بخشی از مقاله
خلاصه
به منظور شناسایی عوارض زیر سطحی - حفرات احتمالی و چاه فاضلاب - در سایت پروژه بیمارستان آیت االله کاشانی شهرستان جیرفت، از مطالعات رادار زمینی و ژئوالکتریک بصورت تلفیقی استفاده شده است. بدین منظور منطقه مطالعاتی علامتگذاری و پروفیل بندی شده و کلیه اندازهگیریها برروی پروفیل های مشخص شده انجام گردید.
در این مطالعه تعداد 16 پروفیل ژئورادار، 21 سونداژ الکتریکی در امتداد 4 پروفیل و همچنین دو پروفیل با آرایه ونر برداشت شد. در مطالعات ژئورادار از آنتن با فرکانس ارسالی امواج الکترومغناطیس 100 مگاهرتز شیلد استفاده شده است. اندازهگیری ها مطابق استاندارد ASTM D6342 صورت پذیرفته است. دادههای برداشت شده توسط روشهای استاندارد و پذیرفته شده مورد پردازش قرار گرفتهاند و نتایج بصورت رادارگرام و نیز پروفیل عرضی ارائه شده است.
به دلیل برداشت در محوطهی شهری و نبود امکان انتخاب طول سیم جریان بیش از 30متر، طبیعتاٌ روش ژئورادار به مراتب دارای نتایج بهتری خواهد بود، ولیکن عمقهای زیرسطحی که بر طبق زمینشناسی مورد مطالعه در این منطقه آبرفتهای جوان متشکل از آبرفتهای رسی، ماسهسنگهای جوان و قدیمی و آهکهای مارنی فرسایشیافته هستند، با استفاده از روش ژئوالکتریک مورد مطالعه قرار گرفتند که با افزایش طول سیم جریان، مقاومت ویژهی الکتریکی به دلیل افزایش تراکم رسوبات افزایش یافته است و کاهشهائی که بطور ناگهانی مشاهده میشود میتواند ناشی از غیرهمگن بودن رسوبات زیرسطحی باشد. وجود چاههای مدفون در زیر سطح محوطهی مورد بررسی میتواند دلیلی بر افت ناگهانی مقاومت ویژهی الکتریکی باشد..
.1 مقدمه
ایده اکتشافات موادمعدنی باکمک اندازه گیری های الکتریکی درحدود سال های دهه1800 ارائه شد،اماکاربرد عملی و نتیجه بخش این روش حدود یک قرن بعد میسرگردید. قدیمی ترین روش هاآنهایی بودندکه درصددآشکارکردن محل تمرکزموادمعدنی،که به طورطبیعی دارای قطب های الکتریکی هستند، می باشند. به زودی پس ازاین روش هایی با استفاده ازقراردادن الکترودهایی درسطح زمین وتولید جریان الکتریکی درداخل زمین، تکامل یافتند. درتمام روش های گوناگون الکتریکی برای اکتشافات ژئوفیزیکی ازعبورجریان الکتریکی درداخل زمین استفاده می گردد.
کاوش های الکتریکی باآشکار سازی اثرهای سطحی حاصل ازعبورجریان درداخل زمین سروکاردارند درمقایسه با دیگرروش های ژئوفیزیک نظیرگرانی سنجی، مغناطیس ورادیواکتیویته که درآنها تنهایک میدان نیرو یا ویژگی بی هنجارمورداستفاده قرارمی گیرد، روش های الکتریکی از تنوع بیشتری نسبت به دیگر روش های ژئوفیزیکی برخوردارند. بابه کارگیری روش های الکتریکی می توان پتانسیل ها، جریان ها و میدان های الکترومغناطیس را که به طورمصنوعی درآنها ایجاد می شوند،اندازه گیری کرد. روش های الکتریک اغلب برحسب نوع منبع انرژی مورد استفاده - طبیعی یامصنوعی - طبقه بندی می شوند.
هدف عمده روش هایا لکتریکی،اندازه گیری مقاومت ویژه زمین است.دراین روش هابرای اینکه یک ویژگی زیرسطحی مشخص شود، بایدمقاومت ویژه الکتریکی آن به طور بارزی متفاوت از محیط اطرافش باشد. برداشت های الکتریکی درعمل یا تاکتشافی معدنی جایگاه مناسبی پیداکرده است. درسال های اخیرآنها نقش مهمرو به افزایشی در برداشت های مهندسی وآب های زیر زمینی ایفاکرده اند. حتی این روش ها درشناسایی اولیه پی جویی های نفت درحوزه های رسوبی تاحدی مورداستفاده واقع شده اما مشکلات دررسیدن به اعماق معمول برای اکتشافات نفت،کاربرد برداشت الکتریکی رامحدود ساخته است.
موقعیت جغرافیایی
منطقه مورد مطالعه در استان کرمان، در داخل شهرستان جیرفت واقع شده است. تصویر موقعیت مکانی این گستره بر روی گوگل ارت در شکل 1- 1 نشان داده شده است. محدودهی مورد مطالعه در دشتهای نیمه بیابانی قرار گرفته است. دشتهای نیمه بیابانی، سرزمینهاینسبتاً هموار با مساحتهای متفاوت، درکوهپایه هایدر میان ارتفاعات واقع شدهاند و در طول زمان با فرسایش ارتفاعات از رسوبات آبرفتی پوشیده شدهاند. این نواحی به دلیل بالا بودن نسبی ارتفاع، خاک مساعد، آبهای زیرزمینی غنی و پایین بودن نسبی دما از نظرکشاورزی واستقرار شهرها و روستاها، اهمیت زیادی دارند.
2-1 زمین شناسی منطقه مورد مطالعه
منطقهی مورد مطالعه در نقشهی زمینشناسی چارگوش 1:100000 سبزواران است - شکل. - 2-1 قدیمیتریم واحد سنگی در این منطقه، سنگهای عمدتا دگرگونی منتسب به تریاس، شامل شیست، سنگ آهک متبلور و متادیاز همراه با کنگلومرا و ماسهسنگ هستند. با این حال، یک واحد آتشفشانی از ریوداسیت، آندزیت، آندزی بازالت و آذرآوریهای متعلق به ائوسن، بهطور دگرشیب، واحدهای منتسب به تریاس را میپوشاند که خود در زیر آذرآوریها و سنگ آهکهای ماسهای نومولیتدار ائوسن میانی تا بالائی قرار گرفتهاند. در مجموع واحدهای سنگی مربوط به قبل از الیگوسن به شدت چینخورده، تکتونیزه و درهمریخته بوده و دگرگون شدهاند.
مهمترین واحد سنگی منطقه از نظر ارتباط با زمینلغزه جیرفت، واحد معادل سازند قم است. این سازند در کوه شن یعقوب، حوالی سد جیرفت و به صورت تپههای متعددی در محور سد جیرفت-جیرفت-کهنوج رخنمون دارد. در کوه شن یعقوب که بخشی از آن لغزش کرده است، این سازند به طور ناپیوسته بر روی سنگهای آتشفشانی ائوسن قرار گرفته و با کنگلومرای قاعدهای شروع میشود که به سمت بالا به سرعت جای خود را به مارن و آهک مارنی دارای میانلایههای گچی میدهد. در بالا، بخش اصلی این سازند ظاهر میشود که از حدود 200 متر سنگ آهک ریفی به رنگ روشن و با لایهبندی ضعیف دارای فسیلهای فراوان تشکیل شده است.
واحد آهکی سازند قم که به شدت صخرهساز است، دیوارههای قائم منطقه را تشکیل میدهد و همانگونه که ملاحظه میشود، در طی زمینلغزه نسبت به واحد مارنی زیرین خود حرکت کرده است. فسیلهای متعدد موجود در سازند قم سن آن را در حد شاتین و آکیتانین زیرین نشان میدهند، بنابراین دریای قم در این محل حدود 20 میلیون سال دوام داشته و نزدیک به 500 متر رسوب برجای گذاشته است.
در محدودهی مورد مطالعه، به جز رسوبات جوان کواترنری، هیچ واحد سنگی جوانتر از سازند قم به چشم نمیخورد و بنابراین دریای قم پس از رسوبگذاری این سازند عقبنشینی کرده است. همچنین رسوبات کواترنری شامل آبرفتهای پادگانهای و بستری و مواد زمین لغزهای است. این رسوبات کواترنری اعم از آبرفتهای رسی، ماسههای جوان، ماسههای قدیمی و تهنشینیهای آهکی میباشند که بر روی توالی کنگلومرا، کنگلومرای برشی، کنگلومرای قاعدهای بدون لایهبندی و کنگلومرا، ماسهسنگ، آهک، مارن، کنگلومرای قاعدهای دارای لایهبندی قرار گرفته اند.
-2 اساس روش مقاومت ویژه
هدف اصلی روش های ژئوالکتریکی، اندازه گیری مقاومت ویژه الکتریکی زمین است. دراین روش ها، ویژگی های زمین شناسی،آب های زیر زمینی و سایر خصوصیات موجود، به طور مستقیم اندازه گیری نمی شود .این بدان معنی است که برای تفسیر مناسب داده های الکتریکی، نیاز به یک سری اطلاعات مکمل می باشد. در بعضی موارد هم اطلاعات کمکی بسیار پراکنده بوده و برای محدود کردن تفسیرهای ممکن برای داده های ژئوفیزیکی، مناسب نمی باشند.
گاهی هم اطلاعات کمکی موجود به محدود کردن تفسیرها و انتخاب یکسری خصوصیات زمین شناسی با توجه به داده های الکتریکی، کمک می کنند. مقاومت ویژه ظاهری، پاسخ کلی مربوط به مواد اصلی سازنده ،تخلخل و نفوذ پذیری سنگ ها، ساختارهای موجود، مقدار سیالات درون حفره ای و میزان شوری آنها و وجود کانی سازی و آلتراسیون درسنگ های زیر سطحی زمین است.
