این دین، درباره امور فردي و روابط خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادي و نظامی در تمام مراحل زندگی از ضوابطی روشن و دقیق برخوردار است.« - واثقی، . - 17 :1384 با توجه به اهمیت این پدیده الهی ضروري است:
١- چون اسلام تنها ترین،کامل ترین وجامع ترین ومقبول ترین دین نزدخداوند است - آل عمران- آیه 19
٢- واینکه جوامع بشري امروز تشنه حقایق دینی است که می تواند پاسخگوي نیازهاي همه جانبه ومتناسب با فطرت بشرباشد وانسان را دردو جهان سعادتمند نماید، پس لازم است : مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - به جوامع معرفی گردد.
٣- اسلام این هدیه الهی به بشردراین برهه از زمان به رسم امانت در اختیار ما قرار گرفته است. و با قبول این رسالت بر ما فرض است که با بهره گیري وعمل به تعالیم قرآن کریم و سیره پیامبر - صلی االله علیه واله - و ائمه معصومین - علیهم السلام - خصوصاً دوران حکومت امام علی - علیه السلام - و با بهره برداري و الگوپذیري از مدل حکومتی آن حضرت ، مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - تبین وارائه گردد.
اهداف وسوال هاي پژوهش
بمنظور تبیین مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - اهداف وسوال هاي پژوهش شامل:
اهداف پژوهش
-1 شناسایی وتبیین مفاهیم مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - .
-2 شناسایی وتبیین اصول ومؤلفه ها ي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - .
-3 ارائه الگوي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - .
سوال هاي پژوهش
با توجه به اهداف اصلی این پژوهش و با استفاده از سیره و روش امام علی - علیه السلام - در دوران حکومت آن حضرت ، سوال هاي اصلی این پژوهش پاسخ داده می شود.لذا سوال هاي اصلی این پژوهش عبارت است از:
-1 مفاهیم، اصول و مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - کدام است؟
-2 مفاهیم، اصول و مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - کدام است؟
-3 الگوي مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - کدام است؟.
-1شناسایی وتبیین مفاهیم مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - در ابتدا واژه سیاست از دیدگاه علم و اسلام مورد بررسی قرار می گیرد:
الف : تعریف سیاست از دیدگاه علم : سیاست از ریشه - سوس - و - ساس - گرفته شده و به معناي تأدیب، تربیت، سرپرستی امور، حکم راندن به رعیت، اداره کردن امور، ریاست کردن، عدالت، داوري، سزا، جزاء و تنبیه آمده است. - فرهنگ فارسی معین و المنجد، واژه سیاست - و همچنین معناي اصطلاحی سیاست ”به علم حکومت برکشور، فن حکومت بر جامعه انسانی، علم قدرت تصمیم گیري درباره مسائل ناهمگون جامعه، مطالعه و اعمال قدرت و نفوذ سیاست گفته می شود“ - آقابخشی، فرهنگ علوم سیاسی، واژه سیاست - .
ب : تعریف سیاست از دیدگاه اسلام: سیاست درکتاب اقرب الموارد چنین تعریف شده است؛ ”سیاست عبارت از اصلاح خلق با ارشاد و هدایت آنان به راهی که در دنیا و آخرت سبب نجات شان می گردد“ - طریحی، اقرب الموارد، ماده سوس - . امام خمینی - ره - درتعریف سیاست می فرمایند: ”سیاست این است که جامعه را هدایت کند و راه ببرد و تمام این مصالح جامعه را مدنظر بگیرد و اینها را هدایت کند به آن چیزي که صلاحشان است“ .
- روزنامه اطلاعات، مورخ، . - 1359/10/4 ”در اسلام قدرت جزئی از حوزه کار سیاست بوده و هدف سیاست، هدایت بشر به سوي کمال و تعالی، ایجاد نظم و عدالت و جلوگیري از ظلم وستم است - .“نظام سیاسی و اجتماعی اسلام، مرکز تحقیقات اسلامی نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران، . - 29 :1376 لازم به ذکر است این مطلب تا آنجا اهمیت دارد که امام علی - علیه السلام - ملاك سیاست را عدل می دانند،”ملاك سیاست عدالت است“ - غررالحکم، ج7؛ ص - 757 و - همان ؛ ص. - 29
-2 مفاهیم، اصول و مؤلفه هاي سیاسی درحکومت اسلامی از دیدگاه امام علی - علیه السلام - ضرورت تشکیل حکومت اسلامی واهداف آن
-1-1 امام علی - علیه السلام - می فرمایندحکومت یک ضرورت اجتماعی: ”ناچار براي مردم امیري لازم است، خواه نیکوکار باشد یا بدکار. مؤمن در امارت و حکومت او به طاعت مشغول شود و کافر بهره خود را یابد و خداوند در زمان او هرکه را به اجل مقدر رساند و به توسط او مالیات جمع آوري و با دشمن جنگ شود، و راهها ایمن گردد، حق ضعیف و ناتوان از قوي ستمکار گرفته شود، تا نیکوکار در رفاه و از شر بدکارآسوده باشد“ - نهج البلاغه، خطبه 40 ، فیض الاسلام ، - 125 :1351 و - ولایت فقیه، مرکز تحقیقات نمایندگی ولی فقیه در سپاه پاسداران، 13 :1376 و. - 14 ازدیدگاه اسلام و نظام اسلامی حق حکومت و حاکمیت تنها ازآن خداست.
- سوره آل عمران، آیه - 189 و از طرف خداوند پیامبران الهی - علیه السلام - چون بیانگر و اجرا کننده احکام خداوند هستند و منصوب به خدا می باشند. - سوره انبیاء، آیه . - 73 بنابر اعتقاد شیعه پس از پیامبر - صلی االله علیه واله - ، ائمه معصومین - علیهم السلام - عهده دار حکومت و ولایت هستند و این مقام از سوي خداوند براي آنان ثابت است و اطاعت از آنان به حکم خدا و رسول واجب می باشد. - سوره مائده، آیه . - 55 درنتیجه: همانگونه که حکومت یک ضرورت اجتماعی است ، ضرورت تشکیل حکومت اسلامی هم یک ضرورت اجتماعی است.
-2-1 اهداف حکومت اسلامی از دیدگاه قرآن
الف: تعلیم و تربیت انسانها - سوره جمعه، آیه - 2
ب: اجراء - پیاده سازي - عدالت درجامعه اسلامی - سوره حدید،آیه - 25
ج: استقلال و آزادي و رهانیدن ملت از هر قید و بند و سلطه اي که موجب ذلت و خواري آنها است - سوره-اعراف،آیه - 157 و در این راستا امام علی - علیه السلام - می فرمایند: ”من براي شما پناه گاه نیکویی بودم و با کوشش خود، شما را از پشت سر حفظ کردم و شما را از یوغ ذلت و خواري و حلقه هاي ستم، رهائی دادم.“ - نهج -البلاغه، فیض الاسلام، - 501 : 1351 و - همان ؛ ص59 تا . - 61
-2 معیارهاي عزل و نصب کارگزاران و مدیران در مسئولیتها
-1-2 معیارهاي نصب کارگزاران و مدیران در مسئولیتها
-1-1-2 امام علی - علیه السلام - می فرمایند؛ براي هر نوع کاري از کارهایت یک ] مدیر[ رئیس انتخاب کن ]که[ کارهاي مهم وي را مغلوب، وکثرت کارها اورا پریشان وخسته نکند - نهج -البلاغه، نامه - 53 و - نبوي، . - 83 :1390
-2-1-2 ملاك انتخاب فرمانده سپاه ومدیران از دیدگاه امام علی - علیه السلام - ؛ در پیش تو به خدا و پیامبر - صلی االله علیه واله - وامام تو خیرخواه تر باشد و با زیردستان بیش از همه مواسات وهمدلی کنند. - نهج- البلاغه ، نامه - 53 و - همان ؛ ص84
-3-1-2 بکارگیري فرماندهان ومدیران پس از آزمایش و امتحان آنها انجام پذیرد. - نهج البلاغه ، حکمت 384 و نامه - 53 و - همان ؛ ص88 و . - 89
-4-1-2 متناسب بودن مسئولیت فرد با توانمندي انجام مسئولیت - همان ؛ ص89 و . - 90 برخی دیگر از ویژگی هاي مدیران جهت سپردن مسئولیت به آنان
”-5-1-2دارا بودن تجربه و پاکی“ - نهج البلاغه ، نامه - 53 و - همان ؛ ص. - 90
-6-1-2 انتخاب مدیران از خانواده هاي پاك و صالح. - نهج البلاغه ، نامه - 53 و - همان ؛ ص. - 91 پیشگامی آنان در قبول اسلام - سابقه دینداري آنها بالا باشد - . - نهج البلاغه ، نامه - 53 و - همان ؛ص. - 92
-7-1-2 انتخاب مدیران با نشاط، برانسانهاي کسل درکارهایت تکیه نکن - غررالحکم، ج2؛ ص - 321 و - همان ؛ ص. - 93
