بخشی از مقاله
چکیده
با بروز مسائل زیست محیطی در قرن حاضر، امروزه دغدغه عمده و اصلی همه ي کشورهاي دنیا یافتن راهکارها و تدوین سیاستهایی جهت حل این مسائل و رسیدن به توسعه اي پایدار می باشد. از آنجا که شهرها عمده مصرف کننده انرژي و تولید کننده آلودگی در بین سکونتگاههاي انسانی هستند بیشتر مورد توجه دولت ها و مدیریت هاي ملی و جهانی هستند در همین راستا براي دستیابی به توسعه پایدار، رسیدن به شهر پایدار و راهکارها و سیاستهاي تحقق شهر پایدار را در دستور کار دارند.
بر همین اساس ایده شهر فشرده - - compact city به عنوان یکی از راهکار هاي دستیابی به شهر پایدار از سوي این کشورها در مقابل با شهر گسترده - - sprawl city معرفی شده است. البته گفتنی است که ایده شهر فشرده همانند شهر گسترده مخالفان و موافقان خود را دارد و در همین راستا تحقیقات و مطالعات زیادي در باب این موضوع صورت گرفته است.در این مقاله که با روش کتابخانه اي و اسنادي تهیه شده است سعی شده در ابتدا مفاهیم توسعه پایدار، شهر پایدار، شهر فشرده، شهر گسترده و دیدگاه هاي مخالفان و موافقان آنان را مطرح و در نهایت به این نتیجه رسید که شهر فشرده می تواند به عنوان الگوي شهرهاي آینده جهت رسیدن به توسعه پایدار پذیرفته شود؟
مقدمه:
پیش بینی شده است که با ورود به هزاره سوم تقریبا نیمی از جمعیت جهان در نواحی شهري ساکن خواهند بود یعنی جاهایی که بیشترین منابع را مصرف و بیشترین ضایعات را تولید می کنند. بتدریج با شدت گرفتن مشکلات زیست محیطی ، "مبحث توسعه پایدار" در سال 1987 از طریق انتشار" گزارش براند لند " تحت عنوان " آینده مشترك " توسط کمیسیون جهانی محیط و توسعه به طور رسمی در دستورکار سیاسی قرار گرفت.همچنین در سال 1922 در اجلاس سازمان ملل در ریودوژانیرو سندي در همین ارتباط توسط 178 کشور جهان به امضا رسید که تحت عنوان "دستور کار 21 "منتشر گردید.
متعاقبا در سال 1922 در اجلاس موسوم به اجلاس سران زمین تمام کشورها مکلف به تنظیم برنامه هاي راهبردي و عملی خاص خودشان جهت اجراي دستورکار 21 شدند. بر مبناي توضیحات این دستور، سیستم برنامه ریزي شهري به عنوان یکی از مکانیزم هاي مهم پیگیري توسعه پایدار معرفی می گردد. - عزیزي:محمد مهدي؛ :1382 ص - 58 الگوهاي موجود توسعه شهري و فعالیتهاي انسانی منجر به بر هم خوردن نظم زیست محیطی شده است و بقایاي نسل بشر و پایداري زندگی روي کره زمین را با تهدیدات جدي مواجه ساخته است.
همزمان با رشد سریع جمعیت جهان و تمرکز این جمعیت در شهرها، که در سراسر جهان صورت می گیرد، تقاضا براي شهرهاي پایدار و توسعه هاي شهري پایدار می تواند بعنوان مهمترین بحث پیشروي بشر در قرن بیست و یکم باشد. این مطالعه برآنست تا ابتدا مروري اجمالی بر ادبیات توسعه پایدار ، شهر پایدار و انواع فرم هاي شهري داشته باشد تا بتواند ضرورت توجه به ایده ي شهر فشرده را در بحث توسعه پایدار شهري تبیین نماید. در ادامه مروري بر ویژگی ها و فوایدي که طرفداران این ایده در دفاع از آن و نیز انتقاداتی که منتقدان بر آن عنوان می کنند، خواهد داشت. درنهایت این سوال را که شهر فشرده می تواند الگویی براي شهرهاي آینده جهت دستیابی به توسعه پایدارباشد یا خیر ، مورد تحلیل قرار می دهد.
پیشینه ي تحقیق
پس از ظهور انقلاب صنعتی و پیامدهاي منفی ناشی از آن که منجر به تمایل اقشار بالاي جامعه شهري به زندگی در حومه هاي اطراف شهرها شد و به دنبال گسترش کالبدي شهرها ضرورت هایی از جمله حفظ حومه شهر ، ضرورت کمتر به سفر با وسایل نقلیه و در نتیجه کاهش مصرف سوخت ، حمایت از حمل و نقل عمومی و تردد به صورت پیاده یا با دوچرخه ، دسترسی بیشتر و بهتر به خدمات و تسهیلات ، افزایش کارآیی در خدمات شهري و امکانات زیرساختاري و بازسازي و احیاي مناطق درونی شهر، پرداختن به پدیده تراکم که از یک سو به عنوان عاملی مؤثر در گسترش هاي شهري عمل نموده و از سوي دیگر می تواند به عنوان محور راهکارهاي حل مسائل گسترش و توسعه شهري باشد،در دستور کار برنامه ریزي شهري قرار می گیرد.
رشد سریع و گسترش افقی شهرها در دهه هاي اخیر تقریبا تمامی کشورهاي جهان،اعم از توسعه یافته و در حال توسعه را با مشکلات جدي مواجه ساخته است.مسائل این پدیده نه تنها سیاست هاي شهرسازي را به طور وسیع تحت شعاع قرار داده،بلکه تبعات حاصل از آن در تشدید مسائل اقتصادي ،اجتماعی ،سیاسی ،مدیریتی ،و محیط زیستی جوامع نقش اساسی داشته است .
دغدغه ها و نگرانی هاي ناشی از این پدیده موجب گردید تا کشورهاي توسعه یافته، بویژه پس از جنگ جهانی دوم اقدام به اتخاذ تمهیداتی جهت حل یا مهار این بحران کنند .زمینه هاي اصلی این تمهیدات شامل سیاست هاي بلند مرتبه سازي ،انبوه سازي ،تغییر قوانین مالیاتی،وضع قوانین زمین براي استفاده بهینه از آن،بهسازي و نوسازي بافت هاي قدیمی و مراکز شهرها ، طرح آماده سازي اراضی نقاط جدید، شهرهاي جدید و در رأس آ نها سیاست افزایش تراکم جمعیتی و ساختمانی شهرها بوده است .گسترش هاي سریع و پراکنده شهري و در پی آن اتخاذ سیاست ها و راهکارهاي افزایش تراکم ،منجر به ورود و توسعه اصطلاحات جدیدي به فرهنگ شهرسازي نیز شده است .
