بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به شکلگیری اقتصاد جهانی در فضای رقابتی و الزام به تولید محصولات متنوع بهمنظور برآورده سازی تقاضای مشتریان، نیاز به مدیریت زنجیرهتأمین منعطف و پاسخگو، بیشازپیش احساس میگردد. یکی از مسائل بسیار مهم در مدیریت زنجیره تأمین، انتخاب اعضای زنجیره تأمین، اعم از توزیعکننده، تولیدکننده و تأمینکننده جهت انجام هر سفارش ورودی به زنجیره تأمین میباشد که تأثیر شگرفی بر کاهش هزینه، زمان و افزایش کیفیت و رضایت مشتری خواهد داشت.
درواقع در زنجیره تأمینی که شامل تمام لایهها میباشد، هدف و چالش، تصمیمگیری در خصوص یافتن بهترین ترکیب تأمینکنندگان، تولیدکنندگان و توزیعکنندگان است. ازاینرو در این مقاله سعی شده است که به کمک عاملهای هوشمند نرمافزاری که یکی از جدیدترین مباحث مطرح در حوزه مدیریت زنجیره تأمین است و به کمک الگوریتم k-Means، بهترین رویه برای انجام هر سفارش واردشده به زنجیره تأمین جستجو شده و به هر یک از اعضای زنجیره تأمین پیشنهاد شود که چه میزان سفارش را از چه کسی تأمین کند تا سفارشهایی که بهتدریج به زنجیره تأمین وارد میشوند با کمکترین هزینه توسط مشتری دریافت شود.
-1 مقدمه
در شرایط جهان کنونیپیشرفت، فنّاوریهای مختلف و پیدایش محیطهای جدید کسبوکار مانند اینترنت، باعث گردیده که محیطهای تجارت الکترونیکی1 امروزی مجبور به سازگاری با شرایط رقابتی و تغییرات بازار شوند.[3] همین امر موجب شده است که فرآیندهای کسبوکار تغییر پیدا کند و به سمت توزیعشدگی و مدلهای کسبوکار هم کارانه حرکت کند. این عوامل، باعث تغییرات اساسی در شیوههای مدیریت زنجیره تأمینشده و آن را بهسوی شیوههای نوین مدیریتی سوق داده است.
از طرف دیگر نیز شرکتها در موقعیتی نیستند که بتوانند استراتژیهای کسبوکار استاتیک2 را به خدمت بگیرند. آنها مجبور هستند که با محیط نامطمئن روبهرو شده و بهسرعت به تغییرات پاسخ دهند. همچنین مدیران زنجیرههای تأمین برای تسریع دریافتن شرکای خود در بیرون از سازمان برای پاسخگویی به نیازمندیها و سفارشهای در حال تغییر مشتریان، احتیاج شدیدی به اطلاعات و ارتقاء کیفیت برنامهریزی دارند.
ازاینرو با توجه به قابلیتهای گسترده عاملهای هوشمند نرمافزاری در جمعآوری و تحلیل اطلاعات موردنیاز برای پاسخگویی به این شرایط رقابتی و تغییرات فرآیندهای کسبوکار و همچنین توان عملیاتی محیط عاملی برای افزایش سطح دقت و سرعت تعامل اجزاء مختلف زنجیره تأمین، میتوان شرایط حاضر را برای استفاده از عاملهای هوشمند نرمافزاری در مدیریت زنجیره تأمین بسیار مساعد دانست.
یکی از مسائل پر چالش در مدیریت زنجیره تأمین، تعیین منبع انجام دهنده سفارشات با توجه به پویایی محیط زنجیره تأمین است. ازاینرو این پژوهش قصد دارد تا به کمک عاملهای نرمافزاری، برای هر سفارش واردشده به زنجیره تأمین، منبع انجام دهنده سفارش را در لایههای توزیعکننده، تولیدکننده و تأمینکننده مشخص کند، بهگونهای که سفارش واردشده به زنجیره با کمترین هزینه و زمان ممکن از زنجیره خارجشده و به دست مشتری برسد.
در بخش دوم این مقاله به بررسی ادبیات موضوع پرداخته خواهد شد که در آن تعریفی از زنجیره تأمین و سیستمهای چندعامله ارائه میگردد. در بخش سوم مرور کلی بر روی تحقیقات صورت گرفته در خصوص انتخاب توزیعکننده و تأمینکننده صورت خواهد گرفت. در بخش چهارم مقاله، ایده حل مسئله و راهحل پیشنهادی تشریح خواهد شد و در بخش پنجم نیز به جمعبندی و نتیجهگیری و ارائه پیشنهاداتی در خصوص کارهای آتی پرداخته خواهد شد.
-2 ادبیات موضوع
-1-2 زنجیره تأمین و مدیریت آن
یک زنجیره تأمین شامل تأمینکنندگان3 تولیدکنندگان4 توزیعکنندگان5، خردهفروشان6 و مشتریان7 است که در یک زنجیره ارزشافزوده، محصولاتی را با تحویل سریع و قیمتهای رقابتی برای مشتریان فراهم میکند.[4] به دلیل تعاملات پیچیدهای که در زنجیره تأمین وجود دارد برای افزایش کارایی زنجیره نیاز به مدیریت زنجیره تأمین بهشدت احساس میشود ازاینرو مدیریت زنجیره تأمین را میتوان تصمیمگیری در خصوص تمام فرآیندهای تجاری اختصاص دادهشده به تهیه مواد از تأمینکننده، تولید کالا و یا خدمات از مواد به کار گرفتهشده و دیگر منابع و درنهایت تهیه محصول و یا خدمات موردعلاقه برای مشتریان دانست
-2-2 عاملهای هوشمند نرمافزاری
بر اساس دیدگاههای متفاوت، تعاریف گوناگونی برای عامل8 ارائهشده است، بهطور مثال جیمیز عامل را موجودیتی میداند که داری اهداف مختص به خود است و بیان میکند عاملها بهصورت هم کارانه کار میکنند تا به اهداف سراسری مشترک دست یابند و بهاینترتیب منافع کلی را فزایش دهند.
[3] و یا در تعریف دیگر، عامل را موجوداتی فعال باقدرت درک و استدلال میداند که اقدام میکند و با دیگر عاملها در ارتباط میباشند. عاملهای هوشمند توانایی یادگیری دارد و قادر خواهند بود در محیط با توجه به درخواست کاربران و منابع در دسترس، بهروز شوند.[6] بهطورکلی برای عاملها ویژگیهایی در نظر گرفتهشده است که به مهمترین آنها در جدول شماره 1 اشارهشده است.
جدول شماره -1 ویژگیهای عاملها
از اجتماع عاملها جهت تعامل با یکدیگر بهمنظور دستیابی به اهداف سراسری، مفهومی به نام سیستمهای چندعامله9 شکل میگیرد. سیستمهای چندعامله از روشهای بسیار محبوب برای مدیریت زنجیره تأمین میباشند زیرابه کمک سیستمهای چندعامله میتوان مدیریتی سازگار و پویا را برای هر بخش زنجیره تأمین فراهم کرد و میتوان از طریق مکانیسمهای تصمیمگیری بهصورت سریع به تغییرات داخلی و خارجی پاسخ داد.
1-2-2 استانداردسازی، ارتباط و همکاری بین عاملها
به دلیل تعامل و همکاری بین عاملها جهت دستیابی به اهداف تعریفشده، نیاز به یک استاندارد وجود دارد تا ارتباطات یکپارچهشده و قابلیت همکاری با عاملهای دیگر ایجاد شود . زبانی که در این استاندار برای ارتباط بین عاملها به کار میرود، زبان ACL11 است که زبان ارتباطی عاملها یا FIPA ACL نامیده میشود.
2-2-2 پیادهسازی سیستمهای چندعامله
برای پیادهسازی عامل و سیستمهای چندعامله ابزارهای مختلفی وجود دارد که یکی از محبوبترین آنها چارچوب توسعه مبتنی بر عامل جاوا12 است.
این چارچوب نرمافزاریکاملاً در زبان جاوا پیادهسازی شده است و از طریق یک نرمافزار میانی سازگار با مشخصات FIPA و مجموعهای از ابزارهای پشتیبانی از اشکالزدایی و توسعه برنامه، پیادهسازی سیستمهای چند عامه را ساده مینماید.[7] ازاینرو برای پیادهسازی سیستمچندعامله در پروژهش جاری از Jade استفادهشده است.
-3 مروری بر تحقیقات مشابه و مرتبط
در بیشتر تحقیقات مطالعه شده در خصوص انتخاب شریک و منبع انجام دهنده سفارش در زنجیره تأمین، مشاهدهشده است که تنها به انتخاب منبع انجام دهنده سفارش تنها در یکلایه - تأمینکننده و یا توزیعکننده - پرداختهشده است و تحقیقات بسیار معدودی وجود دارد که به تصمیمگیری در سه لایه پرداختهاند و در صورت تصمیمگیری در سه لایه تنها معیار قیمت در نظر گرفتهشده است و معیار زمان در آن لحاظ نشده است.
در سال 2008 دامنیک و همکاران [9] برای انتخاب تأمینکننده یک مطالعه موردی از مدل وزنی خطی با توجه به معیارهای کمی و کیفی ارائه دادند. در این مطالعه بر اساس ویژگیهای تأمینکنندگان نمرهای به هریک اختصاص داده میشود که بر اساس آن تأمینکننده با بالاترین نمره انتخاب میشود. کوماری و همکاران در سال [10] 2015 جهت انتخاب تأمینکننده مناسب برای برونسپاری فعالیتها از الگوریتم پورتفولیو13 و سیستمهای چندعامله استفاده کرده است که قادر است روش و یا الگوریتم مناسبی را بسته به موقعیت برای برنامهریزی مناسب انتخاب کند.
هدف از پژوهش [11] بررسی تغییرات یک زنجیره تأمین در طول زمان و بررسی اثر تغییرات بر روی زنجیره تأمین است؛ که منظور از تغییرات انتخاب شریک مناسب میباشد که چطور انتخاب شریک بر روی تکامل شبکه، مشخصات ساختار و کارایی سراسری زنجیره تأمین اثر میگذارد؟ در این مقاله معیار انتخاب را کیفیت سرویس مناسب و بیشترین موجودی قرار داده است که از میان عاملهای واجد شرایط یکی را بهصورت تصادفی انتخاب میکند.
در سال [12] 2011 یک مدل تصمیمگیری چندمعیاره برای انتخاب تأمین کننده برای برونسپاری توسعه نرمافزار ارائه شد به این صورت که از میان تأمینکنندگان بالقوه با توجه به شاخصهای کلیدی عملکرد مانند هزینه، کیفیت و... درجه اهمیتی را به هریک اختصاص و سودمندی هر تأمینکننده را با نظریه سودمندی چند ویژگی14 تعیین کرده و بر اساس آن بهترین تأمینکننده را انتخاب میکند.
در پژوهش [13] از سیستم متن آگاه و الگوریتم خوشهبندی k-Means برای دستهبندی و انتخاب تأمینکنندگان در محیط پویا استفادهشده است. در این روش تأمینکنندگان و مشتریان شرایط خود - قیمت، کیفیت ظرفیت تولید و... - را اعلام کرده و تأمینکنندگان بر اساس قیمت و کیفیت، خوشهبندیشده و فاصله هر مشتری تا خوشهها بهدستآمده و خوشه با کمترین فاصله به مشتری پیشنهاد میگردد.
در پژوهش[14] از روش برنامهریزی ریاضی غیرخطی برای انتخاب تأمینکننده با هدف مینیمم کردن هزینه کل خریدار و تأمینکننده استفادهشده است. در پژوهش[15] از الگوریتم ART فازی برای طبقهبندی توزیعکنندگان بر اساس شباهتشان و انتخاب توزیعکنندگان استفادهشده است. در جدول شماره 2، خلاصهای از مطالعات صورت گرفته و مقایسه آن با پژوهش جاری ارائه شده است.
