بخشی از مقاله
چکیده
در دیدگاه های سنتی بیان میشد که سرمایه های مالی، انسانی و اجتماعی نقش عمدهای را در موفقیت سازمانها ایفا میکنند. اما در سال های اخیر توجه پژوهشگران سازمانی به توانمندی ها ،نقاط قوت و صفات مثبت در افراد و اهمیت نگرشها و رفتارهای مثبت و تأثیر آن بر عملکرد کارکنان معطوف شده است هدف پژوهش حاضر بررسی پیشایندهای رفتار سازمانی است. پیشایندهای رفتار سازمانی مثبت شامل مالکیت روانشناختی، تبادل عضو-رهبرمیباشند.در این مطالعه عزت نفس سازمان محور نقش میانجی را در رابطهی متغییرهای پیش بین ورفتار سازمانی مثبت دارد.
نمونه شامل 350 نفر از کارکنان شرکت برق منطقه ای خوزستان میباشد که به روش تصادفی طبقهای انتخاب شد. ابزارهای پژهش شامل پرسشنامههای رفتار سازمانی مثبت، عزت نفس سازمان محور، مالکیت روانشناختی ، تبادل عضو-رهبر میباشد. ارزیابی الگوی پژوهش بااستفاده از دو نرمافزار Spss نسخه 21 وAmos نسخه 21 از طریق الگویابی معادلات ساختاری - SEM - انجام گرفت.
جهت آزمون اثرهای غیرمستقیم در الگوی پیشنهادی از روش بوت استراپ در برنامه ماکرو پریچر و هیز - 2008 - استفاده شد.نتایج پژوهش نشان داد بین متغییرهای عزتنفس سازمان محور، مالکیت روانشناختی، تبادل رهبر-عضو رابطهی مثبت معناداری وجود دارد. همچنین نقش میانجی عزت نفس سازمان محور در رابطه بین متغییرهای مالکیت روانشناختی و تبادل رهبر-عضو با رفتار سازمانی مثبت معنادار بود.
مقدمه
امروزه رفتار سازمانی یک موضوع پژوهشی مهم در روانشناسی صنعتی و سازمانی و زمینه های مرتبط با آن تبدیل شده است. تحقیقات نشان می دهد پژوهشهای رفتاری در محیط کاری و سازمان ها بیشتر معطوف به رفتارهای منفی بوده وکمتر به رفتارهای مثبت پرداخته شده است. عدم پرداختن به رفتارهای مثبت کارکنان ممکن است زیان های جبران ناپذیری به سازمان وارد کند. پر واضح است، درک وتشخیص مسائل رفتاری کارکنان مستلزم توجه به هر دو جنبه مثبت ومنفی رفتار کارکنان است.
لوتانز - 2002a - رفتار سازمانی مثبت را اینگونه تعریف میکند: مطالعه و کاربرد توانمندی های منابع انسانی و مدیریت ظرفیتهای روانشناختی مثبت براساس معیارهای مفید و قابل گسترش، قابل دسترسی و قابل اندازه گیری که میتواند برای بهبود عملکرد کارکنان در محیطهای کاری مورد استفاده قرار گیرد - به نقل از پان، کین و گائو1 ، . - 2014 مولفه های رفتار سازمانی مثبت شامل امید2، خوشبینی3، خودکارآمدی4و انعطافپذیری5 است - لوتانز،2002 b ؛ لوتانز و اولیو6، 2003؛ لوتانز و یوسف، 2004؛یوسف و لوتانز، . - 2007 ثابت شده است از میان این چهار سازه، خودکارامدی بیشترین تأثیر را در ترکیب رفتار سازمانی مثبت - بندورا ، - 1997 و عملکرد - اسکاویچ7و لوتالز، - 1998 دارد.
اسکاویچ و لوتانز - 1998 - خودکارآمدی را اعتقاد واطمینان فرد در رابطه با توانایی خویش برای بسیج انگیزش، منابع شناختی و اعمال مورد نیاز جهت انجام موفقیت آمیز وظیفهای ویژه در متن و موقعیتی خاص تعریف کردهاند - ارشدی، . - 1386 برای رفتارهای سازمانی مثبت امکان توسعه و رشد وجود دارد و باید به گونه ای باشند که قابل اندازهگیری و استفاده جهت بهبود عملکرد کارکنان باشند - لوتانز ، 2002b؛ نلسون و کوپر8،. - 2007
عزت نفس سازمان محور یک متغییر سازمانی است که پیشبینی کننده ی مهمی در رابطه با رفتار سازمانی مثبت به شمار میرود. عزت نفس در کار و سازمان که به وسیله خودارزیابی مشخص می شود. تجربه ای است که فرد از کار وسازمان خود به دست میآورد که عزت نفس سازمان محور9 نامیده میشود - پیرس و گاردنر10،. - 2004 عزت نفس سازمان محور سنجش یک توانایی، معنیداری و ارزش مربوط به خودارزیابی و تجربه در کار و سازمان است - پیرس وگاردنر ، . - 1989 افرادی که دارای عزت نفس سازمان محور هستند، اغلب بر این باورند که در محل کار وسازمان منحصربه فرد، قابل توجه و ارزشمند هستند.
در عین حال عزت نفسی که در محل کار و سازمان شکل میگیرد عامل تعیین کنندهای برای انگیزش کاری، نگرشهای کاری، عملکرد کاری وسازمانی است - پیرس وهمکاران،. - 2004 عزت نفس سازمان محور به طور قابل توجهی انگیزش و نگرش کارکنان را تحت تأثیر قرار میدهد و رفتار سازمانی مثبت را افزایش میدهد در نتیجه موجب افزایش و بهبود عملکرد میشود. بنابراین عزت نفس سازمان محور یک پیش بین قوی برای رفتار سازمانی مثبت است. همچنین عزت نفس سازمان محور نقش میانجی مثبت بین مالکیت روانشناختی ورفتار سازمانی مثبت داشته است - پان وهمکاران،. - 2014
مالکیت روانشناختی متغیر مهم دیگری است که میتوان گفت یک پیش بین قابل توجه در رابطه با رفتار سازمانی مثبت میباشند. به عقیده پان - 2008 - مالکیت روانشناختی نوعی آگاهی یا نگرش است که از طریق آن شخص ممکن است چیزی را به عنوان بخشی از خود در نظر بگیرد. مالکیت روانشناختی در سازمان، به شرایطی اشاره دارد که کارکنان احساس مالکیت خود را نسبت به هریک از زمینه های مختلف سازمان، شغل، فضای کاری، ابزار وتجهیزات، ایده ها وپیشنهادات و اعضای گروه گسترش میدهند - پیرز،2004؛ ون دین11، . - 2004 فاربی - 1978 -
1عنوان میکند زمانی که فرد احساس مالکیت نسبت به موضوعی - سازمان - دارد، آماده است که از آن محافظت کند. احساس مالکیتی که با عواطف افراد درگیر است آنها را بیشتر به بروز رفتار سازمانی مثبت ترغیب خواهد کرد - به نقل از پان وهمکاران، - 2014در نهایت با توجه به نتایج مختلف رابطهی مثبتی بین مالکیت روانشناختی و رفتار سازمانی مثبت وجود دارد و مالکیت روانشناختی پیش بین مثبت قابل توجهی برای رفتار سازمانی مثبت است - به نقل از پان و همکاران،. - 2014 متغییر دیگری که در این مطالعه به عنوان پیشبین برای رفتار سازمانی مثبت در نظر گرفته شده است، تبادل رهبر-عضو میباشد.
نظریه اجتماعی2 - بلو3، - 1964 یکی از مهمترین الگوهای رفتاری برای درک رفتار کارکنان درمحیط کار است. با اینکه دیدگاههای مختلفی در مورد مبادله ی اجتماعی وجود دارد، نظریهپردازان در مورد این نکته اتفاق نظر دارند که مبادلهی اجتماعی دربرگیرندهی روابط متقابل است که تعهداتی را در طرفین رابطه ایجاد میکند. دو مورد از مفاهیم مطرح شده در نظریهی مبادلهی اجتماعی، تبادل رهبر-عضو4 و حمایت سازمانیادراک5 شده هستند - کروپانزانو و میچل6، . - 2005 در این مطالعه تبادل رهبر-عضو به عنوان پیشایند در رفتار سازمانی در نظر گرفته شده است.
دیون - 2003 - تبادل رهبر-عضو را اینگونه تعریف میکند: یکی از شیوههای مدیریت است که بر کیفیت رابطه تاکید دارد و به تفاوت های موجود در رهبری کردن هر یک از زیردستان به گونهای متفاوت میپردازد - جعفرصالحی، . - 1392 نظریه تبادل رهبر-عضو - دانسری، گرائن و هگا7، - 1975 رابطهی دو نفرهی میان سرپرست وکارکن را مورد بررسی قرار میدهد.
یکی از محدودیتهای اکثر تحقیقات رهبری این باور ضمنی است که زیردستان یک سرپرست، متجانس و همگن هستند و هر سرپرست برای مدیریت تمام زیردستان از یک شیوه استفاده میکند. در مقابل فرض دانسری وهمکاران - 1975 - این است که رابطه سرپرستان با هر زیردست متفاوت است - اسپکتور8،1378، ص 375؛ کروپانزانو و میچل، . - 2005 در نظریه تبادل رهبر-عضو بیشتر تمرکز بر رابطه بین فردی رهبر-عضو و شخصیت رهبر است - گرائن و باین9، 1995؛ فریز، براون و هلر 10، . - 2009نشان داده شده است که بین تبادل رهبر-عضو و رفتار سازمانی مثبت رابطه ی مثبت و معنادار وجود دارد - خرم، اسماعیل، جعفری و سوهود،. - 2013 در پژوهش حاضرالگویی طراحی و مورد آزمون قرار میگیرد که برخی از پیشبین های رفتار سازمانی مثبت در آن گنجانده شده است.
