بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، کاهش میزان حوادث با استفاده از تکنیک وقایع بحرانی به روش مشاهدهاي میباشد. تکنیک وقایع بحرانی جزء تکنیکهاي ساده ولی بسیار کاربردي ارزیابی ریسک است که در همه صنایع از جمله فولادي و معدنی به سهولت قابل اجراست. بدون شک استقرار کامل و مؤثر این تکنیک در قالب روشهاي اجرایی اشاره شده در این تحقیق بطور قابل ملاحظه اي خواهد توانست در ایمنسازي یک واحد صنعتی تأثیرگذار باشد.
در این تحقیق، پس از بررسی کامل هر دو روش مصاحبهاي و مشاهدهاي تکنیک، روش مشاهدهاي مورد آزمایش قرار گرفت. بر این اساس، در شش ماهه دوم سال 93، سی و پنج نفر از کارکنان دپارتمانهاي مخ تلف بخش مواد اولیه در شرکت فولاد خوزستان بعنوان مشاهدهگر انتخاب شدند، بسیاري از شبه حوادث با استفاده از فرآیند تعریف شده روش مشاهدهاي، شناسایی و رفع گردید و شاخص تکرار حوادث در شش ماهه اول و دوم سال 93 به ترتیب برابر با 29/86 و 9/66 بدست آمد که نشاندهنده کاهش چشمگیر شاخص در شش ماهه دوم سال 93 و تاییدي بر موفقیتآمیز بودن روش میباشد.
مقدمه
مطابق بررسی انجام شده، این نتیجه حاصل شد که جهت نیل به کاهش حوادث یک محیط صنعتی، از میان تکنیکهاي مختلف ارزیابی ریسک، تکنیک وقایعبحرانی تکنیک مناسبی است چرا که اولاً با این تکنیک میتوان از مشارکت همه لایههاي اجرایی سازمان شامل تکنسین و حتی کارگر بخوبی بهره جست،ثانیاً این تکنیک جزء تکنیکهاي ساده ولی بسیار کاربردي ارزیابی ری سک است که در همه صنایع از جمله فولادي و معدنی به سهولت قابل اجراست . تکنیک بررسی وقایع بحرانی1 یکی از روشهاي تجزیه و تحلیل وظایف شغلی2 است.
نام دیگر این تکنیک، تکنیک به یادآوري وقایع بحرانی3 است. این تکنیک بر اساس این ایده استوار است که تقریباً هر حادثها ي که منجر به آسیب و صدمه میشود، پیش از بروز آن حادثه، یک تعداد رویداد یا یک سلسله رویدادهاي نامطلوب، کنترل نشده و ناخواسته که پتانسیل ایجاد آسیب وصدمه به کارکنان و تجهیزاترا دارد و اصطلاحاً شبه حوادث4 گفته میشوند، وجود داشته است
اگربتوان شبه حوادث را پیش از بروز حادثه پیشبینی و شناسایی کرده و اقدامات پیشگیرانه را انجام داد، صدمات و آسیبهاي غیرمترقبه در سطح سازمان کاهش پیدا خواهد کرد. در واقع یک رویداد شبهحادثه فرصتی براي بهبود ساختار و پایداري سیستم مدیریت HSE و فرصتی براي کاهش پتانسیلهاي جدي حوادث میباشد .[3] در مطالعات انجام شده به نقش فاکتورهاي انسانی در افشاء و گزارشدهی موارد ناایمن بیش از همه توجه شده است
روش تحقیق
دو روش اصلی مشاهدهاي5 و مصاحبهاي6 براي انجام این تکنیک وجود دارد، روش مشاهدهاي شامل انتخاب اعضاي معینی از گروههاي کاري است که علاوه بر انجام وظایف کاري عاديشان، بطور همزمان به عنوان یک مشاهدهگر رویدادهاي بحرانی نیز عمل میکنند. لازم است به این پرسنل آموزشهاي لازم داده شود. در انتخاب نوع شخصیتی که براي این نقش برگزیده میشوند، بایستی دقت لازم را به خرج داد. ولی روش مصاحبهاي، شامل مصاحبه یک به یک و جمعآوري دادههاي مربوط به رویدادهاي بحرانی کارگران در دپارتمانهاي مختلف است.
در طی مصاحبه از کارگر درخواست میشود که به یادآورد چه تعداد رویداد در طی یک دوره زمانی یکساله یا شش ماهه رخ داده است که میتوانست منجر به صدمه و آسیب به وي یا دیگران شود، و توضیح خلاصهاي از هر رویداد و احتمال رخداد آن نیز یادداشت میشود. همه توضیحات بایستی محرمانه و بدون نام نگهداري شوند. اگر بخواهیم با نگرش ریاضی به تعیین ارزش عملیاتی و استراتژیک مربوط به اثربخشی این تکنیک در سازمانها بپردازیم، از یکسري روابط ریاضی با عبارتهاي تجمعی باید استفاده نمود. اگر ارزش حاصل از استقرار تکنیک وقایع بحرانی در سازمان را V فرض کنیم و I اثرات فوري حادثه - یا رویداد - باشد، رابطه - 1 - بین این فاکتورها برقرار است.
با توجه به توضیحات فوق و شکل 1 و با توجه به رابطه نهایی پیامدهاي حاصل از شبهحوادث با ارزش حاصله براي سازمان میتوان به اهمیت استقرار یک سیستم مدیریت مؤثر شبهحوادث در چارچوب تکنیک وقایع بحرانی پی برد. در مجموع میتوان گفت هر دو روش این تکنیک میتواند اطلاعاتی را فراهم کند که از آن اطلاعات میتوان براي کاهش سطح خطر و احتمال رخداد آن پیش از بروز صدمه و آسیب واقعی استفاده کرد
ولی در شرایط مقایسه، روش مصاحبهاي بدلیل اینکه بر اساس به یادآوري شبهحوادث در یک سال گذشته می باشد و افراد ممکن است حضور ذهن لازم جهت بهیادآوري شبهحوادث را نداشته باشند، پس بنظر میرسد دقت کافی براي اینکه بعنوان روش اجرایی ما مورد استفاده قرار گیرد را ندارد. لذا در این تحقیق، روش مشاهدهاي که بر رویدادهاي زمان حال منطبق است و از دقت بالاتري برخوردار است انتخاب و جهت آزمایش این روش، فرآیندي تحت عنوان مدیریت شبهحوادث شامل شناسایی، گزارشدهی، اولویتبندي، تجزیه وتحلیل، شناسایی راهحل، انتشار و بازنگري تعریف شد.
ابتدا 35 نفر مشاهدهگر از کارکنان واحدهاي مختلف بخش مواد اولیه در شرکت فولاد خوزستان انتخاب شدند. مطابق تعریفی که تکنیک ارائه داده است، شخصیت افرادي که بعنوان مشاهدهگر برگزیده میشوند باید به این صورت باشد که دید مثبتی به انجام کار به روش ایمن و پرهیز از مخاطرات داشته باشند، لذا 35 نفر از افرادي که هیچگونه حادثه اي در سوابق کاري خود نداشتند و از نظر شخصیتی عملگرا، تا حدودي اهل احتیاط و علاقمند به محیط ایمن بودند از قسمتهاي مختلف بخش مواد اولیه بعنوان مشاهدهگر وقایع بحرانی انتخاب شدند. برگههایی بعنوان برگه ثبت شبهحادثه طراحی شد و نفرات مشاهدهگر، شبه حوادث را از تاریخ مهر ماه 93 در این فرم ها ثبت نمودند.
