بخشی از مقاله
چکیده
با وجود تدوین قوانین و آیین نامه هاي مرتبط در خصوص مشارکت ذینفعان و ذیمدخلان در انتقال مدیریت تاسیسات آبیاري - که از مهم ترین سازوکارهاي اجرائی مدیریت یکپارچه منابع آب می باشد - به دلیل مشترك بودن این تکلیف قانونی بین مردم و چند دستگاه اجرایی و عدم شفافیت چارچوب برنامه ریزي و صراحت درشیوه هاي اجرائی براي پیشبرد وظایف و مسئولیت هاي مردم و هر دستگاه ، دستیابی به اهداف تعیین شده در قوانین غیرممکن بوده است .
بر این اساس و در راستاي فراهم آوردن بیش از پیش شرایط اجرایی لازم به منظور استفاده از ابزارهاي قانونی مرتبط و استفاده کارآمد از ظرفیت هاي سازمان جهاد کشاورزي ، سازمان آب منطقه اي ، سازمان تعاونی روستائی ، اداره تعاون ، کار و رفاه اجتماعی و اداره کل محیط زیست و کلیه ذیمدخلان به توسعه هر چه بیشتر همکاري و کمک متقابل و مشارکت اگاهانه با ذینفعان در بهره برداري و مصرف آب کشاورزي ، لزوم تدوین و تنظیم نظام نامه همکاري مشترك با اهداف مشخص ، محدوده و دامنه مشخص و تفکیک مسئولیت هر یک از ذیمدخلان با تاکید بر پشتوانه قانونی پیشنهاد می گردد .
-1 مقدمه
با آگاهی از ضرورت توجه خاص به آب به عنوان موثرترین و کاراترین عامل در بقاي بشر ، اهمیت آب در نگرش جدید جهانی به عنوان یک کالاي مهم اقتصادي- اجتماعی ، محدودیت مطلق این ماده حیاتی به عنوان یک منبع تجدید شونده ، قرار گرفتن بخش قابل توجهی از اراضی کشور در مناطق خشک و نیمه خشک ، مصرف بیش از 90 درصد ازمیزان کل آب قابل استحصال در بخش کشاورزي - که بیش از 65 درصد آن به علت شیوه هاي غلط مصرف هدر می رود - عدم تعادل عرضه و تقاضا و خشکسالی هاي پی در پی موجب گردیده است از آب کشاورزي موجود بهره برداري مناسب صورت نگیرد.
مدیریت یکپارچه منابع آب تنها راه حل جامع براي اقداماتی نظیر کاهش مصارف سنتی آب، اعمال محدودیت هایی در مورد کمیت و کیفیت آب مصرفی، ایجاد تغییرات در الگوهاي جمعیتی و تولیدي جهت نیل به توسعه پایدار می باشدبه عبارتی مدیریت یکپارچه منابع آبی، در راستاي تضمین استفاده پایدار از منابع آبی میباشد.در این شیوه از مدیریت منابع آب، عملکردها و نحوه تاثیر اقدامات، شفافتر بوده و تاثیر بر کلیه اجزاء قابل ارزیابی و قضاوت است.
در این روش مدیریت، هرچند برنامهریزي ها در سطح کلان و با در نظر گرفتن کلیه نظرات و نیازهاي اجزاء و اهداف مختلف صورت میگیرد، ولی هر بخش مسئول و مجري محدوده خود بوده و از این رو مسأله تداخل مسئولیت ها مطرح نخواهد شد و دستگاه هاي اجرایی با اطمینان بیشتر از نحوه عملکرد خود و تأثیرات متقابل بر روي عملکرد دستگاه هاي دیگر کار خواهند کرد. مدیریت یکپارچه این قابلیت را دارد که فرآیند برنامهریزي جامع آب را به طور چشمگیري تسریع کرده و سطح آن را ارتقاء بخشد.
در این راستا یکی از اهداف بلندمدت مدیریت راهبردي آب کشور برقراري تعادل بین تقاضاي آب و منابع موجود با کمترین هزینه ممکن می باشد که با توجه به بیانیه مأموریت بخش آب ، وزارت نیرو می تواند با در نظر گرفتن ارزش ذاتی، اقتصادي، امنیتی، سیاسی و زیستمحیطی این ماده حیاتی به عنوان یکی از محورهاي اصلی توسعه پایدار و رکن اصلی آمایش سرزمین با مدیریت کمی و کیفی منابع و مصارف آب، نسبت به عرضه آب متناسب با ظرفیتهاي ملی اقدام و از این راه نقش خود را در ارتقاء رفاه اجتماعی و توسعه پایدار ایفا نماید که گسترش و تحکیم زمینه مشارکت اگاهانه مردم و سازمان هاي تاثیر گذار در بهره برداري و مصرف آب، یگانه تضمین بلندمدت براي سودمندي فعالیتهاي برنامه ریزي شده در این رابطه می باشد.
- ارکان مدیریت یکپارچه منابع آب :
اجراي فرایند مدیریت یکپارچه منابع آب، در گروي تحقق »سهرکن«زیر است:
.1 بسترسازي در قالب سیاستها، راهبردها و قوانین مناسب براي توسعه و مدیریت پایدار منابع آب.
.2 چارچوب نهادي که از طریق آن سیاستها، راهبردها و قوانین اجرا شوند.
.3 ابزارهاي مورد نیاز براي انجام وظایف نهادها.
سیاستها و قوانین، »برنامه بازي« را مشخص میکنند. نقشهاي نهادي مشخص میکنند »بازیگران« چه کسانی هستند و چه باید بکنند. ابزارهاي مدیریت نیز »صلاحیتها و مهارتهاي« بازیگران را که براي بازي لازم است مشخص میکنند.
- هدف از تدوین نظام نامه :
نظام مند نمودن وظایف و مسئولیت هاي دستگاه هاي اجرائی ذیربط با مشارکت مردمی و انتقال مدیریت آبیاري به ذینفعان جهت افزایش کیفیت نگهداري تاسیسات ، افزایش میزان وصول آب بها ، رعایت عدالت در تحویل و توزیع آب وفق حقابه ها و قراردادهاي موجود، افزایش سطح اراضی فاریاب ، افزایش میزان محصولات ،افزایش درآمد مزرعه ، کاهش هزینه هاي دولت ، ارتقاي سطح پاسخگویی و بهبود وضعیت عرضه آب ، بهبود در پرداخت هزینه هاي خدمات آبیاري ، نوسازي خدمات پشتیبانی براي تولیدات کشاورزي ، ارتقاي سطح ارتباطات بین مدیران و بهره برداران ، بهبود بهره وري کشاورزي ، بهبود توزیع و تحویل آب و نگهداري سامانه آبیاري ، بهبود شرایط مالی مدیریت شبکه هاي آبیاري و بهبود وضعیت حقوقی و درجه اختیارات تشکل و... می باشد.
- محدوده اجرا و دامنه کاربرد نظام نامه:
محدوده ي اجراي این نظام نامه ، سازمان آب وبرق خوزستان ، سازمان جهاد کشاورزي خوزستان ، سازمان تعاون روستائی خوزستان، معاونت برنامهریزي و نظارت راهبردي استانداري خوزستان ، اداره تعاون،کار و رفاه اجتماعی خوزستان و ادارهکلمحیطزیست خوزستانمی باشد . دامنهکاربرد این نظام نامه ، کلیهطرح هايتوسعه منابع آببویژه شبکه هايآبیاريو زهکشیمی باشد.
- مسئولیت اجرا :
مسئولیت اجراي این نظام نامه برعهده هیئت مدیره و مدیرعامل سازمان هاي مورد تفاهم می باشد .
- جایگاه و پشتوانه قانونی " نظام نامه همکاري مشترك " :
-1 بخشی از سیاست هاي کلی نظام در بخش آب - مصوب 1379/12/17 مجمع تشخیص مصلحت نظام -
- ایجاد نظام جامع مدیریت در کل چرخه آب بر اساس اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوضه هاي آبریز کشور
- ارتقاي بهره وري و توجه به ارزش اقتصادي و امنیتی و سیاسی آب در استحصال، عرضه، نگهداري و مصرف آب
-افزایش استحصال آب و به حداقل رساندن ضایعات طبیعی و غیرطبیعی آب در کشور از هر طریق ممکن
-2بخشی از سند راهبردهاي توسعه بلندمدت منابع آب
- مدیریت ملی آب کشور باید بر اساس مدیریت توأمان عرضه و تقاضا، جامع نگري در کل چرخه آب و اصول توسعه پایدار و آمایش سرزمین در حوزه هاي آبریز کشور و مشترك، تقویت شده و به منظور تحقق مدیریت یکپارچه - جامع - منابع آب هماهنگی هاي متقابل بین بخش هاي مختلف اقتصادي، اجتماعی، زیربنایی و خدماتی با بخش آب فراهم گردد.
- ساختار مدیریت آب کشور در جهت تمرکز زدایی در اجرا و بهره برداري با افزایش نقش مشارکت مردم و سازمان هاي ملی و جامع نگري در چرخه آب و با ملحوظ نمودن حوضه هاي آبریز به عنوان واحد هاي طبیعی مدیریت آب و واحدهاي استانی براي عملیات اجرایی و مشارکت بهره برداران، بارعایت قوانین و مقررات بهبود یافته و اصلاح گردد. برنامه هاي آگاه سازي عمومی براي حفاظت کمی و کیفی آب و بهره برداري بهینه از آب تدوین و به مرحله عمل گذاشته شود. تجهیز و تکمیل شبکه هاي اندازه گیري هاي کمی و کیفی منابع و مصارف آب و نیز تکمیل سامانه هاي اطلاعاتی و اطلاع رسانی مورد توجه قرار گیرد.
-3بخش هایی از سند فرابخشی مدیریت منابع آب :
- افزایش بهره وري آب
- افزایش ارزش افزوده به ازاي هر واحد مصرفی آب.
- افزایش کارایی و کاهش تلفات در کلیه مراحل زنجیره استحصال تا مصرف.
- بهبود مدیریت مصرف آب کشاورزي.
