بخشی از مقاله
چکیده
در سال های اخیر، افراط گرایی خشونت آمیز، تروریسم و بحران های بشردوستانه تهدیدی برای پیشرفت و توسعه پایدار جوامع به شمار می آید. ترویج جوامع فراگیر، عدالت محور و صلح آمیز ، جوامعی که به دور و رها از ترس و خشونت باشند باید هدف همه جوامع بین المللی از جمله ایران باشد. در این پژوهش، با مطالعه و جمع بندی نتایج پژوهش های انجام شده در زمینه عوامل ایجاد خشونت و افراط گرایی در بازه زمانی 1380 تا 1395 به روش کیفی فرا ترکیب، تعداد 36 مقاله مورد بررسی نهایی قرار گرفت، جمع آوری و تحلیل داده ها نیز به روش تحلیل مضمون، مبتنی بر کدگذاری باز، محوری و انتخابی، به وسیله نرم افزار Nvivo-10 صورت گرفت.
مقدمه
فقر همچنان پابرجاست و نابرابریها هم در حال افزایش هستند. جنگها همچنان جوامع را از هم میپاشند و میلیونها زن و مرد را در معرض رنج و عذاب قرار میدهند . افراطگرایی خشونتآمیز روبه افزایش است، جوامع در مناطق مختلف جهان در معرض اقدامهای تروریستی وحشیانه قرار میگیرند . اکنون جهان با حادترین بحران از منظر پناهندگان و افرادی که مجبور به ترک وطن شدهاند روبهرو است.
در سال 2015 تعداد 3.65 میلیون نفر به اجبار وادار به ترک وطن شدند. میراث و تنوع فرهنگی بشر مورد تهاجم قرار گرفتهاند. محوطههای میراث جهانی نابود میشوند تا به این واسطه پیام بردباری و گفتوگو را که در آنها نهادینه شده است از بین ببرند، همه این ها بنیان صلح را سست میکنند. به علاوه، همه این ها بیانگر اهمیت حیاتی اقدام جهانی در راستای ارزشها و اصول سازمان ملل هستند. - قسمتی از پیام خانم ایرینا بوکووا، مدیرکل یونسکو، به مناسبت روز جهانی صلح 21 سپتامبر - 2016 به گفته میگرگی - 1990 - خشونت آن گونه که در افکار عمومی تصور می شود، فقط محدود به خشونت و تعرضات فیزیکی و بدنی نیست.
اکثر مردم کتک زدن و زخمی کردن و درگیری های فیزیکی را به عنوان مظهر خشونت معنا می کنند، در حالی که دامنه تعریف و وجوه عینی خشونت لایه های گسترده تری از رفتارهای انسانی را در برمی گیرد، که از جمله لایه های زیرین خشونت، خشونت کلامی است خشونت ابتدا در ذهن شکل می گیرد و بر اساس گفتمان فرهنگی جامعه بنیان نهاده می شود. محمدی - 1385 - در واقع روش های خشونت ورزی را باید در ساختار فیزیکی فرهنگی جامعه جستجو کرد.
امروزه اگر چه به دلایل فرهنگی، خشونت فیزیکی کمتر از گذشته به چشم می خورد، اما خشونت های روانی کلامی همواره در ساختار فرهنگی جامعه پنهان مانده است و قربانیان خشونت کلامی در درون خانواده ها و در موقعیتهای شغلی یا آموزشی، در میان دانش آموزان و حتی در میان دوستان دیده می شود و موجب بروز روابط خصومت آمیز بین شخصی زیادی می گیرد - کریمی, - 1390 یوهان گالتونگ نروژی که پدر صلح پژوهی جهان شناخته می شود ، به موضوع الگوهای ایجاد صلح و عدالت و نفی خشونت نیز اهتمام جدی داشته است . - Galtung, 2007 -
وی تعاریف سنتی از خشونت و صلح را بسیار محدود و بسته می داند و هشدار می دهد که تعریف خشونت در عین آنکه باید چنان »گسترده« باشد تا ابعاد نظری متنوع را پوشش دهد، لازم است به میزان کافی، »خاص« نیز باشد تا به مبنایی برای عمل عینی تبدیل گردد. وی خشونت را » علت تفاوت بین قابلیت و واقعیت انسان« می داند؛ عامل فاصله بین آنچه می توانست باشد با آن چه هست . - Galtung,1969 - در بیانی دیگر او خشونت را هر آن چیزی می داند که »به صورتی در امور انسان مداخله می کنند که شکوفایی استعدادهای جسمانی و روانی او را فروتر از قابلیت هایش در می آورد - Galtung, 1980 - .گالتونگ به طور کلی ، خشونت را در سه دسته »مستقیم«، »ساختاری« و »فرهنگی« دسته بندی می کند.
وی » خشونت ساختاری« را با جریان های نظام مندی مرتبط می داند که در آن ، ساختارها یا نهادهای خاص اجتماعی مانع می شوند تا افراد به استعدادها و قابلیت های بالقوه خویش تحقق ببخشند مانند وجود نظام های اجتماعی و اقتصادی استثمارگر که مانع دسترسی افراد به منابع عمومی می شوند، به شأنیت افراد اجتماع توجه نمی کنند، حقوق انسان ها را پاس نمی نهند، منابع ثروت را یکسان توزیع نمی کنند و ... چنان که مشاهده می شود، در این جا نمی توان فردی مشخص را به خشونت متهم کرد، بلکه خشونت طلبی در ساختار سازمان اجتماع نهادینه می شود.
لذا به آن »خشونت غیر مستقیم« هم گفته می شود. برای مثال اگر فردی با همسرش برخورد فیزیکی خشن داشته باشد، در اینجا خشونت مستقیم رخ داده است، ولی اگر شرایط در جامعه به گونه ای باشد که هزاران مرد، مانع سواد آموزی و تحصیل همسران خود بشوند، خشونت در سازمان اجتماعی خانواده نهادینه شده است.، در چنین شرایطی با خشونت ساختاری و غیر مستقیم مواجهیم. - . - Galtung, 1969: 170 به علاوه »خشونت فرهنگی« به منزله فرایندی تعریف می گردد که طی آن جنبه هایی از فرهنگ نظیر دین، ایدئولوژی، زبان ، هنر و حتی علومی همچون فلسفه ، منطق و حساب به گونه ای در معرض بهره برداری گروه های خاص انسانی قرار می گیرد تا خشونت فیزیکی مستقیم یا غیر مستقیم ساختاری را توجیه نماید و به آن مشروعیت ببخشد. - - Galtung, 1990
طبق تعاریف موجود »خشونت مستقیم« اعمالی عامدانه اند که آسیب می رسانند و توسط فرد یا افراد - اعضای جامعه انسانی - انجام می شوند. به علاوه این فرد یا افراد ممکن است انتخاب کنند که به تنهایی یا تحت امر فرد دیگری به چنان اعمالی مبادرت ورزند یا ممکن است خود ایشان صاحب اقتدار و نفوذی باشند که به انجام چنان اعمالی امر کنند - MacNair, 2012: 89 - . خشونت مستقیم در برداشت کلاسیک، خشونت آسیب زا یا تهدید کننده به آسیب رسانی است.
در این خشونت ، اعمال خشونت آمیز ممکن است جسمانی، نوشتاری یا گفتاری باشند و آسیب ها نیز جسمانی ، روان شناختی، مادی یا اجتماعی باشد - Jackman, 2001: 443 - به نظر گالتونگ از آن جا که این نوع خشونت در قالب مشاهده ترین یا آشکارترین سطح قرار دارد و بازیگر نقش خشونت در آن آشکار است و به طور ارادی و بسیار نابودگرانه به عمل می پردازد به همین سبب مردمان بیش از همه از این نوع خشونت هراس دارند. - Galtung, 2000 - به نقل از - اکبری چائی چی حسن زاده, . - 1393 در این مقاله به بررسی منشأ خشونت و چگونگی یادگیری خشونت توسط افراد جامعه پرداخته شده است.
روش تحقیق
تحقیق حاضر به لحاظ هدف؛ کاربردی، از حیث نحوه به دست آوردن داده های موردنیاز؛ توصیفی و به لحاظ روش، کیفی محسوب می شود و از روش کیفی از نوع فراترکیب استفاده شده است. روش فراترکیب مشابه فراتحلیل، برای یکپارچه سازی چندین مطالعه برای ایجاد یافته های جامع و تفسیری صورت می گیرد. در مقایسه با رویکرد فراتحلیلکه بر داده های کمّی و رویکردهای آماری تکیه دارد، فراترکیب، متمرکز بر مطالعات کیفی است و به تفسیر مطالعات کیفی و فهم عمیق پژوهشگر برمی گردد - Zimmer, 2006 - .
هدف فراترکیب ایجاد تفسیری خلاقانه و یکپارچه از یافته های کیفی است. به طورکلی دو رویکرد در » فراترکیب « وجود دارد. رویکرد اول که » یکپارچه کننده « نام دارد، بر جمع آوری و یکپارچه کردن مطالعات پیشین اشاره دارد، رویکرد دوم که » ترکیب تفسیری « است، بر تأویل و تفسیر مطالعات قبلی تأکید دارد - Walsh & Downe, 2005 - . در این مطالعه از رویکرد اول استفاده شد. به منظور پیاده سازی این روش در مقاله حاضر از روش هفت مرحله ای سندلوسکی و باروس استفاده گردید. که خلاصه این مراحل به ترتیب :
1. تنظیم سؤال تحقیق ؛
2. مروری بر ادبیات به شکل نظام مند؛
3. جستجو و انتخاب متون مناسب؛
4. استخراج اطلاعات متون؛
5. تجزیه و تحلیل و ترکیب یافته های کیفی؛
6. کنترل کیفیت؛
7. ارایه یافته ها می باشد . - Sandelowski & Barros, 2007 -
یافته ها
مرحله اول: تنظیم سؤال تحقیق در این پژوهش، سؤال اصلی پژوهش این است که »عوامل اصلی و فرعی ایجاد خشونت کدامند؟«
مرحله دوم: مروری بر ادبیات به شکل نظام مند به منظور پاسخگویی به سوالات مطرح شده در مرحله اول ، محقق با استفاده از کلید واژه های: »خشونت«، تروریسم« و »افراط گرایی« به بررسی و شناسایی پژوهش ها از طریق سامانه جستجوی کتابخانه ها، پژوهشکده ها و سایت هایی هم چون جهاد دانشگاهی1، مرکز پژوهش های علوم رایانه ای اسلامی2، مقالات علمی کنفرانس های کشور3 ، پژوهشهای ایران داک4، پایگاه نشریات کشور5 و مقاله های مرتبط در بازه زمانی از سال 1380 تا مهرماه 1395 را جمع آوری کرده است.
مرحله سوم : جستجو و انتخاب متون مناسب در این گام، محقق در هر بازبینی تعدادی از مقالات را رد می کند، که این مقاله ها در فرایند فرا ترکیب مورد بررسی قرار نمی گیرند.
