بخشی از مقاله
چکیده
گسترش روزافزون فعالیتهای شرکتهای تجاری و صنعتی، مشکلات متعددی را در حوزه مسائل اجتماعی و زیست محیطی ایجاد نموده است. به همین دلیل در سالهای اخیر توجه بسیاری از محققان در حوزه مدیریت زنجیره تامین به مفاهیمی چون طراحی زنجیره تامین پایدار معطوف گردیده است. در این مقاله مدلی جدید جهت طراحی زنجیره تامین پایدار ارائه شده است، زنجیره تامین مورد بررسی چند محصولی و حلقه - بسته میباشد و سه تابع هدف موجود در این مدل ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را مورد توجه قرار میدهند.
ارایه مدل در حالت چندمحصولی با لحاظ کردن امکان انتخاب همزمان نوع و تعداد وسایل نقلیه و شیوه دفع و تکنولوژِیهای بازیافت مناسب از نوآوریهای این مقاله میباشد. مدل ریاضی عددصحیح مختلط غیرخطی - MINLP - برای مساله مورد بررسی ارایه شده است. جهت بررسی صحت مدل ارائه شده یک نمونه عددی با استفاده از حلکننده BONMIN در نرم افزار GAMS حل و تحلیل شده است.
-1 مقدمه
زنجیره تامین، فرآیندهای چرخه حیات شامل جریان فیزیکی، اطلاعاتی، مالی و دانش میباشد که هدفشان ارضای احتیاجات کاربر نهایی به وسیله محصولات و خدماتی است که از طریق تامینکنندگان متصل به هم ارائه میگردند.
طبق تعریف، فرآیندها میتوانند شامل تامین منابع، ساخت، حمل و نقل و فروش محصولات فیزیکی شوند. این تعریف شامل فعالیتهای متناظر برای یک خدمت نیز میباشد این تعریف نتیجه درک تفاوت های عبارات لجستیک و زنجیره تامین توسط جوئل ساترلند1 میباشد.
مفهوم پایداری مفهومی چند بعدی است که نمیتوان آن را به راحتی و به طور مستقیم اندازهگیری کرد. این مفهوم نیازمند مجموعهای از شاخصها است که بتوان به وسیله آن برای ارزیابی عملکرد شرکتها در رابطه با هر یک از ابعاد مختلف پایداری - اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی - ، استفاده کرد. با این حال مقالات زیادی در این حوزه به چاپ رسیده که در آن علاوه بر بررسی عوامل موثر بر طراحی زنجیره تامین با مدل سازی حوزه های مختلف زنجیره تامین پایدار و موارد مطالعاتی بسیاری در مناطق مختلف جهان به ارزیابی عملکرد شرکتها پرداختهاند
بنا به گفته جشی2، موضوعات پایداری در طراحی غفلت شده و اغلب مسئولیت فرد دیگری انتظار میرود، در حالیکه این تفکر در پایان چرخه عمر در مورد در دسترس قرار گرفتن مجدد و قابلیت بازیافت محصول صحیح است.
همچنین از نظر واگ3 طراحی یک محصول ضعیف، هزینهها را افزایش و سرعت عرضه محصول را کاهش میدهد. بنابراین مرحله طراحی باید جنبههای پایداری را برای سودآوری با بهبود عملکرد محیط زیستی و اجتماعی در نظر بگیرد.
وقتی اینچنین معیاری در ابتدای طراحی در نظر گرفته شود، انعطافپذیری افزایش مییابد و هزینههای تغییر طراحی محصول و انتخاب تامینکننده کاهش مییابد.
همچنین به گفته نوری هوشیار و همکارانش4 اگر قطعات دریافت شده از مشتریان، صحیح طراحی شود، میتوان در محصولات جدید به کار گرفت که مصرف مواد خام و انرژی تولیدی را کاهش میدهد. از نقطه نظر تحقیق در عملیات طراحی شبکه زنجیره تامین - SCND - 5، نظم و ترتیب بکار گرفته برای تعیین موقعیت بهینه و اندازه تجهیزات و جریان عبوری از تجهیزات است. همینطور زنجیرانی فراهانی در سال 2014 بیان کردند: "تعداد زیادی مدل در ادبیات SCND وجود دارد که تصمیمات متفاوتی میسازد و شاید بحرانیترین آن، قرارگیری تجهیزات در ردیفهای متفاوت زنجیره تامین باشد"
با وجود پیشرفتهای صورت گرفته کمتر مقاله ای در حوزه تعیین نوع و تعداد وسیله نقلیه به طور همزمان پرداخته و مدل چند محصولی غیر خطی ارایه داده است. همچنین شیوههای دفع و تکنولوژیهای بازیافت در این پژوهش در نظر گرفته شده است. در ادامه مقاله، بخش دوم به تعریف مساله و ارایه مدل ریاضی پرداختیم و در بخش سوم با حل نمونه موردی صحت و اعتبار مدل سنجیده شده و در نهایت نتایج حاصل مورد بررسی و قرار گرفته است.
-2 تعریف مسئله
در این پژوهش یک مدل چندهدفه و چندمحصولی جهت طراحی زنجیره تامین پایدار با در نظر گرفتن سه بعد اقتصادی، محیطی و اجتماعی ارایه گردیده است. به طوری که مقدار تقاضا معلوم میباشد و بر مبنای ظرفیتهای ایجاد مراکز مختلف که شامل نه رده میباشند، به تولید محصول پرداخته و از طریق وسایل نقلیه با توجه به تعداد ممکن، به رده های بعد منتقل میگردند. این نه رده که در شکل - 1 - نشان داده شده است شامل مراکز تولید، توزیع، فرابارانداز، مشتری، جمع آوری، بازیافت، بازتولید، مراکز دفع و بازار مستعمل میباشند. در این مدل به دنبال تعیین حداقل تسهیلات در ردههای مختلف، انتخاب شیوه دفع و تکنولوژیهای بازیافت، همچنین تعداد و نوع وسایل حمل و نقلی در رده های مختلف میباشیم تا با انتخاب صحیح و جریانهای بهینه به ایجاد زنجیره تامین پایدار با حداقل هزینه و اثرات مخرب محیطی و همچنین حداکثر منافع اجتماعی دست یابیم.
فرضیات مدل
· تقاضای مشتریان باید برآورده شود.
· تعداد تسهیلات در هر رده همانند مکانهای بالقوه توسط مقادیر از پیش تعیین شده، محدود شده است.
· جریانی بین تسهیلات یک رده وجود ندارد.
· به عنوان یک مشخصه، فرض میشود که تعدادی از محصولات EOL6 که به مراکز بازرسی برگردانده میشود، کسری از تقاضای مشتریان است.
· وسایل نقلیه مورد استفاده در حمل محصولات دارای ظرفیت محدود میباشند.
· هر منطقه مشتری تنها شامل یک خورده فروش است.
· مراکز تولید، توزیع و جمع آوری دارای ظرفیت محدود میباشند.
· مراکز فرابارانداز دارای محورهای ورودی و خروجی با ظرفیت معین جهت دریافت و ارسال کالا میباشند.
