بخشی از مقاله
چکیده
با افزایش آگاهی مردم از عوارض خطرناک آنتی بیوتیک های سنتزی، میزان تقاضا برای جایگزین های طبیعی و نوین این داروها افزایش پیدا کرده است. هدف اصلی در این مطالعه بررسی اثر ضد میکروبی گیاه حنا علیه باکتریهای بیماریزا و معرفی آن به عنوان جایگزین مناسب برای داروهای انتخابی علیه این باکتریها میباشد. در این مطالعه از اکوتیپ های مختلف گیاه حنا از قبیل اکوتیپ شهداد، بم و رودبار استفاده شد.
از اکوتیپهای مذکور عصاره آبی با رقتهای 1/25 و 2/5 درصد تهیه و تاثیر آنها در مهار رشد میکروارگانیسمهای استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس، اشرشیا کلی و سالمونلا انتریتیدیس مورد بررسی قرار گرفت. بررسی فعالیت ضد میکروبی عصارههای آبی نشان داد که همه عصارهها در هر دو غلظت 1/25 و 2/5 درصد باعث کاهش در رشد باکتریها شدند و غلظت بالاتر به مراتب تاثیر بیشتری داشت. همچنین اکوتیپ شهداد در مقایسه با دو اکوتیپ دیگر اثر آنتی باکتریایی بیشتری نشان داد. در پایان میتوان نتیجه گرفت، گیاه حنا دارای اثرات ضد میکروبی روی باکتریهای مورد مطالعه بوده و میتواند به عنوان آنتی بیوتیک با منشا گیاهی جایگزین مناسب آنتیبیوتیکهای انتخابی شود.
مقدمه
گیاهان دارویی جزء لاینفک جامعه انسانی به شمار میروند که برای مقابله با بیماریهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. در زمینه گیاهان دارویی اطلاعات و منابع زیاد و مفیدی موجود میباشد. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال 2003 حدود 80 درصد جمعیت کشورهای توسعه یافته قادر نیستند داروهای مورد نیاز خود را تهیه کنند. از آنجایی که در بیشتر موارد منبع تهیه داروها، گیاهان هستند نیاز است تا به گیاهان دارویی توجه بیشتری شود.
حنا با نام علمی Lowsonia inermis L. گیاهی چند ساله و دولپه بوده که در نواحی گرمسیری به عنوان گیاهی زینتی و جهت استفاده از رنگ آن کشت میشود. برگهای حنا حاوی ماده ای رنگی به نام لاوسون یا -2 هیدروکسی ناپتو کوینیون، گلیکوزیدهای فنلی متعدد، کومارین، گزانتون، کینوئید، گلیکوزید، بتاسیتوسترول و فلاونوئیدهایی نظیر لوتئولین و شش درصد چربی، دو تا سه درصد رزین، هفت تا هشت درصد تانن و 1/2 درصد اسانس می باشد
سایر مواد حاصل از برگها شامل مشتق 7-5 گلوکوزیدی آن، اسید گالیک، 1 و 4 نفتوکینون، لاکسانتون 1 و2، آکاستین گلیکوزیدی و مقدار کمی آلکالوئید می باشد
مطالعات آزمایشگاهی مختلفی مشخص نمودند که برخی از عصاره های گیاهی اثر باکتریکشی قوی بر ضد باکتری ها دارند با توجه به استفاده معمول گیاه حنا در طب سنتی برای درمان بیماری های پوستی فرضیه بررسی تاثیر مناسب عصارههای حنا بر روی هفت باکتری عامل عفونتهای پوستی مطرح گردید. لذا در این مطالعه اثر ضدمیکروبی عصاره آبی حنا بر روی باکتریهای استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس، اشرشیا کلی و سالمونلا انتریتیدیس مورد بررسی قرار گرفته است.
مواد و روش ها
در این پژوهش از سه اکوتیپ مختلف حنا - شهداد، بم و رودبار جنوب - استفاده گردید. به منظور تهیه اکوتیپ با عزیمت به شهرستانهای شهداد، بم و رودبار جنوب و بازدید از مزارع حنا در نهایت از بوتههای حنای دوساله که از لحاظ فنولوژیک در مرحله قبل از گلدهی قرار داشتند استفاده شد. بدین منظور از هر مزرعه حدود دو کیلوگرم برگ تر برداشت و درون زیپ کیپ در مجاورت یخ خشک به آزمایشگاه منتقل شد.
مقداری از برگ های حنا که در شرایط سایه کاملا خشک شده بودند با آسیاب برقی به صورت پودر درآمدند. 5 گرم پودر از برگ حنا، در 100سی سی آب مقطر به مدّت 24 ساعت روی دستگاه شیکر - مخلوط را یکنواخت می-گرداند - در دمای 25 درجه سانتیگراد عصارهگیری شد. عصاره حاصل از 4 لایه کاغذ صافی عبور داده شد. سپس مایع حاصل به مدت 4 ساعت در دستگاه سانتریفیوژ 3000 - دور - قرار گرفت و بعد از آن مایع بالایی جدا و از کاغذ واتمن 0/2 میکرونی صاف گردید. عصاره های بدست آمده در یخچال در دمای 2 درجه سانتیگراد نگهداری شدند تا در زمان استفاده غلظتهای نهایی 1/25 و 2/5 درصد از آنها تهیه شود.
در این تحقیق از اشرشیا کلی، سالمونلا انتریتیدیس به عنوان باکتریهای گرم منفی و استافیلوکوکوس اورئوس، باسیلوس سرئوس به عنوان باکتریهای گرم مثبت استفاده شد که به صورت لیوفیلیزه از شرکت انستیتو پاستور ایران خریداری شدند.
حساسیت باکتری ها به عصارهها با استفاده از روش نفوذ انتشاری 1 بررسی گردید. جهت انجام این آزمایش، غلظت-های 1/25 و 2/5 درصد از عصاره ها تهیه شدند. در روش کیفی نفوذ انتشاری از روش بائر کربی2 استفاده شد -
100 . - and Finegold,1990 میکرولیتر سوسپانسیون باکتریایی روی سطح محیط کشت نوترینت آگار چکانده شد و با یک سوآپ کتان استریل روی محیط گسترش یافت. دیسکهای خام استریل به قطر 6 میلیمتر توسط پنس استریل در میکروتیوب های محتوی عصاره های مختلف به مدت 24 ساعت قرار داده شدند و بعد از آن روی سطح محیط کشت در زیر دستگاه لامینارفلو به فاصله معین از یکدیگر و از لبه پلیت قرار داده شدند.
در این آزمایش دیسک خام به عنوان شاهد استفاده شد. پلیتها به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتیگراد انکوبه شدند - Vanden and . - Vlietinck, 1991 از آن جایی که عصارهها دارای رنگ بودند، با توجه به انتشار رنگ در محیط توانستیم انتشار عصاره را نیز ردیابی کنیم. اندازهگیری قطر هاله عدم رشد در شرایط آسپتیک با استفاده از خطکش ثبت شد.
جهت انجام آزمایش آگار دیفیوژن، محیط های کشت نوترینت آگار محتوی غلظتهای 1/25 و 2/5 درصد از عصاره ها تهیه شدند. 100 میکرولیتر سوسپانسیون باکتریایی روی سطح محیط کشت نوترینت آگار محتوی عصاره چکانده شد و با یک سوآپ کتان استریل روی محیط گسترش یافت. پلیتها به مدت 24 ساعت در دمای 37 درجه سانتیگراد انکوبه شدند
از آن جایی که عصارهها دارای رنگ بودند، محیط ها نیز به رنگ عصاره ها درآمده بودند. از محیط نوترینت آگار بدون عصاره به عنوان شاهد استفاده گردید. بعد از گذشت 24 ساعت سطح روی پیلت ها به صورت کیفی مورد مشاهد قرار گرفت تا از رشد یا عدم رشد باکتری اطمینان حاصل شود.
نتایج و بحث
فعالیت ضد میکروبی عصارههای آبی اکوتیپ های مورد مطالعه بر روی تعدادی از باکتریهای گرم مثبت و منفی به روش آگار دیفیوژن یا انتشار در آگار در غلظتهای 1/25 و 2/5 درصد مورد بررسی قرار گرفت و نتایج به شرح ذیل میباشد. هر دو غلظت عصاره تهیه شده از سه اکوتیپ حنا مانع رشد باکتری های اشرشیا کلی، سالمونلا انتریتیدیس و استافیلوکوکوس اورئوس شد در حالیکه در محیط رشد شاهد کلونی باکتری های ذکر شده تشکیل شد. در مورد باکتری باسیلوس سرئوس غلظت 1/25 درصد اکوتیپ رودبار جنوب قادر به مهار رشد باکتری نبود در حالیکه غلظت 2/5 درصد مانع رشد باکتری در محیط شد. هر دو غلظت عصاره اکوتیپ های شهداد و بم نیز تاثر مهارکنندگی بر رشد این باکتری داشتند
جدول -1 نتایج حاصل از تاثیر غلظت های مختلف عصاره آبی اکوتیپ های شهداد، بم و رودبار گیاه حنا بر باکتری های مولد بیماری های پوستی به روش آگار دیفیوژن
قدرت ضد میکروبی غلظتهای مختلف عصاره آبی اکوتیپهای حنا علیه سویههای مختلف مورد مطالعه بر اساس قطر هاله عدم رشد بررسی شد. همانطور که در جدول 2 مشخص است تاثیر غلظت های مختلف عصاره آبی حنا بر روی باکتری اشرشیا کلی مورد بررسی قرار گرفته و بیشترین هاله عدم رشد مربوط به غلظت 2/5 درصد از اکوتیپ شهداد بود که اختلاف معنی داری نیز با سایر غلظت ها از سایر اکوتیپ ها داشت.
