بخشی از مقاله
چکیده:
عمده فعالیت های انسانی بر اساس متوسط دما پایه گذاری شده و ارگانیسم و فعالیتهای ذهنی و بدنی انسان و اغلب جانداران ،نسبت به دماهای فرین به شدت حساس بوده و دچار مشکل می شود .امواج گرمایی از تظاهرات اصلی تغییرات اقلیمی جهان معاصر هستند که به لحاظ فراوانی وقوع و صدمات جانی و مالی به بار آمده ،بسیار حائز اهمیت می باشند.
بر این اساس در پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تحلیل امواجاَبَر گرم تابستان 1391 خوزستان، ابتدا رفتار زمانی بیشینه دمای روزانه تابستانه 11 ایستگاه سینوپتیک استان بررسی گردید. در ادامه روزهای بسیار گرم و فراگیر استان - روزهای با دمای 47 درجه سانتیگراد و بالاتر رخداده حداقل در هفت ایستگاه - انتخاب شد. سپس براساس آستانه های مقادیر حدی، سه دوره گرم - - p%50، بسیار گرم p%75 - اَبَر - و گرم - p%90 - شناسایی شد.
تحلیل همدید این دوره های گرم آشکار نمود که رخداد دماهای فرین گرم در پهنه ی استانغالباً متاثر از حضور سامانه کم فشار گنگ و ادغام آن با فروبار خلیج فارس بر روی گستره ای از پاکستان تا ایران و نیز استیلای زبانه های پرفشار آزور بر روی نیمه جنوبی ایران و خوزستان است. بدیهی است که امواج گرمایی مذکور تاثیرات فراوانی بر انسان دارد که گرمازدگی و مرگ و میر ناشی از آن،افزایش آلرژی ها و شیوع بیماری ها ،آفتابزدگی ،انقباض حرارتی عضلات وتحلیل رفتگی حرارتی ،اثرات روانی و اجتماعی و......را می توان بر شمرد.
-1مقدمه:
اقلیم بر فعالیت های انسانی تاثیر گذار است.بنابراین داده های اقلیمی بصورت گسترده در طیف های اقتصادی،اجتماعی و محیطی کاربرد دارد.روندگرمایش جهانی،یکی از مهمترین تغییرات آب و هوایی سده ی کنونی است که پژوهشگران در مقیاس های منطقه ای و سیاره ای به آن پرداخته اند.این تغییرات باعث فراوانی رخداد پدیده های فرین مانند طوفان،سیل،امواج گرمایی،یخبندان....شده که در این ارتباط نیز مدل های اقلیمی،افزایش دماهای حدی را در آینده پیش بینی می کنند.
موج های گرمایی مهم ترین بلایایجوّی بوده و بررسی میزان مرگ و میر سالانه ناشی از مخاطرات اقلیمی نشان می دهد که امواج گرمایی باعث بیشترین میزان مرگ و میر نسبت به دیگر رخدادهای اقلیمی می شوند. زندگی بشر در طول تاریخ و در سراسر جهان همواره در معرض انواع مخاطرات طبیعی قرار داشته که بخشی از این خطرات و حوادث ناشی از فعالیت ها و فرآیندهای زمینشناسی و ژئومورفولوژیک بوده، اما شمار دیگری از حوادث طبیعی که از فراوانی و گستردگینسبتاً بیشتری برخوردارند، حوادث ناشی از فرآیندهای آب و هوایی میباشند که شدت و فراوانی این پدیدهها تا حدود زیادی به موقعیت جغرافیایی محل بستگی دارد.
دماهای غیر عادی می توانند به طور مستقیم با اعمال فشار گرمای شدید بر بدن انسان باعث مخاطره شوند.در شرایطی که دما و رطوبت نسبی بالاست ناراحتی های فیزیکی تبدیل به بیماری و مرگ و میر می شود.در طی سالهای 1963تا1975تعداد بیست هزار نفر در امریکا بر اثر گرما و رطوبت طولانی جان باخته اند،این مخاطره نتیجه گرمایش زمین بوده است - محمدی،. - 1390
از آنجا که بسیاری از فرآیندهای محیطی نتیجه تاثیر اقلیم و گردش های جوی هستند،جهت تبیین اندر کنشهای کلیدی میان جو و محیط سطح زمین توجه به نقش الگوهای گردشی جو و سامانه های فشار در مقیاس همدید لازم و ضروری می باشد،با این توجیه که شدت و ضعف سامانه های فشار و الگوهای گردشی بر چگونگی تعیین وتببین شرایط وعناصر اقلیمی یک منطقه جغرافیایی نقش اساسی ایفا می کنند.همچنین بررسی دقیق رفتار دمایی قلمروهای جغرافیای برای برنامه ریزی و مدیریت منابع آب،مدیریت بحران حوادث طبیعی - سیل،یخبندان و... - وپیش بینی های جوی ضروری است.
شناخت ویژگیهای طبیعی هرمنطقه،خصوصاً آب وهوا میتواند درامر برنامهریزی و آمایش آن سرزمین نقش عمدهای ایفا نماید. در این راستا بررسی کمی و کیفی رفتار فضایی عناصر تأثیرگذار اقلیمی همچون دما در مقیاس منطقهای جهت شناخت دقیقتر شرایط اقلیمی استان خوزستان به عنوان یکی از مهمترین قطبهای صنعتی و کشاورزی کشور برای دستیابی به توسعه همه جانبه، ضروری میباشد. تنوع،ویژگی ذاتی آب و هوای ایران است.تفاوت مکانی بین بالاترین و پایین ترین دمای روزانه ی کشور،اغلب روزها 40درجه است.
با توجه به شیب مثبت دما و افزایش فرین های دمایی و افزایش دمای متوسط کشور در اکثر ایستگاه ها و تغییرات زیاد مقادیر حداکثر دما در کلیه نواحی ایران زمین ونیز افزایش دمای ایران در دوره ی آینده به ویژه در فصل سرد به میزان ./5 درجه سانتیگراد و همچنین وضعیت آب و هوایی استان خوزستان که در یک منطقه حد واسط - بین ارتفاعات زاگرس در شرق و شمال، بیابان عربستان و دریای سرخ در جنوب غربی و خلیج فارس در جنوب - قرارگرفته و به دلیل شرایط خاص جغرافیایی یعنی موقعیتش در منطقه حاره یا کمربند پرفشار جنب حاره،که در طول سال مورد هجوم تودههای هوایی و سامانه های سینوپتیکی با منشأ مختلف و خصوصیات فیزیکی گوناگونی قرار گرفته که با ورود به منطقه، موجب تنوع وتغییر در عناصر آب و هوایی استان از جمله دما میگردند،هدف اصلی در این پژوهش شناسایی و تحلیل امواجاَبَرگرم تابستان 1391 استان خوزستان و الگوها گردشی موثر و ایجاد کننده ی آن مد نظر خواهد بود.
-2 موقعیت و ویژگیهای جغرافیای منطقه مورد مطالعه:
استان خوزستان با مساحت 63633/6 کیلومترمربّع در جنوب غربی ایران در جوار خلیج فارس و اروندرود قرار دارد. شهر اهواز مرکز استان خوزستان است. خوزستان از شمال به استان لرستان، از شمال شرقی و شرق به استان چهار محال و بختیاری، از شمال غربی به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استان کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود میشود. این استان با 4 درصد از وسعت ایران وسیع ترین استان در بخش نیمه غربی کشور است شکل - . - 1 مناطق کوهستانی استانغالباً در بخشهای شرقی و شمالی متمرکزند و مناطق غربی و جنوبی استان راعموماٌ دشتها و جلگه ها می پوشانند.
شرایط اقلیمی استان خوزستان متأثر از چهار ویژگی است:
الف-گستردگی جغرافیایی بین30تا 33 درجه شمالی کهمستقیماً بر رژیم تابش خورشید و پدیده های تبعی آن اثر میگذارد. ب-گستردگی تغییرات ارتفاع در استان که از سطح تراز دریا در منتهی الیه جنوب غربی - دهانه اروندرود - تا بیش از 3700 متر در کوه کینو را شامل می شود و تنوع تیپ های اقلیمی از خشک تا اقالیم ارتفاعات را بوجود می آورد.
