بخشی از مقاله
چکیده
احداث بوستانهای جنگلی طبیعی یا مصنوعی در اطراف یا نزدیک مراکز جمعیتی از ضروریات زیستی و اجتماعی جوامع بشری میباشد. با وجود صرف هزینه های مالی زیاد اما به علت عدم رعایت اصول جنگلشناسی و جنگلداری، جامعه جنگلی مصنوعی بوجود آمده با مشکلات عدیده ای مواجه شده که برای رفع آنها و حفظ توده مذکور باید انرژی زیادی از خارج از اکوسیستم به صورت مصنوعی به آن تزریق شود.
نبود برنامهای مدون در قالب کتابچه جنگلداری و اصول جنگلشناسی، دلیل اصلی ضعفهای مدیریتی چنین عرصه هایی میباشد. بوستان جنگلی غدیر در ابتدای ورودی جنوب شرقی مشهد به عنوان نمونه مطالعاتی بدین منظور انتخاب گردید. در یکی از قطعات این جنگل آماربرداری صد در صد گردید آنگاه اصول نحوه تدوین کتابچه جنگلداری بوستان جنگلی مورد بررسی قرار گرفت.
در جنگلداری متداول استراتژی مدیریتی بر فعالیت برداشت چوب با رعایت اصل بهرهبرداری مستمر بنا نهاده شده است، اما در عرصه های مشابه این منطقه با توجه به نحوه بهره برداری استراتژی مدیریت جنگل تغییر یافته و بیشترین تمرکز بر افزایش بازده زیست محیطی درختان با رعایت اصل توسعه پایدار معطوف می گردد. به عبارتی کتابچه جنگلداری بوستانهای جنگلی برنامهای مدون در راستای کاشت، قطع، هرس، آبیاری، اصلاح خاک و بهره برداریهای غیر چوبی از سرزمین به منظور نگهداری توده های درختی به صورت پایدار و با کمترین انرژی وارده از محیط بیرون میباشد.
این پژوهش نشان داد که بیشترین مشکلات بوستانهای جنگلی عبارتند از تراکم بیش از حد موجودی سرپا، رقابت نوری ، همسن بودن توده جنگلی، عدم وجود برنامه برای قطع و در نتیجه باقی ماندن درختان بیمار، فرتوت و مزاحم، عدم اصلاح خاک و فقر خاک است. با در اختیار داشتن کتابچه جنگلداری به دور از فشارهای اجتماعی و سیاسی به لحاظ علمی و قانونی به منظور کاهش تراکم توده درختی در سنین بالاتر و حذف رقابتهای بی مورد بین درختان، اصول جنگلشناسی بدون مشکل به اجرا در خواهد آمد.
-1 مقدمه:
بوستانهای جنگلی طبیعی بخش جدا شدهای از یک محدوده جنگل و همچنین بوستان جنگل مصنوعی مانند یک جنگل نیاز به اعمال مدیریت بهرهبرداری یا همان طرح جنگلداری میباشند. طرح جنگلداری جنگل صنعتی در راستای تولید چوب مرغوب و بازار پسند تدوین شده و باید ضامن حفظ سلامتی و شادابی توده جنگلی و ادامه زادآوری و تجدید حیات و رویش همیشگی جنگل باشد.
برنامه مدیریتی یک جنگل حفاظتی در راستای حفظ و حراست از آب و خاک، گونههای درختی، گیاهی و جانوری تدوین شده و اجرا می گردد. لکن برنامه مدیریتی یک بوستان جنگلی بخصوص بوستانهای جنگل مصنوعی مانند منطقه مورد مطالعه که منشاء مصنوعی دارند، با اهدف گردشگری و زیست محیطی بایستی تدوین شود . - Dwyer and et al., 2003:6 - در این بین پایداری زیستی اکوسیستم بوجود آمده از اهمیت خاصی برخوردار است.
علاوه بر تقویت توان رویشی درختان بایستی با عواملی مانند آتش سوزی، آتش افروختن، قطع غیر فنی سرشاخهها، آسیب به پوست درختان، کوبیدگی خاک، کاهش حاصلخیزی خاک، ایجاد توده خالص همسال مقابله گردد. با در نظر گرفتن کلیات فوق به منظور کسب اطلاعات و تعیین روش چگونگی تدوین طرح جنگلداری چنین مناطقی، بوستان جنگل مصنوعی غدیر در شهر مشهد به وسعت 81 هکتار در منطقه ای هموار که سالیان گذشته درختکاری شده بود و اکنون با کاربری بوستان جنگلی و اقامتگاه چند روزه بهرهبرداری میگردد، انتخاب گردید.
لازم به ذکر است که این منطقه با توجه به مطالعات قابلیت اراضی انجام شده مناسب برای جنگل کاری تشخیص داده شد - لکزیان، . - 111:1392 شاید در مناطق مرطوب مانند استانهای جنوب دریای خزر در اختیار داشتند کتابچه جنگلداری بوستان جنگلی از اهمیت ناچیزی برخوردار باشد اما در مناطق نیمه خشک و خشک که بقاء تودههای درختی نیازمند به ورود انرژی از بیرون اکوسیستم است، داشتن برنامهای مدون برای تک تک درختان توده از اهمیت خاصی برخوردار میباشد.
شناخت نیاز جامعه جنگلی و تک تک درختان از آنجا حائز اهمیت است که برای ایجاد شرایط رویشی و رشد سالانه آنها هزینه قابل توجه ای صرف میشود. با اجرای روشهای فنی جنگلداری بر اساس اصول جنگلشناسی و حمایت جنگل میتوان با کاهش وابستگی توده درختان به ورود مواد باعث پایداری آنها و افزایش اثرات زیست محیطی گردید. افزایش اثرات زیست محیطی و بهبود درجه توان گردشگری سرزمین علاوه بر کاهش اثرات زیان بخش تخریب محیط زیست بر سلامتی ساکنان محلی باعث ایجاد ارزش افزوده در منطقه شده در نتیجه سرمایه گذاری قابل توجیه است.
-2 بررسی منابع:
طرح جنگلداری برای جنگلهای صنعتی عبارت از مجموعه برنامههای مدیریت تولید بیولوژیکی و مکانیکی است که هدف آن برداشت همیشگی چوب است. با توجه به این که دورههای کاری در فعالیتهای پرورشجنگل نسبت به فعالیّتهای کشاورزی و صنعتی طولانیتر هستند و در یک محدوده زمانی انجام پذیر نیستند، کلیه کارها در دفتر مخصوص طرح ثبت شده و اطلاعات بدست آمده روند پیشرفت کار بر اساس برنامه و ضرورت برخی اصلاحات بدست می آید. طرح جنگلداری علاوه بر احداث و نگهداری شبکه جاده، اصلاح جنگل، تأمین نیروی مورد نیاز، درآمدها و هزینه ها و بسیاری از مسائل دیگر را بهطور دقیق بهصورت برنامه اجرائی مدیریت میکند.
از قرن 14 میلادی جنگلداری به معنی پرورش چوب و تولید آن از جنگلهای طبیعی در آلمان و سپس در دیگر نقاط جهان آغاز گردیده است. این نوع بهره برداری از جنگلها در مدت کوتاهی در حکومت نادر شاه افشار انجام شد، ولی پس از آن مسکوت ماند تا سال 1251 هجری شمسی به مرور زمان با باز شدن پای بیگانگان بهرهبرداری از جنگلهای شمال آغاز شد، که به مرور زمان جنبه علمی تری در قالب جنگلداری به خود گرفت. با افزایش جمعیت شهرها و ماشینی شدن زندگی بشر از اوایل قرن بیستم میلادی در ایالات متحده و سپس در دیگر کشورها مباحث جنگلداری شهری مطرح شد که روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار گردیده است.
اهداف:
شناخت موجودی سرپای پارک جنگلی ارائه برنامه کاری بر اساس توانایی ها و قابلیتهای اکولوژیکی محیط و نیازهای درختان هدایت تودههای درختی به سمت توده هایی با قابلیت پایداری اکولوژیکی زیاد معرفی قابلیتهای سامانه اطلاعات جغرافیایی - ساج - در مدیریت بوستان جنگلی
-3 مواد و روشها
- جمع آوری اطلاعات نقشه ای از مراجع تهیه کننده آن و مشاوران طراح بوستانهای غدیر و طرق.
- تقسیم بندی محوطههای کاری با استفاده از عوارض مصنوعی مانند راهها، معابر بر روی نقشه.
- انجام آماربرداری صد در صد یک قطعه از مجموعه قطعات بوستان غدیر شامل قطر برابر سینه، قطر تاج، ارتفاع تاج، ارتفاع درخت، سلامتی و شادابی.
- عکسهای هوایی رقومی برداشت شده در سال 1390 توسط سازمان جغرافیایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به کمک نرم افزارهای ArcGIS 9.3 و AutoCAD Map 3D 2012 و به روش مشاهدهای تفسیر گردیدند. در این راستا پهنه های گسترش تاج پوشش درختان و تیپ بندی توده های درختی در بوستانهای غدیر و طرق از قسمتهای فاقد پوشش تفکیک شدند.
- در حین آماربرداری موقعت ردیف استقرار آنها - کنار جوی آبیاری - نسبت به حاشیه قطعه و موقیعت استقرار درختان نسبت به ابتدای ردیف ثبت و در محیط AutoCAD Map 3D 2012 نقشه رقومی آن ایجاد گردید.
- پس از ثبت داده ها اطلاعات جمع آوری شده در محیط نرم افزار EXCEL 2007 تجزیه و تحلیل و نمودارهای مربوطه ترسیم گردیدند.
- یه استناد نقشه ها ترسیم شده و داده های جمع آوری شده ضوابط مورد نیاز تدوین طرح جنگلداری بوستانهای جنگلی تدوین گردید.
