بخشی از مقاله
چکیده
پارامترهای موثر بر حمل و نقل دریای متاثر از وجود بنادر کارآمد بعنوان یکی از اصلیترین حلقههای زنجیره تامین حاکم بر این نوع حمل و نقل می باشد. در این میان عملکرد بنادر یکی از مباحث اصلی است که در رقابت پذیری بنادر مطرح میباشد. در این پژوهش با توجه به مدل تحقیق شش فرضیه اصلی و پانزده فرضیه فرعی، هر کدام به طور مجزا طرح گردیده است. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه اجرا به نوعی پیمایشی با رویکرد همبستگی است.
جامعه آماری پژوهش حاضر شامل شرکتهای کشتیرانی - مشتریان خدمات بندری - و کارکنان بندر مورد نظر به تعداد 135 نفر میباشند. نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 100 نفر بدست آمد. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه محقق ساخته با تعداد 15 سوال می باشد. که روایی آن با استفاده از نظر استاد راهنما ، متخصصان و صاحب نظران مدیریت و پایایی آن از طریق شاخص آلفای کرونباخ معادل %90 به دست آمد.
اطلاعات جمع آوری شده بوسیله نرم افزار SPSS و AMOS از طریق آزمونهای آماری در دو سطح توصیفی - فراوانی، درصد، درصد انباشته، میانگین وانحراف معیار - و استنباطی - مدل بندی رگرسیونی وآنالیز واریانس، آزمون ناپارامتری کلموگروف اسمیرنوف و نیز آزمون غیر پارامتریک فریدمن - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به خروجی معادلات ساختاری DF و GFI برازش مدل ها مناسب می باشد. بر اساس نتایج به دست آمده همه فرضیه های پژوهش مورد تأیید قرار گرفت.
مقدمه
همزمان با حرکت کشورها و صنایع به سمت جهانی شدن، تقاضا و فشار برای رقابت افزایش چشمگیری یافت، زیرا محصولات خدمات تولید شده کشورها باید در سطح بین الملل عرضه گردیده و این امر مستلزم رقابت شدید بین المللی است. در همین راستا حمل و نقل دریایی ثقل وزینی را در سطح جابجایی بار به خود اختصاص داده و به همین علت، از محورهای اصلی در توسعه زیرساختها به شمار میرود.
در چرخه اقتصاد یک کشور، حمل و نقل عاملی است که تمامی ارکان اقتصادی از ابتدای امر تولید تا رساندن کالا به بازارهای مصرف نهایی را تحت تاثیر قرار میدهد. اگر حمل و نقل را در ابعاد و تعاریف کلان آن در نظر بگیریم، هیچ فعلی در قتصاد جامعه بدون استفاده از این صنعت انجام نمیشود. به همین علت داشتن یک صنعت حمل و نقل فعال و کارا، شاید بیشترین تاثیر را در افزایش یا کاهش بهره وری از دیگر عوامل تولید و مصرف داشته باشد. از آنجا که بیشتر مبادلات دنیا از طرسق دریا انجام میشود و مزایایی که حمل و نقل دریایی نسبت به سایر شیوههای حمل و نقل دارد، بنادر کشور بهعنوان مجاری اصلی ورود و خرج یک کشور به حساب میآیند.
بنادر نقشی محوری در تسهیل تجارت ایفا نموده Aldridge and Levine - 2001 - و در صورتی که به درستی اداره شوند و از ظرفیتهای خود به نحو مطلوبی استفاده کنند، چرخ محرک اقتصاد کشور به شمار میروند. برای این منظور شناسایی شاخصهای تاثیر گذار بر عملکرد بنادر و رتبه بندی و بهبود آنها میتواند باعث افزایش عملکرد بنادر گردد.
چهارچوب نظری تحقیق
در دنیای رقابتی امروز سازمانها در هر محیطی که فعالیت میکنند دائما نیازمند بهبود عملکرد بوده و باید تمام تلاش خود را جهت دستیابی به تعالی عملکرد به کار گیرند؛ بنابراین ارزیابی عملکرد همواره از موضوعات مورد بحث و چالش برانگیز مدیریت سازمانهاست. شناسایی شاخصهای ارزیابی عملکرد بهعنوان ابزاری جهت سنجش میزان دستیابی سازمانها به اهداف و تعیین نقاط ضعف و قوت سازمانها جعت انجام اقدامات اصلاحی به منظور بهبود فرآیندها از اهمیت فراوانی برخوردار است.
این شاخصها به منظور ارزیابی عملکرد سیستم به کار گرفته میشوند که توانایی و مناسب بودن این شاخصها در اثربخشی و کارایی سازمان تاثیر فراوان و اهمیت زیادی دارند. از طرفی انتخاب نامناسب شاخهای عملکرد و تلاش برای کنترل نمودن همه چیز در بندر تاکنون سبب شده تا بندر امام خمینی نتواند شاخصهای اصلی برای ارزیابی بدنهی اصلی خود را به دست آورد که این خود باعث شده تلاشهای انجام شده برای کنترل فعالیتهای سازمانی به شکست بیانجامد.
براساس آمارهای جهانی حدود %90 از فعالیتهای واردات و صادرات کشورها و به طور کلی فعالیتهای تخلیه و بارگیری و حجم جابجایی در فرایند تجارت جهانی به وسیله دریا و در بنادر صورت میگیرد. از این منظر میتوان گفت بندر نقشی حیاتی و حساس در این فرایند دارد، اهمیت بنادر به عنوان یک معبر ورود و خروج کالا و مبدا و مقصد اقتصادیترین شیوه حمل و نقل دریایی بر ما پوشیده نیست.
با این اوصاف ما برآنیم تا در این تحقیق با شناسایی و رتبه بندری فاکتورهای مرتبط با عملکرد بنادر نقشه راه آتی برای بندر مورد کاوی - امام خمینی - در جهت بهبود عملکردشان تعیین کنیم، همچنین شایان است ذکر این نکته که یک بندر با عملکرد بالا منجر به بهبود تجارت بین المللی و جذب سرمایه گذاری خارجی و افزایش اشتغال در سطح کلان و کشوری خواهد شد.
جهانی شدن و پیوستن سایر کشورها به سازمان تجارت جهانی موجب رشد تجارت دریایی گردیده است. در چند دهه اخیر در بخش بندری نیز شاهد چنین رشدی بوده ایم. عملکرد بنادر دارای اهمیت بالایی است که در ابعاد ذبل می توان به آن اشاره نمود:
-1 بنادر درصد بالایی از حمل و نقل محمولات در جهان و تجارت بین المللی را به دلیل مقیاس هزینه - افزایش حجم و کاهش هزینه ها - در مقایسه با سایر روشهای حمل و نقل انجام می دهند.
-2 بنادر اجزاء اصلی در زنجیره تامین تجارت بین المللی هستند و کارایی بنادر یکی از مسائل اصلی در هر کشور است.
-3 انتشار مفاهیم زیست محیطی ممکن است منجر به افزایش تقاضا برای حمل با کشتی که در مقایسه با سایر روشها همچون ریل و جاده سوخت کمتری مصرف می کند گردد.
-4 بنادر به صورت یک کاتالیزور اقتصادی بر روی درآمد و اشتغال عمل می کنند.
در مطالعه بانک جهانی نشان داده شد که نسبت درآمد مستقیم از عملیات بنادر نسبت به درآمد غیرمستقیم از فعالیتهای مرتبط با بنادر 1/5 هست و همچنین نسبت اشتغال زایی مستقیم بنادر به اشتغال زایی غیرمستقیم حدودا 1/9 میباشد
با اینکه بندر امام خمینی در مسیر کریدور شمال- جنوب غربی کشورمان قرار دارند تحقیقات تجربی کمی بر روی رتبه بندی شاخصهای عملکرد این بندر صورت گرفته است، همچنین سهم بندر امام خمینی از مبادلات بازرگانی کشور %48/8 می باشد که می توان آن را از بندر استراتژیکی مهم کشور قلمداد نمود.
این تحقیق در تلاش است تا با نگاهی ژرف، عملکرد بندر امام خمینی را مورد بررسی قرار دهد تا ضمن درک مفاهیم نوین مدیریت بندری در جهت توسعه استراتژی های بهبود عملکرد بنادر کشور گام بردارد.
ارائه یک تعریف جامع از عملکرد به چالشی برای محققان در تمام رشته های مدیریت تبدیل شده است، چرا که سازمانهای مختلف دارای اهداف متناقض با یکدیگر می باشند - چو و همکاران، . - 1994 عملکرد اغلب به عنوان یک اصطلاح صنعتی به منظور ارزیابی موفقیت سازمان در جهت اهداف استراتژیک سازمان تعریف می شود. در خصوص بنادر، عملکرد عمدتا از حجم محموله و واحد TEU کانتینر به عنوان شاخص کلیدی عملکرد KPI استفاده میکند. برخی بنادر ماهیتا در زمینه های محمولات بار فله فعالیت دارند، درحالی که ممکن است بندری درحوزه بنادر مواد فله و کالاهای عمومی فعالیت داشته باشد.
با این وجود، برخی بنادر تنها به صورت تخصصی به امر جابجایی کانتینر می پردازند که این نکات در مقایسه میان د بندر بایستی لحاظ گردد. . - slack. 2007 - بنادر دارای اهداف پیچیده و متنوعی برای خروجی خویش می باشند، به همین خاطر اندازه گیری توان عملیاتی و سودآوری آنها را نمی توان تنها با استفاده از یک شاخص ارزیابی نمود. با این حال واضح است که زمانی که عملکرد بنادر تحت تاثیر چندین فاکتورر است، شناسایی و اولویت بندی این فاکتورها میتواند موجب بهبود عملکرد بنادر گردد.
