بخشی از مقاله
چکیده :
مدیریت نقدینگی به معنای پیشبینی حجم تقاضا برای وجوه و تأمین مقادیر کافی وجوه برای جوابگویی به این نیازها است. در این پژوهش، مدیریت نقدینگی با لحاظ شاخصهای ریسک نقدینگی به صورت مطالعه موردی در بانک ملت مورد اندازهگیری و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تحقیق پیشرو از نوع کاربردی است و به اندازهگیری میزان بهینه نقدینگی بانک ملت با استفاده از مدل برنامهریزی آرمانی طی سالهای 1392 - 1391 میپردازد. در این تحقیق صورتهای مالی بانک مورد بررسی قرار میگیرد، در پایان جهت بررسی مدل به دست آمده برای نقدینگی، پرسشنامهای که توسط 30 نفر از خبرگان و استفادهکنندگان بانک ملت تکمیل گردید.
جهت بررسی اولویت نسبتهای نقدینگی موثر بر نقدینگی، جدولی طراحی و اولویت نسبتها با توجه به رتبهبندی معیارهای قضاوتی ترجیحات به کمک کارشناسان و مدیران با تجربه بانک نمرهگذاری گردید . در این پژهش، از روش تحلیل سلسله مراتبی AHP و نرمافزار EXPERT CHOICE برای تعیین ضرایب نسبتها در تابع هدف استفاده شد. در نهایت مدل برنامهریزی برنامهریزی آرمانی با استفاده از نرمافزار GAMS حل شد. نتایج تحقیق نشان دهنده تطابق میزان بهینه نقدینگی در بانک طی سال های مورد بررسی با میزان واقعی آن در حال حاضر میباشد.
واژههای کلیدی: نقدینگی، مدیریت نقدینگی، مدیریت ریسک، برنامهریزی آرمانی، تحلیل سلسله مراتبی
مقدمه
نقدینگی کیفیت دارایی است که آن را به آسانی به پول نقد کم ضرر یا بدون خطر ضرر تبدیل میکند. نقدینگی توانایی بنگاهها و یا مؤسسات مالی در انجام تعهدات کوتاه مدت میباشد. مدیریت نقدینگی شامل پیشبینی نیازهای بانک به نقدینگی و تامین این نیازها با حداقل هزینه ممکن میباشد. - ثابت کهنمویی، . - 1385وجوه نقد مهمترین عنصر داراییهای جاری در نهادهای مالی، به خصوص بانکهاست. در صورتیکه نهاد مالی توانایی دسترسی سریع به وجوه نقد با هزینه مناسب و در زمان مناسب را داشته باشد، به عنوان یک نهاد مالی با قابلیت نقدینگی موجب افزایش ریسک نقدینگی و بروز مشکلات مالی خواهد شد.
در این راستا، مدیریت نهاد مالی بر ان است تا با بهرهگیری از انواع روشها و مدلهای علمی پیشبینی، با توجه به تحولات محیطی و شرایط رقابتی مدیریت نقدینگی مناسبی را اعمال کند - دیواندری و همکاران، . - 1383از آن جایی که نقدینگی بانکها به عنوان بخشی از داراییهای بدون بازده آنها مطرح است مدیریت آنها با سایر تصمیمات بانکها از جمله سرمایهگذاریهای مستقیم، مشارکتها، اعطای تسهیلات و مدیریت تجهیز منابع و تخصیص مصارف مالی نظام خواهد بود. مدیریت نقدینگی شامل پیشبینی نیازهای بانک به نقدینگی و تأمین این نیازها است. مدیریت نقدینگی همانند سایر مدیریتها تقابلی بین ریسک و بازدهی است.
نگهداری نقدینگی بیشتر موجب کاهش ریسک شده و همزمان فرصتهای سرمایهگذاری را از بانک گرفته و باعث کاهش بازدهی منابع در اختیار بانک خواهد شد. علاوه بر این مدیریت هوشمند نقدینگی، بانک را در رسیدن به محدودههای امن نقدینگی کمک کرده و قادر خواهد ساخت تا به موقع و بدون خطا جوابگوی نیازهای نقدینگی مشتریان سرمایهگذار و مشتریان گیرنده تسهیلات باشد. لذا رسیدن به اهداف برنامهریزی شده بانک از طریق مدیریت نقدینگی امکانپذیر است - انواری رستمی، . - 1378مدیریت نقدینگی یعنی پیشبینی حجم تقاضا برای وجوه و تأمین مقادیر کافی وجوه برای پاسخگو بودن به این نیازها میباشد. این تقاضاها به دو صورت انجام میگیرد:
- 1 برداشت از سپردهها. - 2 تقاضا برای تسهیلات.
پاسخگو بودن به هر دو صورت تقاضا از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر بانک نتواند پاسخگوی برداشت مشتریان از سپردههایشان باشند، با عکسالعملهای قانونی شدیدی مواجه میشود که ممکن است در نهایت باعث ورشکستگی و خاتمه فعالیت بانک گردد. در مورد جامعه عمل پوشانیدن به تقاضاهای تسهیلات مشتریان، شاید رسالت، مسئولیتها و اجبارهای بانک سنگینتر، مهمتر و خطیرتر از مورد قبل باشد.
مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش
یکی از اصول عمومی مدیریت بانک، مدیریت نقدینگی است. بانکها به دو دلیل عمده به نقدینگی نیاز دارند:
-1 پاسخ به نوسانات پیشبینی شده یا پیشبینی نشده ترازنامه بانک.
-2 جذب منابع جدید به منظور تخصیص و در نتیجه کسب درآمد.
نیازهای نقدینگی بانک بستگی به ماهیت و مشخصات سریهای زمانی سپردهها و تسهیلات دارد. ابعاد تغییرات زمانی این حسابها را میتوان به چهار دسته تقسیم کرد:
الف - تغییرات فصلی. ب - تغییرات ادواری. ج - تغییرات زمانی.د - حرکتهای تصادفی و بی نظم کوتاه مدت - عرب مازار و قنبری، . - 1379
حرکات نامنظم: پیشبینی حرکات نامنظم که از الگوی شناخته شدهای پیروی نمیکنند دشوار است. در عین این حرکات، سطح سپردهها و تقاضای وامها را تحت تاثیر قرار میدهد. مثالهای حرکات نامنظم عبارتند از: اعتصاب کارگری، تاثیرات برخی از بلایای طبیعی؛ مانند زمین لرزه یا سیل، جنگ یا برخی از توسعههای غیر معمول اقتصادی وسیاسی میباشد - عرب مازار و قنبری، . - 1379
حرکات ادواری: پیشبینی حرکت ادواری بسیار مشکلتر از حرکت فصلی است. طی دوره کوتاه چرخه بازرگانی، حساب جاری امکان دارد کاهش یافته و سپردههای بانکی کم شود. اگرچه سیاست پولی نظام بانکی مرکزی تمایل دارد که کاهش سپردهها را در نظام بانکی طی یک دوره رکود اقتصادی تراز نماید. طی دوره رشد، حساب جاری بیشتر از رشد سپرده بوده و اغلب بانکها نیاز به فروش داراییهای قابل نقد شدن پیدا میکنند - عرب مازار و قنبری، . - 1379
حرکت زمانی: حرکت زمانی ممکن است چند چرخه تجاری را شامل شود. این حرکت، محصول تاثیرات بلندمدت و کوتاه مدت مثل تغییر در مصرف، پسانداز، سرمایهگذاری، جمعیت، نیروی کار و توسعه فنآوری میباشد. به عنوان نتیجه این حرکت در اقتصاد، نیروهایی ایجاد میشوند که سطح سپردههای بانکی را تحت تاثیر قرار داده و برنامه-ریزی برای مقاصد نقدینگی را فوقالعاده با اهمیت میسازد. در محاسبه نیازهای نقدینگی برای یک دوره زمانی مشخص، یک بانک ممکن است تغییرات مورد انتظار در سپردهها و وام را برای یک دوره پایه اندازهگیری کند. سه عامل زیر باعث تغییرات در نقدینگی یا ذخایر مازاد میشوند:
- 1 جمع یا کم شدن وجوه به خاطر افزایش یا کاهش در سپردهها.
- 2 جمع یا کم شدن وجوه به خاطر افزایش یا کاهش در وامها یا سرمایهگذاریها.
