بخشی از مقاله
چکیده
امیر علیشیر نوایی از شاعران و نویسندگان عهد تیموري است. از وي یک قصیده با نام تحفه الافکار به جا مانده که آن را در اقتفاي قصیدة جامی و امیر خسرو دهلوي سروده است. این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی به بررسی تکنیکهاي توصیفی این قصیده پرداخته است. نتایج نشان میدهد که امیر علیشیر نوایی در این قصیده از تکنیکهاي دستوري بیش از تکنیکهاي شاعرانه و بدیعی بهره برده است.
این امر نشانگر توصیفی بودن این قصیده است. از میان تکنیکهاي دستوري، صفت، از بین تکنیکهاي بدیعی، تضاد و از میان تکنیکهاي شاعرانه تشبیه بالاترین بسامد را داراست. از آنجاکه تشبیه و صفت یکی از مهمترین عناصر توصیف است، این امر دلیل دیگري بر وصفی بودن این قصیده است. از سوي دیگر تشبیه و تمثیل از ارکان عناصر بلاغی در سبک هندي است که در این قصیده بالاترین بسامد را دارا هستند. بنابراین میتوان قصیدة امیر علیشیر را نمونهاي ابتدایی از این سبک دانست.
مقدمه
امیر کبیر نظامالدین علیشیر از امیران بسیار معروف عهد سلطان حسین بایقرا و ندیم و مقرب خاص او، شاعر و نویسنده به دو زبان ترکی و فارسی و صاحب خیرات و مبرات بسیار و ادیب و مشوق بزرگ ادیبان و شاعران زمان بود. وي در دیوان ترکی خود » نوایی« و در دیوان فارسی » فانی« تخلص میکرد. وي بیشتر اوقات خود را به کنارهگیري از امور دنیاوي و اشتغال به تالیف کتاب و نظم شعر و معاشرت با عالمان و شاعران گذرانید. دیوان فارسی او با تخلص فانی دربردارنده نزدیک به پنج هزار بیت از قصیده و غزل و مسدس و ترکیب و قطعه و رباعی است.
امیر علیشیر نوایی پس از فراغت از تحصیل با گذشت اندك زمانی در سن سی و پنج سالگی از سمرقند به هرات رفته - 876 ه .ق - و مدت سی سال تا - 906 ه . ق - در دستگاه سلطان حسین میرزا به شغل دیوانی اشتغال داشته در طی این سی سال توفیق یافته است بیش از شصت هزار بیت شعر بسراید و سی جلد آثار منثور و منظوم تالیف و تصنیف کند - همان، . - 34 آثار فارسی امیر محدود است و جز دیوان غزلیات و یک قصیده، تعدادي نامه به جا مانده است.
به گفته دکتر همایون فرخ از امیر علیشیر بیشتر از یک قصیده در دست نیست که آن را در استقبال از قصیده بحر الابرار امیر خسرو دهلوي و به اقتفاي استاد خود مولانا جامی از قصیده لجه الاسرار وي سروده که آن را تحفه الافکار نامیده است - همان،. - 59 این نوشتار قصد بررسی شگردهاي توصیفی قصیده تحفه الافکار امیر علیشیر را دارد. با توجه به این که در باره آثار فارسی امیر علیشیر تاکنون تحقیقات زیادي صورت نگرفته و آنچه که صورت پذیرفته نیز اغلب درباره شخصیت و سیماي فرهنگی و سیاسی این وزیر کبیر است، این بررسی پژوهشی تازه در این باره خواهد بود.
روش تحقیق حاضر به صورت توصیفی تحلیلی است .ابتدا شگردهاي بیانی مختلف در این قصیده جمعآوري و سپس دستهبندي و تدوین شده مورد تحلیل قرار گرفتند. سوالاتی که این نوشتار قصد پاسخ به آن را دارد عبارتند از: امیر علیشیر در این قصیده از چه شگردهاي بیانی براي توصیف استفاده کرده است؟بسامد کاربرد شگردهاي وصفی شاعرانه، دستوري و بدیعی در توصیفات وي چگونه است؟آیا وي از شگرد بیانی خاصی بهره برده است؟ در این جا به بررسی ویژگیهاي توصیفی قصیده مذکور میپردازیم:
.1شگردهاي بیانی دستوري
امیر علیشیر از شگردهاي دستوري متنوعی در این قصیده بهره برده است. از این میان، صفت و مسند صفتی بالاترین بسامد را دارا هستند.
