بخشی از مقاله
خلاصه
هدف از اجرای تحقیق حاضر، شناسایی چالش های پیش روی هوشمند سازی مدارس بوده است. تحقیق انجام شده از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی و از نوع زمینه یابی می باشد. بمنظور دست یافتن به هدف، 26 چالش شناسایی و مورد بررسی قرار گرفت.
جامعه آماری تحقیق مدیران مدارس هوشمند منتخب شهرستان بابل و کارشناسان فناوری و اطلاعات اداره آموزش پرورش شهرستان بابل در نظر گرفته شده است. با استفاده از نظر کارشناسان و خبرگان حوزه آموزش و پرورش پرسشنامه های مربوطه تهیه گردید.از آنجا که اجزاء متغیرهای مورد اندازهگیری از ادبیات موضوعی تحقیق گرفته شد و توافق خبرگان امر در مورد آنها ابتیاع شده بود پرسشنامه دارای اعتبار بوده است.
ضریب آلفای کرونباخ - 0/88 - محاسبه شد و این بدین معنی بود که قابلیت اعتماد پرسشنامه در حد قابل قبولی بوده است. با جمعآوری دادهها و اطلاعات مورد نیاز، در قالب روش تحقیق کتابخانهای و میدانی، و نیز استفاده از آزمونt تک نمونه ای و فریدمن ، به تعیین موانع پیش روی هوشمند سازی مدارس و اولویت بندی آنها، پرداخته شد. در نتیجه تحقیق 20 مانع اصلی شناسایی گردید، که » کوچک بودن فضای آموزشی و تعداد زیاد دانش آموزان و نداشتن وقت کافی جهت تدریس « رتبه اول و بیشترین اهمیت و » طراحی نامناسب و عدم جذابیت و کیفیت نرم افزار های آموزشی موجوددر بازار « رتبه بیستم و کمترین اهمیت را در بین موانع شناسایی شده به خود اختصاص دادند..
1. مقدمه
ورود به عصر اطلاعات و رواج فناوری های مبتنی بر وب، موجب شکل گیری مشاغل جدیدی شده است که به دانش و مهارت های رایانه ای نیاز خواهند داشت. ورود به این عرصه به نوع جدیدی از آموزش نیاز دارد که با اموزش سنتی که به طور عام امروز در مدارس ایران رایج است، هم خوانی ندارد. از طرفی سایر کشورها ی جهان مدارس الکترونیکی که در ایران - - مدارس هوشمند - - نامیده می شود، تاسیس کرده اند. الگوی اولیه این مدارس در سال 1996 از کشور انگلیس گرفته شده است و کشور مالزی یکی از پیشتازان ایجاد این مدارس به شمار می رود.
مالزی، نخستین کشوری است که در سال 1998 میلادی برنامه مدارس هوشمند در نظام آموزش و پرورش آن راه اندازی شد و با ارائه الگوی موفق، توانست تجربه خود را به سایر کشورها منتقل کند.
امروزه علاوه بر مالزی دیگر کشورها نیز برای هوشمند کردن مدارس خود اقدام کردهاند که به طور مثال میتوان از فرانسه به عنوان کشوری موفق در این عرصه نام برد.
شورای عالی آموزش و پرورش ایران نیز در سال 1380 موضوع مدارس هوشمند را برای نخستین بار مطرح کرد که با تایید و تصویب این شورا مقرر شد، از سال 1381 این مدارس راه اندازی شود.
مدرسه هوشمند، مدرسهای است که علاوه بر استفاده از امکانات فیزیکی و برنامههایی مانند سایر مدارس، به امکانات رایانهای و فناوریهای نوین نیز مجهز است.محتوای بیشتر درسها الکترونیکی است و ارزشیابی و نظارت نیز به صورت هوشمند انجام میشود. در این مدارس سیستم بر روی رایانه مرکزی مدرسه نصب میشود و با اتصال به تعداد زیادی از خطوط تلفن، در طول شبانه روز آماده ارائه خدمات است. این سیستم، امکانی را فراهم میکند تا دانشآموزان، اولیا و معلمان و کادر مدرسه در تعامل همیشگی و پویا، برنامههایشان را پیش برند.
از مهمترین ویژگیهای مدارس هوشمند ایناست که دانش آموزان با تفکر مستقل و ابراز خلاقیت، توانمندی خود ًرا به کار میگیرند و فضای حاکم موجب به کارگیری توانمندیهای مربیان، معلمان و اولیا برای تقویت آموزش و پرورش میشود و محیط مدرسه زمینه یادگیری و ایجاد انگیزه و رغبت را در دانشآموزان فراهم میکند.
در مدارس هوشمند، معلمان می توانند به جای اینکه خودشان تمام سوالات دانش آموزان را پاسخ گویند، از آن ها بخواهند پاسخ پرسش هایشان را در رایانه پیدا کنند و برای بازگو نمایند. البته مدارس هوشمند این کارایی را نیز دارند که به دانش آموزان نشان دهند چه اطلاعاتی در فضای مبتنی بر وب قابل اعتماد است چه اطلاعاتی ارزش علمی ندارد
علیرغم تکامل روز افزون مدارس هوشمند و حرکت شتایان کشورهای در حال توسعه به سوی ان تحقیقات پیمایشی اندکی در حوزه چالش های توسعه این مدارس صورت گرفته است برای مثال: سانی ابراهیم، محمد، زبیدی عبدالرزاق، محمد و بانو، حسینا - 2013 - در پژوهشی تحت عنوان مدیران هوشمند، مدارس هوشمند که در کشور مالزی انجام گرفت این چنین بیان نمودند که: اکثر مدیران حاضر به تبدیل مدارس خود به مدارس هوشمند نیستند و برای این کار آنها باید دانش و مهارت لازم را کسب کنند.
در این مقاله به چگونگی و چرایی جاذبه های یکپارچه سازی فن آوری در آموزش و یادگیری در مدارس و دولت پرداخته شده است و گفته شده همه ی مدیران باید تا سال 2020 مدارسشان را به مدارس هوشمند تغییر بدهند و مدیران باید به کاربرانی خبره و ماهر در سیستم های اطلاعات مدیریت مبدل شوند.
همچنین آنها باید به کاربرانی ماهر در به کارگیری نرم افزارهای مختلف از جمله پردازش کلمه، صفحات گسترده، پایگاه داده و ایمیل تبدیل شوند. آنها لازم نیست به کارشناسان و متخصصان شبکه تبدیل شوند اما باید اطمینان داشته باشند که مدرسه انها در حال توسعه مناسب شبکه هاست. ماهیت کار در آموزش و یادگیری و دولت تغییر کرده است. در حالیکه فعالیت ها و شیوه های قدیمی می تواند موثرتر انجام شود تکنولوژی به شیوه های جدید اجازه توسعه داده است.
سلیمی و قنودی - 2012 - در پژوهشی تحت عنوان مطالعه عناصر مدیریتی مدارس هوشمند به این نتیجه رسیدند که مدیران منافع فناوری اطلاعات و ارتباطات را در کار خود درک می کنند و استفاده از آن را در مدرسه تشویق می کنند و استفاده فناوری اطلاعات و ارتباطات در اداره مدرسه و برنامه ریزی مدرسه، باعث می شود که نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات حیاتی تر و مهم تر شود. کارآمدی و تاثیرگذاری امور مدیریتی درمدارس هوشمند با استفاده از فناوری بهتر ارتقا داده می شود و معلمان بایستی دوره های فشرده مدیریتی بگذرانند تا از امکانات جدید فناوری و روش های جدید برای مدارسشان استفاده کنند.
سانچز، سالیناس و هریس - 2011 - در پژوهشی تحت عنوان آموزش از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات در کره جنوبی و شیلی به این نتیجه رسیدند که، برای اثربخش بودن فناوری اطلاعات و ارتباطات در تدریس و یادگیری ابزارهایی مانند دسترسی آسان به فناوری، کارآموزی کافی مدرسان، برنامه درسی اثربخش، ارزیابی مناسب و به جای برنامه های آموزشی و ایجاد انگیزش جمعی اهمیت دارند.
قنودی و سلیمی - 2011 - در پژوهشی با عنوان مطالعه عناصر درسی در مدارس هوشمند به این نتیجه رسیدند که برنامه درسی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات، پیش زمینه ای برای دانش آموزان فراهم می کند تا توانمندی های فردی را فعال کنند و به کسب استقلال بپردازند به جای اینکه فقط یک مجموعه اطلاعات به آن ها دیکته شود. همچنین ادغام برنامه درسی با فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث افزایش اهمیت و قابلیت اطمینان محتوای برنامه درسی، ساخت محتواهای انعطاف پذیر، ارتقاء بهره وری یادگیرندگان می شود و نهایتا فناوری اطلاعات و ارتباطات به یادگیرندگان اجازه می دهد که سریع تر از گوش کردن و به خاطر سپردن محض مطالب را دریابند و به کاوشگری و جستجو بپردازند.
ام ای، حمزه، امبی، ام ای و اسماعیل، ای - 2010 - در تحقیقی تحت عنوان فناوری اطلاعات و ارتباطات و تنوع در نگرش یادگیرنده در طرح مدرسه هوشمند در کشور مالزی بیان نمودند، نگرش معلمان و دانش آموزان آموزش و پرورش اسلامی جهت استفاده از فناوری در مدارس هوشمند بسیار مثبت است. بدیهی است تغییرات مثبتی که در مدارس هوشمند رخ می دهد مربوط به ظهور فناوری های جدید در فناوری های اطلاعات و ارتباطات و استفاده از کامپیوتر در مدارس هوشمند است.
در نتیجه استفاده از کامپیوتر و فناوری های اطلاعات و ارتباطات در مدارس هوشمند لازم و ضروری است. تحقیق نشان داد که اکثریت دانش جویان معتقدند که تسلط به دانش کامپیوتر و اموزش در این زمینه جهت رسیدن به اهداف یادگیری لازم است. یافته ها نشان داد که فناری اطلاعات و ارتباطات در میان شرکت کنندگان بسیار محبوب است و %91 دانش آموزان و %98 معلمان اظهار داشتند که وقتی از رایانه استفائه می کنند لذت می برند. بسیاری از شرکت کنندگان %88 - معلمان و %87 دانش آموزان - بر این باور بودند که این ابتکار جدید به آنها وقتی برای کسب آموزش های سواد رایانه ای می دهد.
مهاجران، قلعه ای و حمزه رباطی - 1394 - در تحقیقی تحت عنوان دلایل اصلی عدم شکل گیری صحیح مدارس هوشمند و ارایه راهکارهایی برای توسعه آنها، عدم زیر ساخت های لازم و کمبود منابع مالی برای تهیه تجهیزات و امکانات سخت افزاری مناسبرا به عنوان اساسی ترین مشکل عنوان کردند.
بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد از نظر شاخص دسترسی مدارس به اینترنت، ایران از میان 142 کشور، در رتبه 118 قرار دارد .
در این ردهبندی کشورهای ایسلند، سوئد، استونی، فنلاند، هلند، سنگاپور، قطر، دانمارک، سوئیس و کره جنوبی با کسب بالاترین نمره، ردههای اول تا دهم را از آن خود کردهاند و کشورهای بوروندی، یمن، آنگولا، چاد وهائیتی در پایینترین رده جدول دسترسی به اینترنت در مدارس قرار گرفته اند .
در منطقه خاورمیانه بهترین وضعیت از نظر شاخص دسترسی مدارس به شبکه اینترنت مربوط به کشورهای قطر، امارات و بحرین است و ایران از نظر این شاخص در میان کشورهای خاورمیانه، بالاتر از سوریه قراردارد. این در حالی است که براساس آمار وب سایت Internet World Stats، بیش از نیمی از کاربران اینترنت خاورمیانه به کشور ایران اختصاص دارند، ولی با این حال ایران نتوانسته است از نظر شاخص پیشرفت در زمینه اتصال مدارس به اینترنت، جایگاه مناسبی را به خود اختصاص دهد.
با توجه به آنچه گفته شد،این سوال در ذهن نقش می بندد که؛ با وجود مزایای مدارس هوشمند که در نظام آموزشی دنیای امروز نمی توان به آن بی توجه بود، چرا توسعه آن در نظام آموزش ایران کند پیش می رود؟
بر این اساس هدف این پژوهش، شناسایی چالش های پیش روی هوشمند سازی مدارس است. و سوالات اصلی این تحقیق عبارتند از:
- چالش های اصلی پیش روی هوشمند سازی مدارس کدام اند؟
- اهمیت نسبی این چالش ها نسبت به هم چگونه است؟
در ادامه به معرفی روش شناختی تحقیق پرداخته و پس از آن نتایج تحقیق یعنی چالش های اصلی پیش روی هوشمند سازی مدارس بیان می شود. سپس به اولویت بندی چالش ها پرداخته و در انتها با عنایت به نتایج تحقیق، پیشنهاداتی برای رفع چالش های موجود ارایه خواهد شد..
2. مواد و روش ها
پژوهش حاضر از نظر روش توصیفی و از نوع زمینه یابی - پیمایشی - و از نظر هدف کاربردی می باشد..
جامعه آماری تحقیق، مدارس هوشمند منتخب شهرستان بابل در نظر گرفته شده است.منظور از مدارس هوشمند منتخب مدارسی هستند که مورد تایید معاونت پژوهشی و کارشناسان فناوری اطلاعات سازمان آموزش و پرورش استان مازندران هستند و در مسیر هوشمند سازی گام های بیشتری نسبت به سایر مدارس برداشته اند. بنابراین طبق نظر کارشناسی فناوری اطلاعات سازمان آموزش و پرورش، یازده مدرسه هوشمند به دلیل نزدیک بودن به شاخص ها و ملاک های مدارس هوشمند انتخاب گردید. لذا جامعه آماری مورد مطالعه شامل جامعه مدیران - N=11 - و جامعه کارشناسان فناوری اطلاعات - N=4 - می باشد.روش نمونه گیری این پژوهش سرشماری کامل بوده است که تعداد نمونه برابر با کل جامعه - - 15 می باشد.
اطلاعات مورد نیاز این تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای به روش میدانی گرداوری شده است. ابزار گرداوری اطلاعات در این تحقیق پرسشنامه می باشد.به این صورت که پس از مطالعه کتب و مقالات مرتبط، با چند تن از کارشناسان طرح هوشمند سازی مدارس در اداره اموزش و پرورش بابل مصاحبه شد، چالش های اصلی این مدارس استخراج و در فهرستی گردآوری گردید. سپس این فهرست با بهره گیری از تحقیقات پیشین و مرور ادبیات موضوع تکمیل شد. در انتها با استناد به این فهرست، پرسشنامه ای با 26 سوال طراحی شد و از کارشناسان و مدیران مدارس هوشمند در سطح شهرستان بابل درخواست گردید تا به سوالات پرسشنامه در مورد اهمیت نسبی چالش ها پاسخ دهند.
پیش از توزیع نهایی، پرسشنامه در میان 5 نفر از مدیران جهت پیش آزمون توزیع گردید و کلیه چالش ها شناسایی شده آن، مورد تایید قرار گرفت و سپس برای توزیع نهایی میان اعضای نمونه اماده شد. برای طراحی سوالات این پرسشنامه، از طیف پنج گزینه ای لیکرت استفاده گردید.
برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری t تک نمونه ای و فریدمن استفاده شده است. از آزمون t تک نمونه ای برای شناسایی چالش های مهمی که نسبت به دیگر چالش ها اهمیت بیشتری دارند و از آزمون فریدمن برای رتبه بندی این چالش ها استفاده شده است.
