بخشی از مقاله
چکیده
امروزه بر خلاف گذشته، بازارهای سطح جهان با تغییرات روزانه و حتی لحظه به لحظه نیازهای جوامع بشری روبرو هستند و سازمان های آموزشی که عامل اصلی تربیت نیروی انسانی متخصص هستند، برای جا نماندن از تغییرات سریع و بقا و رشد در این بازارها باید به سرعت و با هدفگذاری های درست حرکت کنند. یکی از اهداف نوین مراکز آموزشی، توسعه فعالیتهای کارآفرینانه است. از طرفی وجود مدل توسعه کارآفرینی باعث می شود که اقدامات صورت گرفته براساس برنامهریزی و نگرش همهجانبه صورت پذیرد.
وجود آمار بالای بیکاری مخصوصاً در رشتههای کشاورزی لزوم اهمیت به توسعه کارآفرینی در مراکز آموزش کشاورزی به عنوان یکی از متولیان اصلی آموزش کشاورزی در کشور را دوچندان می کند. بنابراین هدف تحقیق حاضر طراحی مدل توسعه کارآفرینی مراکز آموزش کشاورزی با استفاده از مرور سیستماتیک منابع و استخراج مؤلفههای تاثیر گذار بود. همچنین این تحقیق به دنبال تحلیل استراتژیک وضعیت توسعه کارآفرینی در مراکز آموزش کشاورزی بود.
برای این منظور از تعداد 30 نفر از دانشجویان شرکت کننده در طرح های کارآفرینی و اساتید ایشان در چهار حوزه نقاط ضعف، قوت، تهدید و فرصتهای توسعه کارآفرینی مصاحبه به عمل آمد. در نهایت نتایج تحقیق حاضر در دو قسمت مدل پیشنهادی توسعه کارآفرینی در مراکز آموزش عالی و همچنین استراتژیهای توسعه کارآفرینی مبتنی بر مدل SWOT ارائه گردید.
مقدمه
کشاورزی از دیرباز به عنوان مهمترین عامل تأمین نیازهای فزیولوژیکی بشر مورد توجه بوده و امروزه نیز وظیفه زمینهسازی توسعه پایدار در ابعاد مختلف را برعهده دارد. در هر کشور و با هر میزان از توسعهیافتگی، بخش کشاورزی اصلیترین منبع تولید غذا، پوشاک و در نتیجه استقلال و خودکفایی آن کشور است که باید متناسب با رشد جمعیت بتواند با شیوههای مختلف پاسخگوی نیاز افراد باشد . - 13 -
از طرفی نسبت قابل توجهی از منابع نیروی انسانی در این بخش فعال هستند که و به همین دلیل چگونگی تربیت نیروی انسانی جهت اشتغال در بخش کشاورزی از اهمیت زیادی برخوردار است. با توجه به هزینه بالای آموزش کشاورزی به خصوص در بخش آموزش عالی، باید نسبت به آینده شغلی آنان و کارآفرینی در نظام آموزشی توجه بسیار زیادی گردد.
تربیت نیروی انسانی مناسب بازار کار در بخش کشاورزی را از چالشهای قرن بیست و یکم می داند. سوابق تحقیقات در ایران نیز بیانگر وجود چالش بین نظام آموزش کشاورزی و نیاز باراز کار می باشد. از جمله اینکه در همین تحقیق، بیش از 80 درصد از دانشجویان مشغول به تحصیل در رشتههای کشاورزی میزان آمادگی خود را برای اشتغال در بازار کار کشاورزی در حد متوسط، کم یا خیلی کم ذکر کردهاند. در ایران بیکاری روز افزون سبب نگرانی طبقات مختلف جامعه بویژه دانشآموختگان جوان گردیده و دولت در تلاش است برای ایجاد تحوّلی مثبت در شرایط نامطلوب بازار کار، از سیاستهای حمایتی گوناگون پیروی کند تا فرصتهای شغلی را افزایش دهد.
در دو دهه گذشته، بخش چشمگیری از بودجه دولت، به منظور اشتغالزایی و کارآفرینی هزینه شده ولی در عمل به پدید آمدن فرصتهای شغلی پایدار نشده است. براساس اعلام آخرین آمار در اردیبهشت ماه 1389 از 133 هزار عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی 19 هزار نفر در بخش دولتی، 27 هزار نفر غیردولتی و بالغ بر 60 هزار مهندس معادل 45 درصد کل اعضا جویای کار در بخش کشاورزی وجود دارد. این گفته از آن رو اهمیت دارد که 45 درصد اصلیترین نهاد صنفی دانش آموختگان بخش کشاورزی بیکار هستند و این میتواند به عنوان محکی برای برآورد تعداد بیکاران این بخش به کار رود.
به طور کلی یکی از عمده دلایل بیکاری دانش آموختگان بخش کشاورزی را میتوان، نارسایی در آموزشهای تجربی و کاربردی مناسب در دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دانست - 9 - ، و جای بسی تأسف است که در کشوری همچون ایران که تنوع آب و هوایی، زمینهای مستعد و نیروی کار جوان به فراوانی وجود دارد، شاهد این نرخ بالای بیکاری به ویژه در بخش کشاورزی هستیم . - 36 -
تحقیق حاضر نیز با توجه به اهمیت بحث اشتغال و تأکید بر کارآفرینی به عنوان یکی از بهترین راهحلهای آن به صورت نظری ضرورت توسعه کارآفرینی در نظام آموزش کشاورزی را مورد بررسی قرار می دهد. همچنین وضعیت کارآفرینی را در مرکز آموزش عالی امام خمینی - ره - به عنوان یکی از مراکز آموزش کشاورزی پیشرو در کارآفرینی با استفاده تحلیل SWOT مورد تحلیل قرار گرفت.
ادبیات نظری تحقیق
-1 مفهوم کارآفرینی
واژه »کارآفرینی« نزدیک به دویست سال است که مورد استفاده قرار میگیرد . - 32 - کانتیلون - 1730 - 1 اقتصاددان ایرلندی را میتوان به عنوان اولین فردی دانست که از اصطلاح کارآفرین در علم اقتصاد سخن به میان آورده است. او کنشگران اقتصادی را به سه گروه مالکان زمین، کارگران دستمزد بگیر و آن دسته کنشگران اقتصادی که ضمن پذیرش ریسک در بازار به فعالیت میکنند، تقسیم میکند.
به تعریف وی کارآفرین شخصی است که ابزار تولید را به منظور ترکیب به صورت محصولاتی قابل عرضه به بازار خریداری میکند. در این تعاریف بیشتر بر ابهام و خطرپذیری کارآفرین اشاره شده و ذکر میگردد که کارآفرین درهنگام خرید از قیمت نهائی محصولات اطلاع خاصی ندارد. در آن زمان کانتیلون عمده فروشان را بهعنوان اصلیترین گروه کارآفرینان محسوب مینمود . - 28 - منشا واژه کارآفرین ازاصطلاح فرانسوی Entreprendre معادل لغت Undertake، به معنای متعهد شدن بر گرفته شده است که در زبان فارسی به مسئولیتی که یک شخص به عهده می گیرد اطلاق میشود .
- 21 - باتیست سی - 1830 - 2 اقتصاددان فرانسوی، بر این باور است که واژه کارآفرین برای اولین بار در حدود سال 1800 میلادی ابداع و به کار برده شده است. به بیان او: کارآفرین فردی است که متعهد به یک شرکت یا سازمان باشد. به ویژه در نقش یک پیمانکار، که واسطهای میان سرمایه و نیروی کار فراهم میآورد . - 30 - از دیدگاه شومپیتر کارآفرینی موتور محرکه رشد اقتصادی و تغییرات اجتماعی محسوب میشود و این تغییرات در ایجاد مشاغل جدید و استفاده اثر بخش از منابع و قواعد مؤثر است و باعث تجدید حیات ملی میشود . - 35 - به عقیده »آرتورکول« کارآفرینی عبارت است از فعالیت هدفمند که شامل یک سری تصمیمات منسجم فرد یا گروهی از افراد برای ایجاد، توسعه یا حفظ واحد اقتصادی است.
از دیگر سو »روبرت نشتات «1 فرهنگ کارآفرینی را قبول مخاطره، تعقیب فرصتها، ارضای نیازها از طریق نوآوری و تأسیس یک کسب و کار میداند. به عبارت دیگر، فرآیندی که بتوان با استفاده از خلاقیت، عنصر جدیدی را همراه با ارزش جدید با استفاده از زمان، منابع، ریسک و به کارگیری دیگر عوامل، به وجود آورد، کارآفرینی گویند. جامعه شناسان و روانشناسان، ابعاد فرهنگی و اجتماعی تأثیرات محیط بر فرد و ویژگیهای شخصیتی آن را بررسی کردهاند. بیشک در توسعه فرهنگ کارآفرینی نیز عوامل متعددی دخیل هستند که ضروری است، درجه تأثیرگذاری هر یک از آنان مشخص شود . - 2 -
اوکهوس - 33 - 2 به نقل از ساویر3 بیان میکند که کارآفرینی را میتوان در دامنه وسیعی از وظایف مشاهده کرد. این وظایف میتواند شامل نوآوری محض تا کارهای معمولی باشد و کارآفرینی را نه تنها به طور مستقل و فردی، بلکه در تمام سازمانهایی که در آنها تصمیمگیریهای متهورانه اتخاذ میشود و بر ترکیب و تخصیص منابع در شرایط بی ثبات تأثیر میگذارد، میتوان یافت . - 33 -
کارآفرینی را می توان یک فرآیند پویا نامید که شامل آرمان، تحول، دگرگونی و خلاقیت می شود. این فرآیند به کاربرد نیرو و انگیزهی افراد در جهت خلق و اجرای ایدههای نو و هم چنین راه حل های کاربردی احتیاج دارد. میل به خطرپذیری حساب شده براساس زمان، ارزش خالص یا فرصت شغلی، توانایی تشکیل یک تیم در ارتباط با انجام یک کار پرخطر، داشتن مهارت خلاق در نظم بخشیدن به منابع مورد نیاز، داشتن مهارت اساسی در پیریزی و طراحی یک طرح منسجم و پایدار شغلی، داشتن چشم اندازی برای یافتن فرصتهایی که دیگران نمیتوانند در یک موقعیت به هم ریخته و پرآشوب دریابند از اجزای اصلی این فرآیند هستند . - 34 -
هیسریچ4و همکاران - 27 - کارآفرینی را فرایند خلق چیزی جدید و با ارزش میداند که با صرف زمان و کوشش و ریسکهای توام مالی، روانی و اجتماعی و کسب پاداش مادی، رضایت شخصی و استقلال عجین است . - 27 - کارآفرینی فرآیند خلق ابتکارها و نوآوریها و ایجاد کسب و کار جدید در شرایط خطر خیز از طریق کشف فرصتها و بهرهگیری از منابع می باشد و کارآفرین کسی است که با کشف و شناخت فرصت های محیطی و بهرهگیری مناسب از منابع بتواند در شرایط پرابهام و مخاطرهآمیز به ابتکارات و نوآوریها و ایجاد کسبوکار جدید بپردازد .
18 - تینا - 2003 - کارآفرینی را هر نوع کوشش در ایجاد کسب و کار جدید یا فعالیتهای جدید مخاطرهآمیز همچون خوداشتغالی، ایجاد یک سازمان جدید و یا توسعه سازمانی میداند که از طریق یک فرد، یک تیم و یا یک سازمانی که قبلا تأسیس شده است؛ به عبارت دیگر می توان گفت کارآفرینی یک سبک مدیریتی است که شامل تعقیب فرصتها بدون توجه به منابعی که هماکنون در کنترل است شود . - 22 -
