بخشی از مقاله
چکیده
برای این که کشور دارای یک مجموعه قوانین و مقررات حمل و نقل هوایی جامع باشد ، باید فی المقدمه دارای بنیه علمی قوی و دانش روز در زمینه های مختلف حمل و نقل هوایی بوده و توانایی استفاده بهینه از مراکز علمی مربوطه را در خصوص امور حمل و نقل هوایی اعم از موارد حقوقی، اقتصادی، فنی، استراتژی و خط مشی حمل و نقل هوایی داشته باشد و دیدگاه های حاکمیتی بخش حمل و نقل هوایی را با وجود متخصصان فن مربوطه بیان نماید مقاله به دو فصل تقسیم شده است . در فصل اول مبانی نظری تدوین مقررات یک نظام حقوقی در یک کشور تبیین در فصل دوم چالش ها و راهکارهای موجود برای تدوین قوانین و مقررات حمل و نقل هوایی در کشور بیان و سپس نتیجهگیری شده است .
مقدمه
مقررات ملی حمل ونقل هوایی ، مقرراتی است که دولت بر اشخاص ملی و خارجی و هم بر موسسات حقیقی و حقوقی در سرزمینش در ارتباط با اعمال حاکمیت بر سرزمین و فضای بالای آن وضع و تدوین می کند . بنابراین مقررات ملی شامل خدمات هوایی داخلی و بین المللی شده و متصدیان حمل و نقل هوایی داخلی و خارجی را در بر می گیرد .مقررات ملی در خصوص خدمات هوایی بین المللی باید تعهدات بین المللی دولت را با توجه به موافقت نامه های دوجانبه و چند جانبه منظور نموده و به اقدامات و روابط دولت های دیگر نیز توجه داشته باشد . اهداف خاص مقررات ملی در زمینه حمل و نقل هوایی بین المللی از دولتی به دولت دیگر متفاوت است و تحت تاثیر سیاست های اقتصادی ، وسعت سرزمین ، میزان توسعه ملی و نوع سیاست های داخلی و بین المللی قرار دارد .
با این وجود این اهداف شامل همه یا بخشی از مواردی همچون پیش بینی نیازهای حمل و نقل بازرگانی خارجی ، توسعه بخش های خدماتی ویژه مانند جهانگردی ، پیش بینی اشتغال، بهره بردای از مبادلات خارجی ، برآوردن نیازهای سیستم پستی ، ایجاد شرایط برای بقاﺀ و سلامتی بخش حمل و نقل هوایی، کمک به توسعه ملی، کمک به دفاع ملی ،کمک به امداد رسانی در سوانح هوایی می شوند - ١ - .مجموعه مقررات و استانداردهای هواپیمایی که در معاهدات بین المللی ، انکس ها ، قطعنامه ها و توصیه های ایکائو تدوین شده است ، نباید توسط بخش های مختلف هوانوردی بصورت مستقیم در مقام اجراﺀ ، استفاده و بهره برداری شوند بلکه مقتضی است کشور ما همانند دیگر کشورها مجموعه ای از قوانین ، مقررات ، آئین نامه ها و دستورالعمل های هوانوردی وحمل و نقل هوایی را برای تمام زیر بخش های خود تدوین کند تا متخصصان حمل و نقل هوایی بر اساس این مجموعه قوانین و مقررات - داخلی - ، امور هوانوردی خود را تامین و رسیدگی نمایند . به عبارت دیگر باید استانداردهای بین المللی لباس قانون داخلی پوشیده و طبق آنها عمل شوند .
فصل اول : مبانی نظری تدوین قوانین و مقررات حمل ونقل هوایی
تدوین مقررات حمل و نقل هوایی مستلزم دانستن مبانی و اصول اولیه آن است . برای خلق یک مجموعه جامع و کامل در خصوص قوانین و مقررات حمل و نقل هوایی ، طی کردن مراحل خاص و منحصر به امور حمل و نقل هوایی لازم است . تدوین مقررات حمل و نقل هوایی باید مکانیزم ویژه خود را داشته باشد که در نتیجه آن بتواند جوابگوی حقیقی نیازهای کشور در زمینه حمل و نقل هوایی باشد . در این فصل توجه بیشتر به مراحل و فرایند تدوین مقررات معطوف شده است . در این ارتباط تبیین سازمانی که مسئولیت تدوین مقررات حمل و نقل هوایی را دارد و نوع مسئولیت او - سازمان هواپیمایی کشوری - در خصوص تدوین مقررات و وظایف کاری و مبانی نظری در خصوص تدوین مقررات حمل و نقل هوایی را بر اساس اسناد ایکائو برای بوجود آوردن یک سیستم صحیح تدوین توسط سازمان هواپیمایی و دفتر حقوقی تبیین شده است .
فرایند تدوین مقررات ملی
فرایند تدوین مقررات ملی در خصوص خدمات حمل و نقل هوایی دارای سه بخش اساسی است :
- قانونگذاری - قانون نویسی ، سیاست گذاری و اعمال قواعد و مقررات - .
- صدور گواهینامه - اعطا ی گواهینامه، تعیین مراحل ، شرایط صدور گواهینامه، امتناع ازصدور گواهینامه برای خدمات حمل ﻭ نقل هوایی دائمی یا طولانی مدت . -
- صدور مجوزهای موقت - یعنی اعطای مجوز ، تعیین شرایط و مراحل اخذ مجوز، امتناع از صدور مجوز برای تعرفه و پرواز و غیره - . هر یک از موارد فوق الذکر بر حسب نیاز بوسیله اقدامات دیگر تکمیل می شوند .
بخش قانونگذاری در روند تدوین مقررات ملی دارای سه عنصراست : قانون نویسی ، سیاست گذاری و مقررات نویسی - تدوین آئین نامه و دستورالعمل - . هر سه عنصر ذکر شده در این فرایند احتمالا در هر کشوری مطابق با سیستم قانونگذاری ، ساختار حکومتی و عرف جامعه اجرا، می شود و با کشورهای دیگر متفاوت می باشد . بطورکلی عنصر قانونگذاری برای ایجاد و احراز سیاست ها ی کلان و قوانین اصلی صورت می گیرد و به محض وضع و تصویب ، قوانین قابل اجراﺀ شده و معمولا تنها زمانی تغییر می یابند که موضوعات مهمی در کشور رخ دهند .در مقابل این دو - قانون نویسی و سیاست گذاری - اصلاح و تغییرقواعد و مقررات آئین نامه ای و دستورالعملی بطور متناوب انجام می شو د و از اصلاح و تغییر آنها از سرعت بیشتری برخوردار است و بوسیله مقامات حمل و نقل هوایی بدون توجه به دیدگاه عمومی جامعه تدوین و تکامل می یابند .
قواعد و مقررات آئین نامه ای در صورت تدوین بطور جامع تقریبا می توانند تمامی موارد مبتلا به را دربر بگیرند و آنها نسبت به قوانین انعطاف بیشتری داشته و امکان بیان استثنائات یا معافیت های اعطایی خارج از قانون را دارند .سیاست گذاری نسبت به دو عنصر قبلی از انعطاف بیشتری برخوردار است و این عنصردر هر دولتی نسبت به دولت دیگر تفاوت دارد . این انعطاف زیاد بخاطر این است که هر دولتی می تواند سیاست خود را در قالب فرمان بیان داشته و به طرح یک قاعده یا شرط پرداخته و در مرحله دیگر سیاست متفاوتی را اعلام کند . یک دولت با صدورمجوزها یا بیان مشخصات موقتی که به عنوان سابقه برای موقعیت های مشابه در آینده باشند . بعضی سیاست ها را اعمال کند . سیاستگذاری های حمل و نقل هوایی را می توان در قانون برنامه های توسعه دوم و سوم وچهارم دولت مشاهده کرد - ۲ - .
صدور گواهینامهها
بخش صدور گواهینامه ها در روند تدوین مقررات ملی شامل بررسی و اقدامات اجرایی برمبنای درخواست های دریافت شده از متصدیان حمل و نقل هوایی داخلی و خارجی برای اجازه ارائه خدمات هوایی بازرگانی دائمی و طولانی مدت - برای مثال اجازه ارائه خدمات برنامه ای برای مسیرها وراه های هوایی خاص - می باشد . بعلاوه مقامات حمل و نقل هوایی ممکن است در خصوص صدورگواهینامه های مرتبط با جهانگردی، فورواردری بار و یا موسسات مسافرتی دخالت کنند .مقام صادر کننده گواهینامه و مجوز معمولا مجوز و گواهی نامه را بر مبنای ارزیابی حقایق مربوط ودر پرتو مطالعه و بررسی ومعیارهای سیاسی و حقوقی احراز شده ، صادر می کند. مجوز صادر شده اغلب شکلی ازگواهینامه یا پروانه به معنای اعلام رسمی اجازه از یک مقام صالح به انجام بعضی خدمات یا فعالیت های بازرگانی است .
بعضی از کشورها ممکن است برای فعالیت بخصوص متصدی حمل و نقل ملی گواهینامه صادر کنند و برای متصدی حمل و نقل هوایی خارجی تنها یک مجوز موقت ارائه دهند .در صورتی که در بعض از کشورهای دیگر ممکن است برای بهره برداری های منظم و برنامه ای گواهینامه صادر کنند و برای پروازهای چارتر مجوز ارائه نمایند . گواهینامه و مجوز می تواند برای یک دوره نامحدود و یا برای مدت زمان مشخص صادر شوند . معیارها برای صدور گواهینامه برای متصدیان حمل و نقل هوایی ملی در هر کشوری با کشور های دیگر فرق می کند و می تواند بطور کلی دربردارنده شرایط نظارت و مالکیت ملی ، مدارک و اسناد مرتبط با تجربه و کارآیی متصدی حمل و نقل هوایی درخواست کننده ، سلامتی مالی او ، تمایل او به ارائه خدمات پیشنهاد شده و توانایی او به رعایت استانداردهای ایمنی و بهره برداری احراز شده و تشخیص و احراز نفع عموم جامعه دراعطای مجوز باشد.بعلاوه در بعضی موارد معیارهای موافقت شده در سطح بین الملل را می توان در اعطای گواهینامه و مجوز اعمال کرد .
مقامات حمل و نقل هوایی در بررسی و مطالعه اعطای مجوز یا گواهینامه به متصدی حمل و نقل هوایی خارجی ، معمولا به معیارهای احراز شده در موافقت نامه بین المللی هوایی مربوطه همانند قوانین و مقررات ملی توجه می کنند . احتمالا چنین معیارهایی شامل شرایطی است که برای تعیین مالکیت اصلی ، کنترل موثر متصدی حمل و نقل هوایی خارجی و تمایلات و توانایی درخواست او به مطابقت داشتن با قوانین و مقررات ملی وضع می شود .درخواست ممکن است بر اساس مبانی احراز شده در قوانین و مقررات ملی و موافقت نامه حمل و نقل هوایی مربوطه کلا یا جزئا تصویب ، مشروط ، رد و یا معلق شود.
صدور مجوزهای موقت
این بخش بدون شباهت با بخش گواهینامه ها که معمولا به صورت دائمیو طولانی مدت برای خدمات هوایی صادر میشوند ، صدور مجوز های موقتی در ارتباط با موضوعات خاصی همچون اجازه یک پرواز یا یک سری پروازهای غیر برنامه ای ، تصویب و یا عدم تصویب تعرفه های خاص،تصمیماتی مقطعی و موقتی میباشند . این روند برای صدور مجوزهای موقت میتواند شامل همه یا بعضی از موارد زیر باشد :
-بررسی و مطالعه اطلاعات ارائه شده در درخواست اولیه - طرح توجیهی - عامل اصلی و ضروری برای تصمیم گیری می باشد ، بررسی طرح توجیهی با عنایت به حقوق بین الملل ، حقوق ملی قابل اجراﺀ ، سیاست ها ، قواعد و مقررات ، سوابق ، تجربیات و دیدگاه های طرفهای ذینفع می باشد .
-تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده برای تصمیم گیری منطقی براساس مزایا و معایب هر درخواست
-تصمیم گیری در موارد مهم با منظور نمودن نظرات مقامات دولتی و مقررات دیگر همانند تاسیس آﮊانس های مسافرتی
-بازنگری درخصوص اعطای مجوز در خصوص سه مورد پیشین . این اقدام می تواند بطور عمومی یا بطور خصوصی انجام شود و در بعضی موارد شامل باز نگری قضایی نیز می شود - ٣ - .
