بخشی از مقاله
چکیده :
ساختن فضای شهری مطلوب و پیش از آن طراحی این فضا از دیر باز از آرمان های انسان بوده ، هست و خواهد بود. از طرفی طراحی شهری همانگونه که کرمونا بیان می کند در پی خلق مکان برای مردم است، مردمی که مجموعه ای از انسان ها هستند و این انسان است که اهمیت می یابد. پیاده راهها، معابری با بالاترین حد نقش اجتماعی هستند که در آنها تسلط کامل با عابر پیاده بوده و از وسایل نقلیه موتوری تنها به منظور سرویس دهی به زندگی جاری در معبر استفاده میشود. پیاده راهها، ابزاری برای فعالیت جمعی بخصوص در ارتباط با اقتصاد شهری، کیفیت محیطی و سلامت اجتماعی-اند.
یکی از مشکلات اساسی در شهرهای ما خصوصاً در محلات مسکونی شهری، عدم وجود فضاهای پیاده مدار است. در نتیجه نبود فضاهای پیاده که محلی برای ارضای نیازهای روانی- اجتماعی ساکنین محلات شهری میباشد، مشکلات فراوانی از قبیل عدم وجود آسایش، امنیت، جذابیت و تنوع، ایمنی و سرزندگی و... در این محلات بوجود آمده است. از طرف دیگر توجه به کالبد و فضای سواره در مقابل پیاده که ریشه در شهر سازی دوران مدرنیسم دارد به عنوان ریشه اصلی و نقطهی آغاز جدایی انسان از طبیعت و فضای طبیعی در محدودههای شهری شده که این عمل موجب دلمردگی و بی-احترامی به مقیاسهای انسانی در فضاهای ساخته شهری شده است. خروجی این پژوهش اصول و معیارهای طراحی است.
در روش شناسی این پژوهش از روشهای تحلیلی جداول مبانی نظریات و تجربیات داخلی و خارجی و روشهای توصیفی تحلیلی استفاده شده است. در نهایت طراحی فضای مورد نظر با ارائه استانداردها و ضوابط لازم به عنوان بخش پایانی این تحقیق قابل ارائه است.
مقدمه :
پیادهمداری به مجموعه گستردهای از موضوعات طراحی که با مقوله پیادهروی در ارتباط میباشد، اشاره دارد. از مواردی که موجب سرزندگی و انعطاف در فضای محلات میشود، پیادهمداری یا ایجاد فضاهای پیادهمدار در محلات است. ایجاد این فضاها در مجاورت بسترهای طبیعی موجود در شهرها نهتنها زمینه سرزندگی و شادابی فضای محله را محیا میسازد، بلکه موجب تحکیم تعلق ساکنان میشود. و همچنین در سلامت جسمانی ساکنین و افزایش میل حضور آنان در استفاده از فضاهای پیاده جهت گذران اوقاتفراغت، ورزش و پیادهروی و انجام امورات روزانه از قبیل خرید، رفتوآمد به محل کار و مدرسه مؤثر بوده و به ایجاد انگیزه و اشتیاق در آنان جهت حضور در فضا کمک میکند و بدین ترتیب در تقویت انعطاف و ایمنی این فضاها نیز تأثیر بسزایی دارند.
تاکنون جنبشهای فراوانی در ارتباط با پیادهمداری صورت گرفته که از جمله می-توان به جنبشهای توسعه پایدار، رشد هوشمند، نوشهر گرایی و...اشاره کرد. اما مهمترین جنبش در ترویج پیادهمداری و تقویت نقش پیادهمداری در فضاهای شهری، جنبش نوشهرگرایی است. همانطور که میدانیم امروزه یکی از بحثهای کلیدی در دانش شهر سازی، بحث در ابعاد توسعه پایدار میباشد و ایجاد فضاهای پیادهمدار به ابعاد توسعه پایدار از جنبه-های مختلف از جمله زیست محیطی، اقتصادی، حملونقل و ترافیک و... کمک فراوانی میکند. لذا هدف این تحقیق این است که در فضای محلات جدید شهری که دلمرده و راکد بوده و به فضاهای گذری بدل گشته که خود موجب ناامنی این فضاها شده، طرحی از فضاهای پیادهمدار ارائه میگردد تا بتواند بر مشکلات فائق آمده و نیز به ابعاد توسعهی پایدار از جنبههای مختلف نیل یابد.
چرا زمانی ما که فضایی با قابلیتهای تبدیل شدن به فضای شهری با ارزش را دارا استفاده ننموده و آن را به محیطی جذاب جهت تأمین نیازهای ساکنین و سایر شهروندان تبدیل نکنیم. در این راستا اهداف مورد نظر شامل استفاده از پتانسیلهای موجود در محور و بهبود کیفیتهای امنیت، سر زندگی، انعطاف وخوانایی با تقویت عناصر برجسته و تقویت ارتباط و پیوند عناصر موجود در مسیر برای تحلیل و خلق دوباره این محور ارتباطی به عنوان مکانی که تعاملات اجتماعی و تجارب زندگی شهری درآن رخ میدهد میباشد. لذا به منظور برقراری ارتباط میان مردم و بافت کالبدی شهر، ارتقاء کیفیت محیط، حفظ ارزشهای محیطی و افزایش رضایتمندی برای ساکنین و وجود پتانسیلهای مناسب در محور و داشتن قابلیت جهت تبدیل شدن به فضای مطلوب شهری، لزوم ساماندهی و طراحی این محور شهری را به خوبی نمایان و معلوم میسازد.
در سالهای اخیر بیشترین توجه در مسائل شهری بر سیاستهای تشویقی جهت پیادهمداری و سیاست های محدودکننده برای سوارهراهها بوده است. حال محلات به عنوان یکی از اجزاء تفکیکناپذیر شهری، همیشه در معرض عوارض ناشی از استفاده وسایل حملونقل عمومی و شخصی قرار گرفته است و این عمل باعث شده که آسایش، امنیت، سرزندگی و جذابیت محلات که ریشه در تعاملات اجتماعی- فرهنگی، ناشی از هویت ایرانی شهرهای ما دارد به هم بخورد.
در حقیقت بواسطه سلطه حرکت سواره بر نظام پیاده، مشکلات فراوانی از نظر جنبههای روانی و کیفیتی شهرسازی برای ساکنین محلهها بوجود آمده که این مشکلات تا حد رکود و دلمردگی فضای محلات شهری که ریشه در هویت ایرانی-اسلامی دارد بوجود آمده است. تحقیق حاضر در پی آنست که با شناسایی مجموعه مشکلاتی که ریشه در کیفیات مطلوب شهری دارد که از جمله آنها بیقوارگی سیمای محله، عدم وجود حس امنیت، آسایش، سرزندگی و... میباشد و نیز شناسایی پتانسیلها و راهکارهای لازم منطبق بر استانداردهای شهر سازی بر مشکلات فوق فائق آید.
پیشینه تحقیق :
نجفی و صراف در سال 1392 در پژوهشی به بررسی معماری بومی و فضاهای پیاده با تاکید بر کاهش آلاینده های شهری در راستای دستیابی به محیط زیست پایدار شهری پرداختند. هدف از این تحقیق ارائه راهکارهای استفاده از فضاهای پیاده محور در راستای کاهش آلاینده ها در بحث مدیریت شهرهاست . نتایج به دست آمده در این مقاله نشان می دهد که مدیریت شهری با رویکرد به احداث گذرهای ویژه عابر پیاده در صورت انجام مکان پایی صحیح و ابعاد تسهیلات لازم برای عابرین پیاده می تواند به عنوان راه حلی جهت تشویق پیاده روی ، کاهش مصرف سوخت ، حذف آلاینده ها ، بالا بردن ایمنی ، رفاه اجتماعی و افزایش رونق اقتصادی کاربرد داشته باشند.
بمانیان و همکاران در سال 1391 در پژوهشی به بررسی تحلیل راهبردی استفاده از فضاهای پیاده محور در طراحی شهری با تاکید بر کاهش آلاینده های شهری پرداختند. دهقان زاد در سال 1391 در پژوهشی به بررسی تحلیل و بررسی کیفیت های محیطی فضاهای پیاده مدار - نمونه موردی : محله باغملی شهرضا - پرداخت. محله باغملی نیز به عنوان قدیمی ترین محله و هسته اولیه تشکیل دهنده شهر ، از بافتی ارگانیک برخوردار بوده و پتانسیل بالایی برای پیاده مداری دارد که امروز به دلیل فرسودگی های اجتماعی و کالبدی سر زندگی خود را از دست داده و نیاز به احیا دارد.
از این رو در راستای هدف پیاده مداری این محله و با تاکید بر نتایج حاصل از پژوهش ، راهکارهایی در جهت طراحی محله باغملی شهرضا به عنوان الگوی پیاده مداری ارائه شده و به عنوان نمونه یک پیاده راه در راستای ساختار اصلی محله - بازار - طراحی گردیده است. شهبازی و خالدیان در سال 1391 در پژوهشی به بررسی ارتقاء تعاملات اجتماعی از طریق پیوند عناصر شهری شهر اسلامی با تاکید بر پیاده مداری پرداختند. مطالعه حاضر به طراحی محور پیاده در بخش مرکزی شهر زنجان با هدف حفظ و تقویت عناصر تاریخی شهر اسلامی - بازار سنتی ، مسجد جامع ، امام زاده سید ابراهیم ، بنای تاریخی ذوالفقاری و سبزه میدان و رختشویخانه - و نیز تقویت هویت فرهنگی ، تاریخی ، تجاری تاکید می کند.
مبانی نظری تحقیق :
فضای پیادهمدار
پیادهمداری به مجموعه گستردهای از موضوعات طراحی که با مقوله پیادهروی در ارتباط میباشد، اشاره دارد. یک مکان پیادهمدار، مکانی است که ساکنان آن با هر سن و هر درجه ای از توانایی میتوانند جذابیت و دلپذیری، آسایش و راحتی و امنیت را در هنگام پیادهروی، نه تنها در هنگام فراغت بلکه در استفاده از امکانات و تسهیلات و حین تردد احساس کنند.
رابرت کوآن بر این باور این که" پیادهمدار کردن عبارتست از ایجاد خیابانها یا فضاهای رها از آمدوشد سواره. هنگامی که در سال 1971 اولین مکان عمومی در سیدنی استرالیا به منظور صرف استفاده عابران پیاده اختصاص یافت سیاستمداران محلی مسؤل این امر - لئوپورت که خودش را به عنوان وزیر عابران پیاده نامید - همواره بر گفتن این جنبه مثبت تأکید داشت که آن خیابان برای عابران پیاده باز شده بود و نه اینکه بر روی آمد و شد سواره بسته گردد
