بخشی از مقاله
چکیده
فضای معنوی و الهی که در دوران دفاع مقدس بر مناطق عملیاتی حاکم بود، جبهه ها و مناطق عملیاتی را به دانشگاه های بزرگ فرهنگی و اخلاقی تبدیل کرد ، به گونه ای که نوجوانان و جوانانی که به جبهه می رفتند آنچنان مجذوب فضای حاکم بر جبهه ها می شدند که حتی در زمانی کوتاه که به مرخصی و به نزد خانواده هایشان می آمدند، تاب ماندن نداشتند و دوباره به جبهه عزیمت می کردند و آن گونه شد که شخصیت بسیاری از آنان در جبهه شکل گرفت.
این مقاله به بررسی عوامل تضعیف کننده جنگ نرم دشمن بعثی در دوران دفاع مقدس با تاکید بر نقش معنوی رزمندگان جمهوری اسلامی ایران پراخته و بدنبال پاسخ به این سوال است که چه عواملی باعث خنثی نمودن جنگ نرم دشمن بعثی در دوران دفاع مقدس گردید؛ برای این منظور در یک مطالعه تاریخی-توصیفی به روش کتابخانه ای به این امر مهم پرداخته و سپس در این پژوهش به مهمترین عوامل تاثیر گذار بر کاهش جنگ نرم دشمن شامل: باورهای دینی، رهبری امام - ره - و ....مورد بررسی قرار گرفته و در پایان ضمن تجزیه و تحلیل اقدامات انجام شده در خصوص پدیدهی جنگ نرم ابعاد و پیامدهای آن و همچنین مهمترین عوامل خنثی کننده جنگ نرم دوران دفاع مقدس، راهکارها و پیشنهاداتی را برای مفابله با جنگ نرم دشمن علیه جوانان در عصر حاضر بیان میگردد.
الف- مقدمه:
اساساً جنگ از پدیدههای اجتماعی است که ریشه در نهاد و اتذ بشر دارد منازعه امری کاملاً اجتماعی بوده و هنگامی پدید می آید که مصالحه غیر ممکن باشد. نقش ابزاری جنگ از دیرباز مورد توجه قرار داشته است. بهگونهای که نمیتوان آنرا هدفی مسلم در جوامع بشری برشمرده اساساً منازعه در خود سه هدف اساسی دنبال مینماید یکی کسب منافع دوم تسلط به طرف متخاصم و سوم صیانت از نفس در برابر خصم. منازعات بشری و تخاصماتی که تا دهههای اخیر اتفاق افتادهاند اساساً جنبهی کلاسیک داشتهاند و هر یک از آنها در یک سری ویژگیها با یکدیگر اشتراک داشتهاند.
این ویژگیها را میتوان بهشرح زیر برشمرد: آشکار بودن منازعات، استفاده و بکارگیری جنگافزارهای مشخص و متعارف، وارد ساختن ضربات فیزیکی به طرف متخاصم همراه با بکارگیری تکنولوژی و فناوری و جنگافزارهای موجود. اینگونه مخاصمات را عموماً تحت عنوان پدیدهی »جنگ سخت - Hard War - « مطرح مینمایند. آنچه مسلم است اینگونه تخاصمات بشری دارای ویژگیهای خاص خود بوده و نیز پیامدها و آثار شناخته شدهای را بهدنبال دارد که کم و بیش برای طرفین تخاصم و منازعه قابل شناسایی و پیشبینی است.
ب - تعاریف و اصطلاحات
-1 جنگ نرم:
برای تبیین و توضیح جنگ نرم، "قدرت نرم" - Soft Power - را میبایست تشریح و تبیین نمائیم. جوزف نای در تشریح قدرت نرم، آن را نوعی پتانسیل و ظرفیت در جذب و اقناع دیگران برای همکاری و کمک میداند. مهمترین عناصر و فاکتورهای قدرت نرم را ارزشها، انگارهها، هنجارها، ایدهئولوژیها، نهادهای سیاسی و اخلاق و فرهنگ قلمداد مینماید . - Nye, 1990: 153-154 -
قدرت نرم متکی بر ارزشها و هنجارهایی است که به واسطهی آن دیگر کشورها احساس مینمایند که مورد مشورت قرار میگیرند و منافعشان در نظر گرفته میشود و از اینروست که جذب فرهنگ و ارزشهای کشور دیگر میشوند. قدرت نرم بر چگونگی شکلگیری ارجحیتها و آگاهی بازیگران و کنشگران بدون خودآگاهی آنان تاکید مینماید. در چنین وضعیتی قدرت ناظر بر شرایط و روابطی است که بازیگر یا کشور از طریق ایجاد خودآگاهی کاذب در بازیگر یا کشور دیگر به گونهای ارجحیتها، خواستهها، انتظارات و منافع او را شکل میدهد که وی همان چیزی را بخواهد و ترجیح دهد که مطلوب بازیگر اول است.
در این وضعیت دیگر نیازی به اجبار فیزیکی، خشونت و تشویق و تطمیع نیست - نای، . - Lukes, 1975: 24; 277-281 :1389 قدرت نرم نه زور است و نه پول در قدرت نرم روی ذهنیتها سرمایهگذاری میشود. در این نوع قدرت از جذابیت برای ایجاد اشتراک بین ارزشها و از الزام به همکاری در راستای رسیدن به قواستها بهرهگیری میشود - بولوروی . - http://noorportal.net
اگر بازیگری موفق شود قدرت خود را در نگاه دیگران مشروع جلوه دهد و نهادهایی تاسیس کند که دیگران علایق خود را بر اساس ضوابط آن نهادها هماهنگ نمایند، دیگر نیازی نیست تا بازیگر مسلط به شیوه سنتی عمل نماید و برای تحقق خواست خود از نیروی نظامی یا تهدیدات خشن استفاده کند. اگر فرهنگ و ایدهئولوژی بازیگر مسلط جذابیت داشته باشد دیگران با شوق و سرعت زایدالوصفی در راستای موردنظر قدرت مسلط حرکت و حتی فکر خواهند کرد - گروه مطالعات امنیتی، 1387، ص. - 44
در نمودار قدرت، نوع رفتار دستوری و انتخابی در روندی زنجیرهای - از تهدید تا مشوقهای اقتصادی و پس از آن تنظیم دستور کار و نهایت جذب - قرار میگیرند. منابع قدرت نرم به همکاری و همگرایی با طیف رفتاری مبتنی بر جذابیت ارزشها، فرهنگها و سیاست - داخلی و بینالمللی - گرایش دارند، در حالیکه منابع قدرت سخت به همگرایی با رفتار دستوری مبتنی بر اجبار و زور، تشویق یا تطمیع اقتصادی گرایش دارند - بیکی، 1389، ص86 ؛
بر این اساس جنگ نرم را میتوان اینگونه تعریف نمود: »اعمال قدرت نرم برای شکلدهی به باورها، ارزشها، هنجارها، افکار، ادراکات، انتظارات، ارجحیتها، انتخابها و الگوهای رفتاری فردی و جمعی به منظور همسازی، تنظیم، کنترل و تغییر هویت سوژه انسانی و جهان ذهنی در راستای تامین اهداف و تحقق نتایج مطلوب« - دهقانی فیروزآبادی، 1390، ص. - 7
-2 وجوه تمایز جنگ نرم و جنگ سخت:
2-1تهدید سخت اساساً آشکار و محسوس است و کنشها و واکنشهایی را بر میانگیزد در حالیکه تهدید نرم اصولاً نامحسوس بوده و فاقد عنصر برانگیزاننده است.
2-2 در حوزهی رویکرد تهدید نرم امنیت شامل ارزشها و هویتهای اجتماعی است در حالیکه در رویکرد جنگ سخت تهدید خارجی مهمترین مقوله امنیت است.
2-3 استفاده از زور و اجبار فیزیکی نماد اصلی تهدید سخت است که ممکن است منجر به تجاوز و اشغال خاک طرف مقابل نیز بشود امّا تاثیرگذاری بر انتخابها، تصمیمات و فرایند آن رویکردها و نگرشها و عناصر هویتی اهداف اصلی تهدید نرم به شمار میآیند.
2-4 تهدیدهای نرم از آنجا که محصول تفکر پیچیده و عمیق نخبگان است اندازهگیری و شناخت مقیاسهای آن بسیار دشوار است در حالیکه تهدیدات سخت بدلیل ملموس و عینی بودن قابلیت اندازهگیری را خواهند داشت.
2-5 تهدیدات نرم در چارچوب مقولههای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مطرح میشوند در حالیکه حوزه تهدیدات سخت اصولاً نظامی و امنیتی میباشند.
2-6 با رویکرد امنیتی نتایج تهدید سخت مترادف است با فروپاشی و اضمحلال نظامهای سیاسی - امنیتی مخالف یا معارضی در حالیکه رویکرد امنیتی جدید در تهدید نرم مترادف است با نهادسازی در چارچوب اندیشه و رفتارهای نظامهای لیبرال دموکراسی - برای مطالعهی بیشتر رجوع کنید به: سراجی، . - 13-15 :1388
