بخشی از مقاله
مقدّمه
معرفی مشاهیر در لابهلای کتابها، مخاطبان خاصی دارند. اغلب اینها محققانی هستند که در حوزهی آثار و زندگی و احوال مشاهیر تحقیق میکنند؛ لذا طیفهای مختلف جامعه یا از وجود چنین آثاری بیخبرند یا بیاعتنایی به کتاب و مطالعه -که درد عمومی جامعه ماست- باعث شده است که نسبت به مشاهیر توجه کمتری نشان دهند.
پس برای نمایاندن چهرههای فرهیخته که در واقع تصویر شناسنامه ادبی این سرزمین است، راهی دیگر باید جست. یکی از این راهها، طرّاحی موزهای زنده و پویا با سبکهای نوین معماری در شهرهاست. موزهای با عنوان »موزهی مشاهیردر.« صورت تحقّق و اجرای این پروژه، ضمن تحقّق اهداف فرهنگی و ادبی، به آسانی هویّت فرهنگی و ادبی بر همگان - طیف های مختلف جامعه- نشان داده خواهد شد.
بحث
موزه؛ جای مخصوص عتیقهجات، گنجینه، متحف. مکانی که مجموعهی بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهایی گرانبها را در آن به معرض نمایش میگذارند و هنرمندان از آن استفاده میکنند. کلمه موزه را فرانسویان از لغت یونانی گرفتهاند. موزه نام تپهای بوده است در آتن که در آن عبادتگاهی برای موزها که نه خداوند زن بودهاند، ساخته شده بود.
در جهان موزههای معروف بسیار است چون موزه ی لوور در فرانسه و موزه ی بریتانیا در لندن و موزه ی بررا در میلان و موزه متروپولیس در امریکا و نیز لنین گراد و ایتالیا و دیگر ممالک جهان. - دهخدا، ذیل کلمه موزه - ریشهی واژهی موزه از لغت یونانی »موزین - Mousein - « به معنای مقر زندگی موز - Mouse - الهه هنر و صنایع در اساطیر یونان باستان اقتباس شده است و در زبان انگلیسی تلفظ میوزیم - Museum - و در زبان فرانسه موزه - MUSEE - را به خود گرفته است. در حدود دههی 1290 ه تلفظ فرانسهی »موزه« به زبان فارسی نیز راه یافت. پیشینه آن به سفرهای ناصرالدین شاه قاجار به اروپا و دیدن موزه های آن دیار و تصمیم او به ایجاد مشابه آن در ارگ سلطنتی تهران و انتخاب نام »موزه« برای آن بازمی-گردد. - دخت نفیسی، - 3 : 1380
موزه تنها مکانی است که در آن، اشیاء را به منظور بالا بردن سطح دانش عمومی، آموزش و شناخت و آگاهی و درک عبرت، گردآوری و نگهداری میکنند. از طریق همین موزههاست که میراثهای فرهنگی گذشتگان را به نظر بینندگان حال و آینده می رسانند و به وسیله آن تصویری از گذشته فرهنگی، برای دستیابی به آتیه پربار فرهنگی ارائه میدهند. بیننده و تماشاگر موزه، اشیاء به نمایش گذاشته شده را کنجکاوانه و دقیق میبیند و دربارهیهر کدام و نحوه پیدایش و تطوّر آن به تفکّر و تعمّق می پردازد. - بیهقی، - 117: 1365
موزه در ایران
قریب یک قرن از سابقه موزهداری در ایران میگذرد. اموال فرهنگی ایران در گذشته بیشتر راهی موزههای بیگانه می شد. اکثر موزههای معروف دنیا؛ چون لوور، ارمیتاز، بریتانیا، متروپولیتن، نیویورک و... مملو از دستآفریدههای ایرانی هستند. نخستین موزه در زمان قاجاریه با نام »موزه ایران« و به ریاست ایرج میرزا، جلال الممالک تأسیس شد که بیشتر، زیبائی و نمود ظاهری مورد توجّه بود و به جنبههای علمی و تحقیقی آن عنایتی نمیشد. ایرج میرزا هنگام فعّالیّت در وزارت معارف، دبیرخانه آن وزارتخانه را بنیان گذاشت و با ابتکار وی این وزارتخانه اداره عتیقه جات را که اکنون اداره کل باستانشناسی نامیده می شود تاسیس کرد.
»موزه دولتی ایراندر« زمان ناصرالدّین شاه، در یکی از تالارهای وسیع عمارت خروجی کاخ گلستان آغاز به کار کرد. ناصرالدّین شاه علاقه و توجّه زیادی به موزه نشان می داد. گاهی سری به خزانه اندرونی میزد و جواهرهای ساخته و نساخته را از بعضی صندوقهای آن بیرون میآورد و در پشت جعبه آینههای تالار موزه و گالری میگذاشت و اشیا را شخصا ثبت و ضبط می کرد و به مستوفی صندوقخانه می سپرد. او پس از بازدید از موزهها و تالارهای هنری کشورهای اروپایی، به تاسیس موزه ای همانند موزه های غرب پرداخت. به دستور او اطاق موزه و سایر ملحقات آن را در ناحیه شمال باغ گلستان بنا کردند.
پس از چندی موزه ملّی ایران ، در سال 1295 هجری شمسی در یکی از تالارهای وزارت معارف بر پاشد. در سال 1304 شمسی، به تالار آیینه کاخ مسعودیّه نقل مکان کرد و سرانجام در سال 1315 شمسی به محل جدید موزه ایرن باستان منتقل شد. براساس قانون حفظ آثار عتیقه که در سال 1309شمسی به تصویب رسید، نیمی از آثار اکتشافی از اماکن به دولت ایران متعلّق میشد،که مرتّب به موزه ایران باستان انتقال مییافت. اقداماتی هم برای تشکیل موزههای جدید صورت میگرفت؛ تا آنجا که بر اساس آثار اهدایی به بقاع متبرّکه موزههایی تأسیس یافت که از آن جمله از موزههای آستان قدس رضوی و آستانه مبارکه حضرت معصومه در قم می توان یاد کرد. - بیهقی، - 125: 1365
انواع موزه
با گسترش رشتههای علوم و فنون و تنوّع تخصّصها، موزههای مختلف و گوناگونی پدیدار شدند. میبایست بین موزههای باستانشناسی، جانورشناسی، هنرهای زیبا، هنرهای کاربردی، هنرهای تجسمی، مردم شناسی، علوم طبیعی، تکنولوژی، حرفهوفن، گیاه شناسی، موزههای تخصصی، موزههای منطقهای و محلّی، تمایزی قائل شد و هر کدام را جداگانه بررسی و مطالعه کرد. از جنگ دوم جهانی به این طرف که موزهها تحوّل و دگرگونی هایی تازه یافتند، به تدریج مرز بین رشتهها و مجموعهها از میان رفت. در حال حاضر ما میتوانیم موزه ها را به سه بخش اصلی تقسیم کنیم: تاریخی، علمی، هنری.
• موزهی تاریخی:
در این موزهها دیدگاههای تاریخی رعایت شده است و مجموعههای آن روایتگر دورانی از تاریخ است و یک رشته رویدادها یا لحظهای از یک دوران متحوّل را نشان میدهد. این گونه موزهها علاوه بر اینکه در آگاهی تاریخی نقشی عمده دارند، برای برخی کشورهای تازه به استقلال رسیده می توانند نمایانگر ارزشهای قومی و ملّی باشند، و وحدت تاریخی و فرهنگی را تبلیغ کنند.
• موزهی هنری:
موزهی هنری جایگاه ارائه و نمایش مجموعههای هنری است، که به خاطر ارزش زیباییشناسیشان در معرض بازدید عموم قرار میگیرد. موزههای نقاشی، مجسّمهسازی، هنرهای دستی، هنرهای تزیینی، هنرهای عامّه و هنرهای ابتدایی، همه با عنوان موزهی هنری مشخّص میشوند. در این موزهها یک اثر هنری مشخص می شوند.
در این موزهها یک اثر هنری در جایی مخصوص و با زمینه و نور پردازی مناسب و برخوردار از ظاهری سالم و مرتّب و مرمّت شده به نمایش گذاشته میشود تا بهتر بتوان تماسی مستقیم و صمیمانه و بین بیننده و شیء برقرار کند، و تماشاگر را تحت تأثیر و نفوذ قرار دهد. در موزههای مربوط به هنرهای زیبا، همیشه ارائه نمونه های عالی و در حقیقت شاهکارهای هنری مورد توجه است. در مورد دیگر هنرها، مجموعهی اشیای گردآوری شده؛ مانند سفالینه ها، فرشهای متنوع، ظروف مسی یا نقرهایحائز اهمّیّت میباشد.
یکی از موزههای هنری ایران موزهیهنرهای ملّی است، که در آن هنرهای دستی از قبیل مینیاتور، تذهیب، منبّتکاری، معرقسازی، زربافی، خاتمکاری ارائه شداست،ه دیگر، موزه هنرهای تزیینی است که شامل نقّاشی، خطّ و صنایع دستی است. در موزهی فرش میتوان با فرشهای نفیس ایران از 500 سال گذشته تا کنون آشنا شد، علاوه بر آن، کاخ موزهی هنرهای زیبا، موزهی هنرهای معاصر و تعدادی دیگر از موزهها به امر هنر اختصاص یافته اند.
