بخشی از مقاله
چکیده
بشر از دیرباز به اهمیت سرپناه برای حفاظت خود در مقابل گزند وآسیب های محیط و عوامل جوی مانند تأثیر گرما و سرما برسلامتی خود پی برد. او تلاش کرد تا از شرایط مکانی و محیطی برای حفظ سلامتی و بقای خود متناسب با امکانات و شرایط موجود استفاده نماید.با توسعه صنعت، متأثر از رشد انقلاب صنعتی،زمینه و بستر استفاده از امکانات صنعتی به جای امکانات طبیعی برای او فراهم گردید. تمدن صنعتی ،اگرچه از بسیاری جهات برای انسان ،پیشرفت ،رفاه ،آسایش و راحتی را به همراه آورده است اما برای محیط زیست جهانی ،نه تنها دستاوردی نداشته است ،بلکه به عاملی برای تخریب و برهم زدن نظم اقلیمی زمین تبدیل شده است.
شهرهای امروزی علیه ساکنان آن و نابودی محیط زیست توسعه می یابند.بناهای کم ارتفاع همراه باغچه ،جای خود را به بناهای چند طبقه و برج های قارچ گونه ی بدون نمودی از طبیعت داده اند و نواحی مجاور بناها نیز ،به کاربری هایی مانند جاده ها ویا پارکینگ ها اختصاص یافته اند.از سوی دیگر در نواحی با درجه تراکم بالا - هم به لحاظ بنا و هم به لحاظ حجم عبور و مرور - ،برای کاهش هزینه ها و به دست آوردن سود بیشتر در ساخت بناها ،درصد اختصاصی به فضای سبز به شیوه های مختلف به زیربنای کل بنا افزوده می شود.توسعه شهرنشینی ،رواج فرهنگ مصرف گرایی ،افزایش جمعیت وبدنبال آن پیچیده تر شدن زندگی جوامع بشری در قرن جدید ،محیط زیست انسانی و طبیعی را با مخاطرات جدی مواجه ساخته است.
انسان برای آسایش خود در معماری از تکنولوژی استفاده می نماید که نیاز به انرژی فسیلی دارد وبا گسترش و توسعه بهره از تکنولوژی سرمایش ،گرمایش وسازه ای ،زمینه تولید و افزایش گازهای گلخانه ای در کره زمین فراهم می گردد. در این میان معماری سهم بالایی از مصرف انرژی نسبت به سایر بخش ها را در آلودگی های زیست محیطی داشته است. این افزایش سهمخصوصاً با استفاده از منابع فسیلی ،سبب افزایش تولید گازهای گلخانه ای در دنیا شده است نتایج مقاله نشان می دهد با ادامه این سیر تحول بشر ضمن کاهش منابع فسیلی ،محیط زیست را به شدت تهدید می نماید که با این روند ،نیاز به تأمین منابع جایگزین ،غنی ،تجدید پذیر و قابل دسترس ضروری و حیاتی می باشد.
در این پژوهش پس از توضیح اجمالی مفاهیم اقلیم و چگونگی تأثیر اقلیم در معماری به بررسی اهداف عمده طراحی اقلیمی پرداخته شده است .
مقدمه
پس ازیک قرن تجربه معماری مدرن ،با وجود دستاوردها وتحولات با ارزش آن ،مشکلات پیچیده ای درعرصه محیط زیست رخ می دهد ،وضعیت جهان در آغاز قرن 12 میلادی ،به یک توسعه ی ناپایدار گواهی می دهد که از مشخصه های آن رشد جمعیت ،افزایش مصرف و توزیع نامتعادل منابع می باشد.رشد جمعیت همانند سبک زندگی غربی تحمیل بزرگی بر محیط طبیعی است که در زمان حاضر منجر به تغییرات اقلیمی گردیده است که نتیجه آن تغییر فرهنگ مصرف و تغییر رویکرد انسان نسبت به طبیعت می باشد.
اقلیم هر مکان جغرافیایی ،شرایط مناسب ویژه ای دارد که در عین حال ،محدودیتهایی را نیز در زمینه طراحی شهری به همراه دارد. شناخت دقیق اقلیم مکان مورد نظر در مقیاس کلان و خرد به شناخت توانمندی ها و محدودیت های اقلیمی مؤثر در طراحی و بهره برداری مناسب فضاهای شهری می انجامد.
در طراحی فضاهای مختلف شهر نظیر ،ساختمان ها ،فضاهای سبز ،معابر و غیره ،علاوه بر توجه به کیفیت های عملکردی ،بصری و زیبا شناختی ،عنایت به نوع اقلیم شهر و رعایت ضوابط طراحی اقلیمی ضروری می باشد که عدم توجه به این مسأله ،مشکلات خاصی را در شهر و فعالیتهای شهری ایجاد می کند.
امروزه اهمیت و ضرورت توجه به شرایط اقلیمی در طراحی و ساخت همه ساختمان ها ،به ویژه ساختمان هایی که به طور مستقیم مورد استفاده انسان و موجودات زنده قرار می گیرند ثابت شده است .رواج ساخت و ساز بر مبنای طراحی هماهنگ با اقلیم ،زمانی می تواند بر کاهش اتلاف انرژی تأثیر مطلوب داشته باشد که زمینه و بستر آن در کالبد شهر فراهم باشد.
مدتهاست نگاه بیشتر مهندسین و محققان بر تصحیح روشهای طراحی ساختمان معطوف شده است.در این رابطه باید توجه داشت که هر یک از بناها و ساختمان ها به گونه ای طراحی و اجرا شوند که کمترین میزان اتلاف انرژی را داشته باشند.
در واقع شهرها ،عناصر شهری و عملکرد آن ها همواره از عناصر و عوامل اقلیمی متأثر بوده و هستند.این تأثیر پذیری تا قبل از پیدایش مادرشهرها و شهرهای بزرگ تقریباً یکسویه بوده و از آن به بعد شهرها نیز در اوضاع اقلیمی فضای پیرامون خود تأثیر گذاشته و تغییرات اقلیمی میکرو را پدید آورده اند. بدیهی است که در معماری ،برنامه ریزی و طراحی ساختمان اگر به عناصر اقلیمی توجه داشته و آنها را به دقت رعایت کنیم شرایط زیستی مناسبی فراهم می گردد و زیستمندان از راحتی و آسایش لازم برخوردار خواهند بود. از معمار قرن بیست و یکم انتظار می رود از تمام تخصص ها - مهندسی سازه ،مهندسی محیط زیست ،زمین شناسی ،مکانیک خاک ،معماری منظر ،تاریخ و برنامه ریزی شهری - بهره مند شده و همچنین از قابلیت های ترکیب دانش ها و تجربه ها استفاده کامل ببرند تا بتوانند طراحی و ساخت بنا را در ابعاد گوناگون مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و در ادامه به مرحله اجرا برسانند.
اهداف
این مقاله در طی روند مطالعاتی خود اهداف زیر را دنبال می نماید :
-کاهش بحران های حاصل از تأثیر مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه ای در معماری
- جلوگیری از اقزایش تهدیدهای زیست محیطی در معماری
- کاهش سهم معماری در افزایش گرمای کره زمین
پیشینه تحقیق
اکثر منابع به زبان فارسی در زمینه تغییرات اقلیمی صرفاً تغییرات اقلیمی طبیعی را مدنظر قرار داده اند و در مورد تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت های صنعتی انسان منابع بسیار محدود است اما از میان آن ها می توان به کتاب تغییرات آب و هوا ،ترجمه و تلخیص شاهین محمدنژاد و مهدیه شرفی ، ونیز کتاب مفاهیم و پیامدهای تغییر آب و هوا ،نبی بید هندی ،شاهین محمدنژاد و فاطمه عبادتی ، - تهران :انتشارات دانشگاه تهران ،چاپ اول ،1386 - اشاره کرد. در سال 1334 ،طبقه بندی آب و هوایی توسط محمدحسن گنجی انجام گردید .که احمد حسین عدل - 1339 - تغییراتی در نقشه تقسمات اقلمی گنجی داده و به عنوان نقشه بیوکلیماتیک ایران آن را به ثبت رسانیده است.
کسمایی - - 1363برای تهیه جدول بیوکلیمای ساختمانی از روش گیونی استفاده کرده و رامشت - 1367 - در مقاله ای با عنوان انسان و تغییرات اقلیمی نقش آبو هوا را در تندرستی انسان بررسی کرده است.
کاویانی نیز از سال 1371 با استفاده از روش ترجونگ ،ایران را از نظر زیست اقلیمی تقسیم بندی نموده و ضریب راحتی را برای شهرهای جنوبی دریای خزر بدست آورد .علیجانی نیز در کتاب آب و هوای ایران به بررسی عوامل بیرونی و محلی مؤثر بر اقلیم ایران پرداخته است.
مفاهیم پایه -اقلیم
اقلیم واژه ی عربی است که از کلمه یونانی کلیما مشتق گرفته شده است . معادل فارسی آن آب و هوا می باشد به طور خلاصه می توان اقلیم را متوسط وضعیت هوا در یک منطقه دانست که فقط با دو پارامتر دما و بارندگی سنجیده می شود. 1 به نظر می رسد همواره در تعریف اقلیم باید عنصر مکانی - وضعیت جوی خاص یک منطقه - و عنصر زمانی - پایداری نسبی وضعیت را در نظر گرفت.
اقلیم لغتی است که جنبه های بسیاری را شامل می شود .امروزه از لغت اقلیم در جامعه بسیار استفاده می شود و همخوانی و توجه آن به حفظ محیط از یکسو و همخوانی آن با طبیعت از سوس دیگر وظیفه معماران در این حوزه را حساس می کند .چرا که معماران بصورت مستقیم و غیر مستقیم مسئول 57 درصد تغییرات اقلیمی هستند.
محیط زیست
- واژه محیط زیست در معنای امروزی در اغلب زبان ها اصطلاحی تازه است اما سابقه کاربرد آن در زبان فرانسه به قرن 12 برمی گردد.این واژه درآلمانی - umwelt - ،هلندی - - milienu،اسپانیولی - medio ambiente - وژاپنی - - kankyo نامیده می شود.
محیط زیست فقط شامل طبیعت و حیات وحش نیست ،بلکه دارای مفهوم چندجانبه است که می توان در دو بخش تصور نمود
الف – محیط زیست مصنوع یا ساخته ی دست بشر
ب – محیط زیست طبیعی برای شناخت بهتر محیط زیست باید اکولوژی و اکو سیستم را نیز شناخت که ارتباط وسیعی با محیط زیست دارد.
محیط زیست عبارت است از محیطی که فرآیند حیات را فرا گرفته و با آن برهم کنش دارد .محیط زیست از طبیعت ،جوامع انسانی و نیز فضاهایی که با فکر وبه دست انسان ساخته شده اند،تشکیل یافته است و کل فضای زیستی کره زمین ،یعنی زیست کره را فرا می گیرد.
