بخشی از مقاله
چکیده:
پژوهش حاضر عوامل مؤثر در کارآمدي امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب، مانند: احساس امنیت مخاطب، باورها و تربیت او، مقبولیت امر و نهی کننده و نیز ویژگی هاي شخصیتی او و روشهاي عملی امر و نهی را بررسی نموده است.
این پژوهش به روش پیمایشی با انتخاب دانشجویان دانشگاه اصفهان به عنوان جامعه آماري صورت گرفت و به وسیله فرمول کوکران 261 نفر به عنوان حجم نمونه جامعه مشخص برگزیده شدند. سپس اطلاعات لازم با اجراي پرسشنامه گردآوري شد و با بررسی عوامل کارآمدي امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب با استفاده از آزمون Pearson و Eta، اثبات گردید بین متغیر اثربخشی امر به معروف و نهی ازمنکر و مقبولیت آمر و ناهی، احساس امنیت مخاطب، خصوصیات آمر و ناهی، اعتقادات و تربیت مخاطب امر و نهی و روش هاي عملی در این حوزه رابطه معنادار و مستقیم برقرار است.
طرح مسئله
حجاب یکی از ضرورت هاي باورهاي دینی است که ریشه در آغاز آفرینش انسان دارد و در اکثر قریب به اتفاق ملل و آیین هاي جهان معمول بوده است و در بین مسلمانان نیز با توجه به جایگاه والاي آن در آموزه هاي قرآن کریم وسنت پیامبر اکرم - ص - ، از مهمترین نماد هاي اسلامی به شمار می رود.
با مطالعه تاریخچه پوشش زنان ایرانی نیز به دست می آید قرن ها پیش از اسلام حجاب وجود داشته است، هرچند دین مبین اسلام نقش بی بدیلی در گسترش، تعمیق و ماندگاري آن ایفاء کرد. تحولات سیاسی، اقتصادي و اجتماعی در دوره قاجار و حکومت پهلوي به ویژه فرمان تاریخی کشف حجاب در 17 دي 1314 توأم با قدرت نمایی نظامی و تهاجم فرهنگی گسترده، دگرگونی هاي را در وضعیت پوشش جمعی از ایرانیان پدید آورد که مقاومت و مبارزات اکثریت جامعه به رهبري روحانیت در این راستا ستودنی است.
مردم ایران در پرتو انقلاب اسلامی و ارزش هاي معنوي دفاع مقدس در زمینه هاي مختلف از جمله التزام به پوشش کامل اسلامی، الگویی براي جهانیان شدند ولی با فاصله گرفتن از آن دوران، برخی تحولات سیاسی اجتماعی، شبیخون فرهنگی و پاره اي غفلت ها به مشکل کم حجابی دامن زد به گونه اي که به نظر می رسد به رغم تمهیدات صورت گرفته، یکی از معضلات فرهنگی جامعه امروز ایرانیان و دغدغه نظام اسلامی، وضعیت حجاب و چگونگی مواجهه با چالش هاي مربوط به آن است.
از سوي دیگر، امر به معروف و نهی از منکر و نظارت عمومی به ویژه در قالب نصحیت و خیرخواهی، یکی از راهکار هاي شریعت اسلام براي اجراي احکام دین و نهادینه کردن فرهنگ اسلامی است که مورد تأکید شارع مقدس قرار گرفته است؛خداوند می فرماید: »مردان و زنان با ایمان، ولی - یار و یاور و سرپرست - یکدیگرند، که به کارهاى پسندیده وا میدارند، و از کارهاى ناپسند باز میدارند.... - «توبه - 71/ و نیز امیر مؤمنان در این باره می فرمایند: »همه کارهاي نیک و جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر چون دمیدنی است به دریاي پرموج پهناور - «نهجالبلاغه، حکمت» - 374قوام شریعت و برپایی مقررات اسلام به امر به معروف و نهی از منکر و اقامه حدود است
با پیروزي انقلاب اسلامی ایران، این فریضه به عنوان وظیفهاي همگانی و متقابل بر عهده مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت، در اصل هشتم قانون اساسی ثبت و مورد تأیید آراء عمومی و تنفیذ بنیان گذار جمهوري اسلامی ایران حضرت امام خمینی - ره - قرار گرفت. که سوگمندانه به نظر می رسد این اصل جایگاه بایسته خود را نیافته و عمده ظرفیت آن تحقق پیدا نکرده است.
در راستاي گسترش عفاف و حجاب ومقابله با پدیده کم حجابی افزون بر حرکت هاي مردمی پراکنده، سیاسست گذاري ها و اقدامات فرهنگی و اجرایی از جانب نهاد ها و سازمان هاي ذي ربط مانند ستاد احیاء امر به معروف و نهی از منکر، نیروي انتظامی، بسیج انجام پذیرفته است که ارزشمند ولی قابل نقد و بازنگري است. به هر حال امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب امروزه ذهن بسیاري از اندیشمندان و خانواده ها و دلسوزان جامعه را درگیر خود نموده است. این پژوهش در راستاي بهبود این وضعیت و بهسازي روش هاي امر و نهی، در صدد است پس از تبیین اجمالی مفاهیم نظري تحقیق و روش آن، فرضیاتی مربوط به کارآمدي عوامل مؤثر در اثر بخشی امر به معروف و نهی از منکر در حوزه حجاب را طرح وبا مراجعه دیدگاه هاي جامعه آماري منتخب، میزان معناداري هر یک را ارزیابی و ارائه نماید.
-1 مفاهیم نظري
-1-2 امر به معروف و نهی از منکر
الف - امرو نهی:
مفهوم واژه »امر« آنجا که جمع آن »اوامر« است در فرهنگ هاي لغت به معنی دستور دادن و واداشتن آمده است،
همان طور که مفهوم واژه نهی که مقابل امر است باز داشتن و منع کردن می باشد، چه با سخن گفتن باشد یا عمل.
ب - معروف و منکر:
»معروف« به معنی شناخته شده، مشهور، کار نیک، عمل خیر. واجب شرعی، - معین، 1371، ج - 4230 :3 این واژه در لغت به چیزي اطلاق می شود که از آن اطلاع و آگاهی حاصل شده و با پی بردن به آثار و خصوصیاتش، از غیر خود تمییز داده شده و نفس آدمی نزد آن آرامش می یابد و اطلاق »معروف« به معانی شناخته شده بر »کار نیک و پسندیده« از آن جهت است که جان آدمی با آن آشنا است و با اقدام برآن به طمأنینه و آرامش می رسد.
و در اصطلاح »معروف« عبارت است از آن چه عقلاء و اهل شرع با دلایل عقلی یا شرعی نیک بودنش را به رسمیت می شناسند: »المعروف« هو ما یعرف العقلاء و المتشرعه رجحانه فی حسنه من دلاله العقل او الشرع
»منکر« به معناي ناشناخته؛ زشت ناپسند. قول و فعلی که برخلاف رضاي خدا باشد.
این واژه هرگونه عمل یا رفتار زشت، ناپسند و ناروا را شامل می شود و در اصطلاح »منکر« عبارت است از آن چه عقلاء و اهل شرع با دلایل عقلی یا شرعی آن را زشت و ناپسند می دانند؛ »المنکر« ما أنکره و استشنعه العقلاء و المتشرعه لدلاله العقل أو الشرع علی رداءته.
ج - امر به معروف و نهی از منکر:
» امر به معروف« عبارت است از هر گفتار یا کرداري که دیگري را به پذیرش کار نیک وا دارد و »نهی از منکر« عبارت است از هر گفتار یا رفتاري که باز دارنده از منکر باشد؛ الامر بالمعروف و هو الحمل علی الطاعه قولاً أو فعلاً و النهی عن المنکر و هوالمنع عن المعاصی قولاً أو فعلاً.
-2-2 حجاب
واژه »حجاب« به معناي پوشش و آنچه خود را به آن میپوشانند و نیز حائل میان دو چیز آمده است
این واژه در بیشتر کتاب هاي لغت به معناي پرده به کار میرود و از آن جهت مفهوم پوشش میدهد که پرده وسیله اي است براي پوشش و شاید بتوان گفت که به حسب اصل لغت هر پوششی حجاب نیست. آن پوشش حجاب نامیده میشود که از طریق پشت پرده واقع شدن صورت گیرد. در قرآن کریم در داستان سلیمان غروب خورشید را این طور توصیف میکند » حتی توارت بالحجاب« یعنی تا آن وقتی که خورشید در پشت پرده مخفی شد.
اگر چه مهمترین و شایعترین طریق پوشش، حایل و پرده است ولی نمیتوان واژه حجاب را منحصر در معناي لفظی -پوشش از طریق پرده- دانست، استعمال واژه حجاب در پوشش زنان در برابر مرد بیگانه، بیانگر این واقعیت است که بین معناي اصطلاحی حجاب و معناي لغوي یعنی پوشش رابطه تنگاتنگی وجود دارد، چرا که ؛ » حجاب اسلامی پوشش کامل براي پوشاندن بدن از چشم نامحرم است . به نظر می رسد مفهوم پوشش کلمه مناسبی است که براي واژه حجاب به کار برده شود.
