بخشی از مقاله
چکیده
نشریههاي دانشورانه روشنفکرانه مورد نظر این مقاله نشریههایی هستند در شاخههاي علوم انسانی و علوم اجتماعی، و در زمینههاي فرهنگی و هنري، که ادامه زندگی، اثربخشی و سودمنديِ آنها مستلزم وجود آزادي عقیده ، آزادي بیان ، آزاديِ کسب و نشرِ اطلاعات، آزادي انتشارات، و پذیرش قانونمند حقِ مشارکت آزادانه مردم در زندگیِ فرهنگیِ جامعه و آزادي خلاقیت هنري و بهره مند شدن از هنر است. اما برخورداري از این آزادیها و حقوق ، حتی اگر هیچ مانع سیاسی و اجتماعی در کار نباشد، همواره تهدید و تحدید میشود؛ زیرا این نشریه ها، به دلیل ضعف بنیه اقتصادي و ناتوانی مالی ، جبراً محکوم به شکست و خروج از صحنه یا ادامه زندگی پس از تغییر ماهیت هستند. تاریخ مطبوعات ایرانپر است از نام چنین نشریههاي که جرقهاي میزنند و زودخاموش میشوند.
در مقطع کنونی تاریخ ایران، ضعف مالی نشریههاي دانشورانه روشنفکرانه و فقدان سازوکارهاي حمایت مالیِ جدي و مؤثرِ دولتها از مهمترین عاملهایی است که چراغ این نوع نشریه ها را، بدون سروصدا، خاموش می کند. مرگ اقتصادي ، برخلاف مرگ سیاسی، مرگی خاموش است! تعداد نشریههایی که تاکنون بر اثر مشکلات اقتصادي تعطیل شدهاند بیش از نشریههایی است که دچار مرگ سیاسی شدهاند.در این مقاله، بهاهمیت و ضرورت انتشار نشریههاي دانشورانه روشنفکرانه، بهویژه در مقطع کنونی از فرایند توسعه سیاسی کشور، خواهم پرداخت و نگاهی خواهم کرد به نقش و سهم دولت در انتشار مطبوعات ، و سپس دربارة تکالیف دولت در برابر این نشریهها سخن خواهم گفت.
1
در کتابِ رسانه ها و دموکراسی به این جمله از آلبرکامو، نویسندة فرانسوي ، برخوردم که »مطبوعات وقتی آزادند که تکیه گاهشان قدرت حکومت یا قدرت پول نباشد. 1 « از این جمله حکیمانه براي بیان مشخصات نشریههاي دانشورانه روشنفکرانه2 یاري میگیریم. نشریه هاي دانشورانه روشنفکرانه دولتی نیستند؛
مستقل هستند - بهحزبها، گروهها، اتحادیهها و دیگر تشکلها وابستگی ندارند - ؛
از نظر سطح علمی ، به نشریه هاي معتبر دانشگاهی نزدیک اند؛ با این تفاوت که مقالههايشان تروتازه است و نسبت بهآنچه در دنیايامروز و در پیرامونشان میگذرد حساس هستند؛
از مهمترین کارکردهاي آنها تجزیه و تحلیل وضع موجود و روشن کردن مسائل است؛ پیامرسانِ اندیشههاي نو و تحولات فکري جامعه جهانی هستند؛ آیندهنگر هستند، وروندهاي آینده را پیشبینی و تحلیل میکنند؛ بینش خردگرایانه و انتقادي و پرسشگرانه خوانندگانِ خود را ارتقا میبخشند؛
خوانندگان منفعل، مخمور، و دنبالهرو نمیخواهند؛ هدفشان از راه بهدر کردنِ خوانندگان و استفادة ابزاري از آنان هم نیست ، بلکه در پیِ فعال کردن ذهن ایشان هستند؛
ذوق هنري و قوة تمییزِ هنري فرهنگی را در خوانندگان خود پرورش میدهند؛
آثار پدیدآورندگان ایرانی مقیم داخل و خارج و غیرایرانی را، با سعه صدر و دور از تنگنظري منتشر میکنند، و قضاوت را بهخوانندگان فهیم خود وامیگذارند؛
بهترویج سطحینگري، ابتذال، عوامزدگی و مانند اینها نمیپردازند؛
بهمتنوع شدن فضاي مطبوعاتی کشور کمک میکنند؛
صدایی کوچک هستند، متفاوت از صداهاي بلند و بزرگ و رسمی؛
در مواردي نقش هشداردهنده دارند و حرکت دولتها در مسیرهاي نادرست را به آنها گوشزد میکنند. در واقع وجدان بیدار ملت در برابر دولت3 هستند؛
از مردمسالاري، آزادي مطبوعات، آزادي انتشارات و آزادي اطلاع رسانی دفاع میکنند؛
با تمامیتخواهی میانه خوبی ندارند، در عین حال مدافع هرج و مرج هم نیستند؛
بهآزادیهاي اجتماعی و حقوق انسانها احترام میگذارند؛
در برابر برخورداري از آزادیها، مسئولیت پذیر و معتقد به اخلاق حرفه اي هستند - باید باشند - ؛
کمک میکنند که فرایند دموکراتیزه شدنِ جامعه با سرعت و عمق مطلوب پیش برود؛
تحمل شنیدن صداي مخالف را دارند، تکصدایی و یک خطی نیستند؛
با علم و تمدن و پیشرفت سرناسازگاري ندارند؛
