بخشی از مقاله
چکیده
جریانهای آندزیتی رابر با سن میوسن در حاشیه جنوب شرقی مجموعه ماگمایی ارومیه- دختر رخنمون دارند. این جریانهای گدازهای دارای بافتهای پورفیری و گلومروپورفیری بوده و مشتمل بر فنوکریستها و میکروفنوکریستهای پلاژیوکلاز، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن و اپاک در یک زمینه شیشه ای میکرولیتی از کانیهای مشابه می باشند. بلورهای پلاژیوکلاز بافتهای غیرتعادلی نظیر منطقه بندی، بافت غربالی و غبار آلود نشان می دهند.
بر اساس مطالعات شیمی کانی، پلاژیوکلازها دامنه وسیعی از محتوی آنورتیت - An44-91 - را نشان می دهندو از لحاظ ترکیبی عمدتاً در محدوده آندزین تا لابرادوریت قرار می گیرند. پیروکسن هاعمدتاً از نوع هیپرستن - En59-74 - و اوژیت - En37-47-Wo40-46-Fs11-17 - می باشند. بر اساس مطالعات ترموبارومتری، کلینوپیروکسنها در دمای 1128 - 1183 درجه سانتیگراد و شرایط متغیری از فشار و فوگاسیته اکسیژن تشکیل شده اند.
مقدمه
شیمی کانیها همواره به عنوان عاملی جهت تعیین طبیعت شیمیایی و شرایط تبلور کانیها، نحوه تکوین ماگما و همچنین تخمین شرایط فیزیکی دگرگونی مطرح می باشد. محققین متعددی از شیمی کانیهای سنگهای آذرین استفاده کرده اند و دما و فشار تشکیل آنها را محاسبه نموده اند - برای مثال: Moazzen and Droop, 2005؛ . - Honarmand et al., 2009 در این تحقیق کوشش به عمل آمده تا علاوه بر بررسی ترکیب کانی شناسی کانیهای پلاژیوکلاز و پیروکسن با بهره گیری از شیمی کانی پیروکسن، محدوده فشاری، دمایی و شرایط فوگاسیته اکسیژن جریانهای گدازه ای رابر تخمین زده شود.
بحث:
در محدوده جنوب، غرب و شمال رابر - 140 کیلومتری جنوب غرب کرمان - جریانهای گدازه ای با ترکیب آندزیتی مشاهده می شود که از لحاظ تقسیم بندی زمین شناسی ایران مربوط به کمربند ماگمایی ارومیه- دختر می باشند
در منطقه مورد مطالعه از پایین به بالا توالی از کنگلومرا و ماسه سنگ و آهکهایی با سن میوسن میانی تا فوقانی مشاهده می گردد که به صورت دگرشیبی بر روی تشکیلات قرمز فوقانی با سن میوسن میانی قرار گرفته اند. جریانهای گدازه ای مذکور در بخش پایینی توالی با ضخامت متوسط 100 متر بصورت پراکنده رخنمون یافته اند که با آهک ها تناوب داشته و بر این اساس به نظر می رسد که توالی مورد مطالعه به یک محیط فورانی زیر دریایی تعلق داشته است.
جریانهای آندزیتی هم به صورت توده ای و هم به صورت لایه ای دیده می شوند. به طور کلی بافت جریانهای آندزیتی در نمونه دستی پورفیری است. از لحاظ کانی شناسی جریانهای آندزیتی رابر شامل فنوکریستهای پلاژیوکلاز و پیروکسن بوده که در یک زمینه شیشه ای با میکرولیتهای پلاژیوکلاز، پیروکسن و کانیهای اپاک قرار گرفته×اند. اندازه فنوکریست ها در حد میلیمتر است که این مسئله بیانگر عدم فرصت کافی در زمان سرد شدن ماگما و همچنین رسیدن نسبتاً سریع ماگما به سطح می باشد.
بر اساس مطالعات میکروسکوپی جریانهای گدازه ای مورد مطالعه ترکیب پیروکسن آندزیتی دارند و بافت کلی آنها پورفیری تا گلومروپورفیری می باشد. از لحاظ حجمی جریانهای مورد مطالعه دارای 40 - 45 درصد فنوکریست بوده که به ترتیب فراوانی شامل پلاژیوکلاز 25 - تا 30 درصد - ، کلینوپیروکسن 7 - تا 10 درصد - و ارتوپیروکسن 5 - تا 7 درصد - است.
پلاژیوکلازها به فرم تخته ای، اشکال سابهدرال تا یوهدرال بوده و هم به صورت فنوکریست - با اندازه 1 تا 5 میلیمتر - و میکروفنوکریست - با اندازه 0/1 تا 0/5 میلیمتر - و هم به صورت میکرولیت در زمینه مشاهده می گردند.
پلاژیوکلازها پدیده های غیرتعادلی مثل بافت غربالی، غبارآلود، منطقه بندی و حاشیه های واکنشی را نشان می دهند. از لحاظ ترکیبی پلاژیوکلازها در محدوده آندزین تا آنورتیت بوده و بیشترین تمرکز آنها در محدوده لابرادوریت می باشد - شکل -1 الف - و ترکیب شیمیایی آنها نیز Ab8.78-52.52Or0-8.58An44.87-91.05 است. Pietranik et al., - 2006 - معتقدند که روند خطی درصد آنورتیت نسبت به مقدار K2O مبین آنست که پلاژیوکلاز به عنوان فاز اصلی مطرح است - شکل -1 ب -
شکل -1 الف- ترکیب شیمیایی پلاژیوکلازها، و ب- نمودار تغییرات An در مقابل K2O پلاژیوکلازهای جریانهای آندزیتی رابر.
پیروکسنها به فرم تخته ای، اشکال سابهدرال تا یوهدرال بوده و هم به صورت فنوکریست - اندازه 1 تا 3 میلیمتر - و هم به صورت کانیهای ریز - اندازه کمتر از 0/1 میلیمتر - مشاهده می شوند عمدتاً دارای دربرداریهای پلاژیوکلاز و کانیهای اپاک می باشند.
جهت تعیین ترکیب شیمیایی پیروکسنها از نمودار کلینوانستاتیت- کلینوفروسیلیت- ولاستونیت - Morimoto et al., 1988 - استفاده شد. همانگونه که در شکل 2 مشاهده می گردد ارتوپیروکسنها با ترکیب شیمیایی-En59.67-74.19-Wo1.42-3.85 Fs24.38-36.84عمدتاً در محدوده هیپرستن و تعدادی در محدوده برونزیت قرار می گیرند، در حالیکه کلینوپیروکسنها با ترکیب شیمیاییEn37.92-47.85-Wo40.88-46.01-Fs11.09-17.08عمدتاً در محدوده اوژیت و تعدادی در محدوده سالیت قرار می گیرند.
مقدار Fe3+ در پیروکسن ها به میزان اکسیژن محیط تشکیل آنها بستگی دارد و از روی نمودار تغییرات AlIV+Na نسبت به AlVI+2Ti+Cr که بر اساس موازنه Al موجود در موقعیت چهاروجهی با Al و Cr3+ موجود در موقعیت هشت وجهی پایه ریزی شده قابل ارزیابی است . - Bence et al ., 1975; Schweitzer et al ., 1979 - همان گونه که در شکل - 3 الف مشاهده می شود بعضی از نمونه ها در محدوده زیر خط Fe3+=0 قرار می گیرند که مبین پایین بودن فوگاسیته اکسیژن محیط تشکیل پیروکسنها می باشد که می تواند به علت تبلور زود هنگام آنها در قیاس با سایر نمونه ها باشد
این مورد در ارتباط با فشار موثر بر ماگما در زمان تبلور پیروکسنها نیز این مسئله صادق است؛ به گونه ای که Coltorti et al., - 2007 - با استفاده از نمودار AlVI در مقابلAlIV موجود در پیروکسن ها به تعیین شرایط فشاری هنگام تبلور پرداختند. همان گونه که در شکل -3 ب مشاهده می گردد پیروکسنها دامنه ای از فشار بالا تا فشار پایین را نشان می دهند که بیانگر تبلور آنها در اعماق متفاوت تا سطح زمین می باشد.
