بخشی از مقاله
چکیده
یکی از معیارهای مهم برای سنجش درجه توسعه یافتگی هر کشور میزان مشارکت زنان در عرصه های مختلف اجتماعی است. براین اساس بررسی و واکاوی مولفه های تاثیرگذار بر میزان مشارکت زنان ضروری به نظر می رسد. در پژوهش حاضر برای نیل به این هدف از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه محقق ساختی با مقدار آلفای استاندارد استفاده شده است. برای سنجش مولفه های مورد بررسی از آزمون همبستگی پیرسون، آزمون تفاوت میانگین و تحلیل رگرسیون استفاده شده است.
یافته های پژوهش نشان می دهد که بین مولفه های آگاهی از حقوق زنان با مقدار sing/… و شدت /540، اعتماد اجتماعی با مقدار sing/45 و شدت /347 ، عضویت گروهی با مقدار VLQJ/… و شدت /225 و سبک مدیریت خانواده با مقدار sing/47و شدت /359 با میزان مشارکت زنان در فعالیت های انتخاباتی به عنوان بعدی از مشارکت اجتماعی، همبستگی معنادار آماری وجود دارد. نتایج آزمون تفاوت میانگین ANOVA برای مولفه طبقه اجتماعی با سطح معناداری VLQJ/… نشان داد مولفه مذکور با میزان فعالیت زنان در فعالیت در عرصه های مختلف اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود دارد.
مقدمه
یکی از معیارهای مهم برای سنجش درجه توسعه یافتگی هر کشور میزان اهمیت و اعتبار زنان آن کشور است. زنان به عنوان نیمی از منابع انسانی نه تنها موضوع و هدف هر نوع توسعه ای بوده بلکه اهرم موثری در پیشبرد اهداف توسعه اقتصادی- اجتماعی هستند بنابراین ضرورت مشارکت زنان در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی در برنامه های توسعه همیشه مطرح بوده است.
مطالعات نشان داده است که میزان مشارکت زنان در بین کشورهای صنعتی و در حال توسعه اختلافات فاحشی وجود دارد همچنین این اختلاف در بین کشورهای در حال توسعه نیز قابل لمس است. با مقایسه دو کشور در حال توسعه مانند ایران و مالزی و بررسی برخی از شاخصه های توسعه در این دو کشور می توان به این حقیقت پی برد.
گزارش سازمان ملل در باره برخی از شاخص های توسعه پایدار در بین سالهای 2007 تا 2012 نشان می دهد رتبه ایران در شاخص توسعه انسانی 76 بوده در حالی که رتبه کشور مالزی 64 است همچنین رتبه ایران در شاخص نابرابری جنسیتی 107 بوده در حالی که رتبه مالزی در همین شاخص 42 بوده است. مقایسه دو کشور ایران و مالزی نشان می دهد به رغم شباهت های این دو کشور در حال توسعه، سالهاست که کشور مالزی به دلیل موقعیت برتر و موفق در حوزه مشارکت اقتصادی و اجتماعی زنان، در میان سایر کشورهای در حال توسعه و ایران در موقعیت برتری قرار دارد - . - 1
این در حالی است که زنان ایرانی همواره در رویدادهای بزرگ تاریخی - انقلاب اسلامی، جنبش تنباکوو... - . نقش فعال و تعیین کننده ای داشته اند - . - 2 بر این اساس با توجه به پیشینه گذشته فعالیت زنان ایرانی، و عدم تحقق مشارکت کامل زنان در عرصه های مختلف، به نظر می رسد بررسی علل و عوامل موثر در این مولفه مهم ضروری می باشد.
در ارتباط با بحث مشارکت اجتماعی پژوهش های زیادی صورت گرفته است. نتایج پژوهش ساروخانی با عنوان ساخت قدرت در خانواده و مشارکت اجتماعی نشان دده است که هر اندازه در خانواده ساخت قدرت برابر و مبتنی بر مشارکت اعضا باشد، مشارکت اجتماعی نیز افزایش پیدا می کند - . - 3 سنجش عوامل جامعه شناختی موثر بر مشارکت اجتماعی زنان عنوان مقاله ای است که یوسفوند و همکاران انجام داده اند.
نتایج نشان داده است که مشارکت مدنی زنان به ترتیب شدت رابطه با مولفه های میزان منابع در دسترس، گستره روابط اجتماعی و اثربخشی اجتماعی. مرتیط است - . - 4 اطهری در پژوهشی در باب عوامل موثر بر مشارکت سیاسی زنان نشان داده که متغیرهای آگاهی سیاسی، مذهبی بودن، تحصیلات، احساس بی قدرتی، طبقه اجتماعی و عضویت در انجمن ها بیشترین تاثیر بر افزایش مشارکت سیاسی زنان دارد - . - 5 موسوی نیز در مقاله ای تحت عنوان تحلیل مشارکت اجتماعی نشان داده است که هر چقدر خرده فرهنگ دهقانی کمتری باشد تمایل ذهنی بیشتری برای مشارکت وجود دارد - . - 6
مروری بر مفاهیم نظری پژوهش.
نظریه تکاملی.
بیان می کند که شهروند آرمانی شهروندی است که مشارکت داشته باشد. بنابراین، مشارکت اعمال مسولیت اجتماعی نظر گرفته می شود. در این رویکرد مشارکت به مثابه یک تجربه یادگیری است که شهروند را نه تنها آگاه از حقوق خود، بلکه از وظایف و مسولیت هایش آگاه می کند. زنان نیز برای اینکه مسولیت اجتماعی خود را انجام دهند در امور گوناگون مشارکت می کنند - - 7
نظریه کثرت گرایی.
نظریه کثرت گرایی بیان می کند قدرت اجتماعی در جامعه مدرن تمایل به پراکندگی دارد و منابع آن متعدد و متکثر است که در بر گیرنده مقولاتی مانند حیثیت اجتماعی، نفوذ، تحصیلات، اطلاعات، کنترل بر وسایل جمعی و موارد دیگر می باشد. بنابراین شماری از گروه های قدرت در جامعه وجود دارد که با یکدیگر کم و بیش رقابت می کنند و در تلاش برای کسب منابع قدرت بیشتر هستند - . - 8 زنان نیز با دستیابی به تحصیلات و به دنبال آن منابع دیگری، می توانند به بخشی از منابع قدرت دستیابی پیدا کنند.
به طور کلی مشارکت اجتماعی زنان تحت تاثیر مجموعه ای از متغیرها واقع است که در پنج گروه مستقل اما مرتبط با یکدیگر قرار دارند. گروه نخست: ویژگی های فرهنگی-ارزشی زن، نام گذاری شده و در بر گیرنده متغیرهایی است که همزمان بر تمایل فرد به مشارکت اجتماعی و رفتار مشارکت اجتماعی تاثیر می گذارند. این متغیرها عبارتند از؛ نظم گرایی، جمع گرایی، میل به کار گروهی، نوپزیری، تندگرایی و عدالت جویی - . - 9
گروه دوم: متغیرها و ویژگی های خانوادگی زن را مطرح می سازد که بر تمایلات وی بر مشارکت اجتماعی و رفتارمشارکت اجتماعی او تاثیر می گذارد. این متغیرها شامل پیگاه اقتصادی-اجتماعی خانواده، فرهنگ سیاسی خانواده، میزان پایبندی خانواده به سنت ها، الگوهای تصمیم گیری خانواده و نقش زن در تصمیم گیری ها، بعدخانواده - تعداد فرزندان - و میزان انسجام خانوادگی را شامل می شود - . - 10
گروه سوم متغیرها شامل آن دسته از عوامل جمعیتی، احتماعی و اقتصادی نظیر سن، پایگاه اجتماعی- اقتصادی زن، وضع تاهل، مدت اقامت در شهر، سابقه مشارکت و میزان استفاده فرد از رسانه ها است که برای تحلیل جامعه شناختی از مشارکت اجتماعی ضروری به نظر می رسد. گروه چهارم که روانشناسی اجتماعی هستند، این دسته از متغیرها به زمینه گسترده تر از یک تحلیل جامعه شناختی از فرایند مشارکت اجتماعی توجه دارد. در این گروه نیاز به موفقیت، احساس خود اثر بخشی، میل به اثبات برتری فردی و بیگانگی اجتماعی به عنوان متغیرهای روانشناسی اجتماعی محسوب می شود که بر مشارکت اجتماعی و رفتارهای جمعی اثر می گذارد - . - 11
گروه پنجم تمایل فرد به مشارکت را نشان می دهد و بر تمایلات اولیه و آمادگی روانی برای ارتکاب عمل واقعی مشارکت دلالت دارد. بدیهی است که تحقق عمل واقعی مشارکت از جمله رفتار واقعی مشارکت اجتماعی در زمینه هایی صورت می گیرد که بر مدار قانونی، عرض، مکان، زمان و اقتصاد شمول دارد این زمینه ها همچمنین مبین محدودیت ها و موانع مشارکت اجتماعی زنان نیز هست که می تواند تمایل به مشارکت زنان را تحت تاثیر قرار دهد - همان - .
روش شناسی پژوهش.
برای انجام پژوهش حاضر، از بین تمام روش های موجود در علوم اجتماعی، از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. پیمایش روشی در تحقیق است که مدافعان و مخالفانی دارد. مارش بر این اعتقاد است که پیمایش به معنی تکنیک خاص در گردآوری اطلاعات نیست هرچند عمدتا از پرسشنامه استفاده می شود اما فنون دیگری مانند مصاحبه ساختمند، مشاهده و تحلیل محتوا استفاده می شود اما ویژگی بارز پیمایش شیوه گردآوری داده ها و روش تحلیل محتواست - . - 12
پرسشنامه پژوهش حاضر از نوع محقق ساختی و پنج درجه ای طیف لیکرت بود قبل از اجرای پرسشنامه میزان اعتبار و روایی آن مورد سنجش قرار گرفت. برای روایی سوالات از روایی صوری استفاده شده است. سنجش میزان اعتبار پرسشنامه از تکنیک آلفای کرونباخ استفاده شده است. میزان آلفای پرسشنامه به تفکیک مولفه های پژوهش به قرار زیر است.
بررسی میزان آلفای سوالات نشان می دهد که میزان اعتبار پرسشنامه در حد مطلوب می باشد. برای تحلیل داده های پرسشنامه، داده ها در نرم افزار آماری اس پی اس اس کدگذاری شد و سطح مولفه ها در سه سطح پایین، متوسط و بالا دسته بندی شد. از آنجا که به دلیل بافت سنتی مکان پژوهش امکان مطالعه زنان منطقه وجود نداشت پرسشنامه در بین 100 نفر از دختران دانشجوی دانشگاه پیام نور و دانشگاه آزاد اسلامی شهر قصرشیرین، که ساکنان بومی شهر بودند پخش شده است.
یافته های پژوهش.
همچنین تعداد بیشتر شرکت کنندگان خود را در طبقه متوسط اجتماعی دانسته اند بیشتر پاسخگویان اعتماد اجتماعی بالایی داشته و در گروه های اجتماعی عضویت دارند. در ارتباط با سبک مدیریت در خانواده مدیریت را در سه سطح پایین - خشک و سخت گیرانه - . متوسط - انعطاف پذیر و گاهی متعصبانه - . بالا - مشورتی و آزادانه - . دسته بندی شده است. یافته های توصیفی نشان می دهد که بیشتر افراد در خانواده های با سبک مدیریت مشورتی - بالا - با مقدار 40درصد حضور داشته اند.
از آنجا که برای سنجش فرضیات و رسیدن به نتایج واقع بینانه انتخاب آزمون متناسب با سطح متغیر ضروری به نظر می رسد آنجا که مولفه های مورد بررسی در سطح سنجش فاصله ای قرار داشتند از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است و برای مولفه هایی در سطح سنجش ترتیبی و اسمی از آزمون تفاوت میانگین سود برده شده است.
یافته های آزمون همبستگی پیرسون نشان دهنده همبستگی بین متغیرهای مورد بررسی است. جهت این همبستگی برای کلیه مولفه های مورد بررسی مثبت می باشد به نحوی که هر اندازه زنان از آگاهی بیشتری از حقوق خود در جامعه مطلع باشند، اعتماد اجتماعی بیشتری داشته باشند، در خرده فرهنگ ها یا گروه های اجتماعی عضو باشند، به همان اندازه در فعالیت های انتخاباتی بیشتر شرکت خواهند کرد. همچنین زنانی که در خانواده هایی با سبک مدیریت مشورتی - بالا - . زندگی می کنند در فعالیت های انتخاباتی بیشتر فعالیت می کنند. درجدول شماره سه نتایج آزمون همبستگی پیرسون ارایه شده است.
جدول پنج- نشان دهنده مقدار بتای مولفه های مورد بررسی است. داده های جدول که از تحلیل رگرسیون به صورت گام به گام به دست آمده است نشان دهنده رابطه بین مولفه های مورد بررسی با مشارکت اجتماعی در بعد شرکت در فعالیت های انتخاباتی است، به نحوی که افزایش سطح مولفه ها باعث افزایش مشارکت خواهد شد. شرح داده ها در جدول ارایه شده است.
مدل ساختاری رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته.
مدل تجربی پژوهش یک مدل علی از نوع تحلیل مسیر است، نکته حائز اهمیت در مدلهای تحلیل مسیر آن است که با استفاده از این مدلها می توان به حجم عظیمی از اطلاعات که می توان روابط علی ارزشمندی را بیان کند دست یافت - . - 13 برای رسم مدل مسیر از ضرایب بتای متغیرها استفاده شده است که مقدار t آنها در سطح معناداری قرار دارد. ضریب بتا نماینده شدت رابطه بین دو متغیر با ثابت نگه داشتن آثار دیگر مولفه ها است. از طریق تحلیل مسیر می توان به روابط مستقیم و غیر مستقیم مولفه ها پی برد.
