بخشی از مقاله
چکیده
بررسیها نشان میدهد که مسئله مخاطره اخلاقی ناشی از عدم گزارش صحیح سود توسط گیرنده وجوه در قراردادهای مشارکت در سود و زیان، مهمترین مسئله بانکها - تأمین مالی کننده - در عدم بهکارگیری این نوع قراردادهاست. لذا، توفیق کاربرد شیوههای تأمین مالی مشارکت در سود، به حل مسائل اطلاعات نامتقارن مرتبط با استفاده از آنها بستگی خواهد داشت. در این راستا، تحقیق حاضر در مورد روابط طرفین در قراردادهای تأمین مالی به روش مشارکت در سود و زیان بحث نموده و ویژگیهای یک قرارداد انگیزه-سازگار که مسئله اطلاعات نامتقارن برخاسته در این رابطه را کنترل میکند، طرح مینماید.
هدف تحقیق ارائه یک الگوی قرارداد انگیزه-سازگار است به گونهای که، به تأسی از آیات و روایات اسلامی، بر تشویق و پاداش در صورت ارائه اطلاعات صحیح از سوی گیرنده وجوه متکی است. برای دستیابی به هدف فوق، از یک تحلیل نظری در قالب یک مدل ریاضی استفاده شد و نتیجه تحقیق آن است که حسابرسی تصادفی همراه با افزایش سهم سود گیرنده وجوه در صورت ارائه گزارش درست - بهعنوان پاداش درستکاری - ، یک ساختار انگیزشی ارائه میدهد که منجر به کاهش مسئله مخاطره اخلاقی خواهد شد.
-1 مقدمه
با تحریم ربا از همان دورههای اولیه تاریخ اسلام، روشهای جبرانی و جایگزین دیگری بهمنظور پرداخت پاداش مالی معرفی شد و از همان دوران مسلمانان قادر به ایجاد یک سیستم مالی بدون بهره جهت تجهیز و تخصیص منابع بودهاند. روش معمول و متداول، بر پایه مشارکت در سود و زیان - PLS - 1 بر اساس قراردادهای شناختهشده در اقتصاد اسلامی - مشارکت، مضاربه و ... - است.
در این روش، قراردادی بر پایه مشارکت تنظیم میشود بهنحویکه مبالغ پرداختی به تأمینکننده اعتبار - پرداختکننده تسهیلات - بر اساس یک نسبت توافق شده از سود یا زیان پروژهای میباشد که در آن صاحب وجوه اقدام به سرمایهگذاری نموده است. در ایام اوج تمدن اسلامی و برای قرنها پسازآن، این سیستم بهصورت کاملاً کارا عمل نموده است . - Chapra and Khan, 2000 -
بااینوجود و علیرغم آنکه بانکداری اسلامی توجه زیادی را در سالهای اخیر به خود جلب کرده است، با انتقاداتی همچون عدم توانایی آنها در دور شدن از مظاهر بانکداری متعارف مواجه است. »واقعیت غمانگیز آن است که هرچند همه تصدیق میکنند که اسلام بهره را ممنوع کرده است، یک کشور مسلمان وجود ندارد که مؤسسات مالی آن بدون توسل به بهره عمل کنند. واقعیت این است که هیچکس نمیداند آن را چگونه انجام دهد و هنگامیکه تحتفشار سیاسی قرار میگیرند به انواع حیلهها متوسل میشوند..
واضح است که ما تقلب میکنیم... بدترین قسمت داستان آن است که اقتصاددانان اسلامی، بهعنوان یک نهاد در اجلاس بینالمللی پولی و مالی که در اسلامآباد در سال 1981 برگزار شد، این ترتیبات را بیقیدوشرط تصویب کردند. تاکنون این بهترین نسخه اقتصاد اسلامی است که ارائه شده است؛ یعنی، با تغییر نام بهره شما بهره را ملغی کردهاید. - Ahmed, 1992 - «
برخی از اقتصاددانان - Kahan, 1985; Haque and Mirakhor, 1986; Bashir, 1996; Bashir, 2001; Al-Jarhi, 2004; - Abalkhail and Presley, 2000; Ahmed, 2002 مسائل مخاطره اخلاقی2، انتخاب نامساعد3، نیاز به اطلاعات بالا و هزینههای مبادلاتی بالا را دلایل اصلی این واگرایی بین نظریه و عمل دانستهاند. در یک بررسی از 23 بانک، خلیل، ریکوود و موریندی4 - 2002 - ، به این نتیجه رسیدند که گزارش نادرست - پایین - پیآمد حاصل از فعالیت از سوی کارگزار، دلیل اصلی امتناع بانکها از اتخاذ قراردادهای مشارکتی است.
اگرچه در خصوص ماهیت و پیامدهای شیوههای تأمین مالی مشارکتی زیاد نوشته شده است، اما بحث در مورد قراردادهایی که بتواند در این معاملات استفاده شود اندک است. هدف تحقیق حاضر کمکی در این راستا بوده و به دنبال پاسخگویی به سؤال زیر است: اگر محصول - سود حاصل از - پروژه، متغیری استوکاستیک و نامعین است و متقاضیان وجوه در این باب، دارای مزیت اطلاعاتی نسبت به تأمینکنندگان وجوه میباشند، در این صورت آیا میتوان میان دو طرف یک قراردادی مالی انگیزه-سازگار مبتنی بر شراکت، به گونهای طراحی نمود که منجر به افزایش کارایی در بهکارگیری امکانات و اطلاعات موجود گردیده و در این چارچوب، افشای صحیح اطلاعات از سوی گیرنده وجوه بهترین استراتژی وی تلقی شود؟
