بخشی از مقاله
چکیده :
سازند آبدراز در برش چینه شناسی غرب سنگانه به سن تورونین انتهایی تا سانتونین و به ضخامت 530 متر، از شیلهای آهکی، شیلهای مارنی و آهک گل سفیدی تشکیل شده است. با توجه به مطالعات پالینولوژیکی در این پژوهش، به طورکلی سه پالینوفاسیس شناسایی شد، که منطبق با پالینوفسیس های نوع II، IV، V طبقه بندی سه گانه نمودار تایسون است. برای تفسیر دقیقتر محیط، فاکتورهای موثر بر درجه حفظ شدگی مواد ارگانیکی، مانند فاکتور حفاظت از مواد ارگانیکی - - Lability، نسبت پالینومورفهای دریایی به AOM و نسبت AOM شفاف به AOM تیره محاسبه گردید. بررسی این فاکتورها به همراه شکل سیست و تنوع داینوفلاژلهها، رسوبگذاری در شرایط بدون اکسیژن تا کم اکسیژن را نشان میدهد. این فاکتورها تغییراتی از دریای باز تا کم عمق با انرژی متغیر را برای سازند آبدراز در برش سنگانه مشخص می-کند.
کلید واژه ها: سازند آبدراز، پالینوفاسیس، محیط دیرینه، سنگانه
مقدمه :
سازند آبدراز که نام آن از روستای آبدراز،واقع در شرق کپه داغ در 75 کیلومتری شرق مشهد و شمال غرب روستای مزدوران گرفته شده است، به طور غالب از شیلهای آهکی و مارنی با میان لایه هایی ازسنگ آهک گل سفیدی تشکیل شده است - افشار حرب . - 1373 برش سنگانه در مسیر جاده مشهد به شهر کلات نادری و در فاصله 70 کیلومتری از شهر کلات قرار دارد. این برش در فاصله 3 کیلومتری از روستای سنگانه و در غرب آن با مختصات جغرافیایی 36° 41 15 عرض شمالی 60°15 50 طول شرقی واقع شده است. با بررسیهای صحرایی از مناسب ترین رخنمون در برش غربی سنگانه تعداد 46 نمونه از بخشهای شیلی و بیست نمونه از باندهای آهکی گل سفیدی - Chalky limestone - این سازند برداشت گردید. برای تهیه اسلایدهای پالینولوژیکی از روش استاندارد تراورس - - Traverse, 1988 استفاده شده است.
بحث:پالینوفاسیس و محیط رسوبی:
مهمترین اجزای موجود در اسلایدهای پالینولوژیکی که جهت بررسی و تعیین محیط رسوبی مورد استفاده قرار میگیرند شامل سه گروه اصلی پالینومورف ها، فیتوکلاستها و مواد آلی بی شکل - AOM - میباشد. برای شناسایی پالینوفاسیسها، پس از شمارش 400 ذره در هر اسلاید پالینولوژیکی، اجزاء شمارش شده مطابق جدول شماره - 1 - درصدگیری و تقسیم بندی شدند و بر مبنای انطباق آنها با دیاگرام - Tayson,1993 - سه پالینوفاسیس شناسایی شد. - شکل - 1 پالینوفاسیس نوع:Ⅰ ذرات غالب در این پالینوفاسیس ماسرالهای تیره است که %60-90 کل ذرات را شامل میشوند. مقدار پالینومورفهای دریایی %0-10 و مقدار مواد آلی بی شکل در حدود %10-20 درصد میباشد . این پالینوفاسیس منطبق بر پالینوفاسیس نوع II دیاگرام تایسون است و معرف محیط حاشیه حوضه با اکسیژن کم تا فاقداکسیژن - Marginal dysoxic - anoxic basin - میباشد - شکل 1و .
- 2 پالینوفاسیس نوع:Ⅱ در این پالینوفاسیس ماسرالها در حدود %20-50 وجود دارند و مقدار AOM در حدود %20-30 بوده و فراوانی پالینومورفها در حدود %20-35 میباشد. این پالینوفاسیس منطبق بر پالینوفاسیس نوعⅣ تایسون بوده که معرف محیط - - Shelf to basin transition میباشد - شکل 1و . - 2 پالینوفاسیس نوع:Ⅲ آنچه در این پالینوفاسیس اهمیت دارد،درصد نسبتا بالای پالینومورفهای دریایی نسبت به دیگر واحدها میباشد که %30-50 ذرات را تشکیل میدهد. مقدار فیتوکلاست ها در حدود %25-35 میباشد. مقدار AOM در این پالینوفاسیس %10-20 میباشد. این پالینوفاسیس منطبق بر نوعⅤ تایسون بوده که بازگوکننده شرایط دور از ساحل - - distal shelf میباشد - شکل 1و . - 2فاکتورهای حفاظت از مواد ارگانیکی:
فاکتور :Lability این فاکتور بر اساس نسبت ماسرالهای قهوهای به اپک - - Bp/Op سنجیده میشود. ماسرالهای قهوهای وابسته به گیاهان خشکی بوده و و نشان دهنده محیط نزدیک ساحل است و ماسرال های اپک دارای رنگ تیره بوده که یک محیط نیمه اکسیک و نیمه آرام را نشان میدهد و در محیط دور از ساحل زیاد می شوند - . - waveren & visscher,1994 بررسی این فاکتور نشان میدهد که درصد ماسرالهای قهوهای به اپک در طول برش مورد مطالعه متغیر بوده و در نمونههایی که مقادیر پالینومورف کم شده است این فاکتور افزایش داشته که حاکی از کاهش عمق است. در نمونههای شماره10، 11 ،20 ،21، 30، 31 افزایش Lability به همراه افزایش میزان فراوانی و تنوع پالینومورفهای دریایی و کاهش AOM نشان از حفظ شدگی بالای مواد ارگانیکی میباشد.
نسبت AOM شفاف به AOM تیره: AOM شفاف در اثر عملکرد باکتری های بی هوازی کمی پایین تر از سطح رسوب در یک محیط فاقد اکسیژن به وجود میآیند. همچنین باکتریهای هوازی با استفاده از اکسیژن محلول در آب مواد آلی را تجزیه میکنند و تمام اکسیژن و هیدروژن خود را از دست میدهند و به AOMتیره تبدیل می شوند . - Waveren & Visscher ,1994 - بر این اساس اگر نسبت AOM شفاف به AOM تیره بیش از یک باشد نشان از شرایط فاقد اکسیژن و اگر این نسبت بیش از یک باشد نشان از شرایط اکسیژن دار است. - Bombardiere &
بررسی و محاسبه این فاکتور در این برش نشان میدهد که این نسبت در بیشتر نمونهها بیشتر از یک میباشد که بازگوکننده شرایط غالباً کم اکسیژن حاکم بر محیط رسوبگذاری سازند آبدراز است. نسبت AOM شفاف به پالینومورف های دریایی: اگر میزان اکسیژن پایین و ریتم رسوبگذاری نیز پایین باشد پالینومورفها به AOM شفاف تبدیل میشوند و اگر میزان اکسیژن بالا و ریتم رسوبگذاری پایین، پالینومورفها به AOM تیره تبدیل میشوند . - Tyson ,1993 - نسبت AOM تیره به پالینومورفهای دریایی در اکثر نمونههای این برش پایین است که نشان میدهد که شرایط اکسیژن دار در محیط به صورت غالب نبوده است. برای مثال در نمونههای شماره 5-2 نسبت AOM شفاف به پالینومورف دریایی بالاست که بازگو کننده ریتم رسوب-گذاری پایین و تبدیل عناصر پالینومورف به AOM شفاف است.
نتایج:
سازند آبدراز در برش مورد مطالعه دارای تنوع نسبتا بالایی از داینوفلاژلهها میباشد - شکل .. - 2 پیگیری روند افزایش و کاهش در تنوع نمونهها نشان میدهد که نمونههای شیلی دارای بیشترین تنوع و نمونههای آهک شیلی و مارنی دارای کمترین تنوع هستند که این تغییرات تاثیر لیتولوژی را که خود تابعی از تغییرات محیط رسوبگذاری است نشان میدهد. شناسایی داینوفلاژلههای شاخص محیط در تعیین محیط دیرینه نقش مهمی دارند. حضور جنسهایی از داینوفلاژلهها مانند cribroperidinium و circuludinium نشانگر شرایط نریتیک داخلی هستند. هچنین حضور جنسهایی مانند spiniferites و impagidinium نشانگر و شاخص نریتیک خارجی هستند - Mahmoud &. - Moawad, 2000 به طور کلی افزایش نسبت فرمهای Chorate /cavate,proximate,proximochorate نشان
