بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی پدیده شکاف نسلی در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی میباشد، روش تحقیق، پیمایشی بوده و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 330 نفر تعیین گردید. با روش نمونهگیری تصادفی ساده نمونهها انتخاب و اطلاعات لازم با تکنیک پرسشنامه جمعآوری گردید.
نتایج تحقیق بیانگر ارتباط بین متغیرهای وضعیت اجتماعی - اقتصادی، روشهای گذران اوقات فراغت، استفاده از وسایل ارتباطجمعی، والدین به عنوان گروه مرجع و شکاف نسلی می باشد، نتایج رگرسیون خطی نشان میدهد که ارتباط سه متغیر وضعیت اجتماعی - اقتصادی، روشهای گذران اوقات فراغت، استفاده از وسایل ارتباط جمعی با شکاف نسلی ارتباطی مستقیم میباشد، اما ارتباط متغیر والدین به عنوان گروه مرجع با شکاف نسلی ارتباطی منفی و معکوس میباشد
اما رگرسیون چندگانه بیانگر این میباشد که سه متغیر روشهای گذران اوقات فراغت، استفاده از وسایل ارتباطجمعی، والدین به عنوان گروه مرجع واردشده در مدل 0,37 از تغییرات متغیر وابسته - شکاف نسلی - را تبیین کرده است. لازم به ذکر است که متغیر استفاده از وسایل ارتباطجمعی با میزان بتای 0,35 بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته داشته و کمترین تأثیر نیز از آن متغیر روشهای گذران اوقات فراغت با 0,28 میباشد.
-1-1 مقدمه و بیان مسئله
اصطلاح شکاف نسلی1 بیانگر اختلاف شدیدی از نظر معیارهای فرهنگی بین نسل جوان و افراد مسن است .این واژه در دهه - 1960 - برای اولین بار در کشورهای غربی بر ای تبیین و تشریح اختلاف فرهنگی بین والدین و فرزندان استفاده شد. شکاف نسلی توسط جامعه شناسان و انسانشناسان در دهه 1960 برای نخستین بار مورداستفاده قرار گرفت و بهطورمعمول بر ارزشها و باورهای مختلف و متفاوتی که میان والدین و فرزندان بروز میکند، دلالت دارد و در نتیجه بسیاری از والدین نگران هستند که مبادا تأثیر و نفوذشان در بچههای خود را از دست بدهند آن هم در شرایطی که نظرات گروه همسالان از ارزش مضاعفی برخوردار شده است
باید مطرح کرد که مفهوم شکاف نسلی برای مدت طولانی وجود داشته اما در سالهای اخیر در جوامع مختلف مورد توجه قرارگرفته است و اکنون به عنوان یک مشکل جدی در جوامع دیده میشود
در ایران نیز دهه شصت و هفتاد یکی از دورههای حساس و پرفرازونشیبی است؛ دورهای که یکی از سه رویداد مهم تاریخ معاصر؛ یعنی انقلاب اسلامی آغاز میشود و پسازآن نیز جنگ ایران و عراق به عنوان یک پدیده اجتماعی مهم دیگر به وقوع میپیوندد .
این دو پدیده اجتماعی تغییرات وسیعی را در باورها و بینشهای نسلی که در آن دوران زندگی میکرد، به وجود آورد .نسل دیروزی که دارای تجربه جنگ و انقلاب بود امروزه در کنار نسلی زندگی میکند که فاقد این نوع تجربه است و این خود سبب شده است شکافی در بینش و آگاهی، باورها، تصورات، انتظارات، جهتگیریهای ارزشی و الگوهای رفتاری و سبکهای زندگی این نسل - والدین - با نسل جدید - فرزندان - به وجود آید
آنچه حائز اهمیت است این میباشد که مسئله شکاف نسلی در کشورهای غربی و آمریکایی پذیرفتهشده است اما در کشورهای آسیایی هنوز هم شکاف نسلی مشکلاتی برای والدین و فرزندان به وجود میآورد - سگال، - 1991، چرا که به طور سنتی آسیاییها تمایل دارند در خانوادههای مشترک که به صورت سلسله مراتبی است زندگی کنند - سو، - 1978، این موضوع به خصوص در ایران اهمیت بسیار زیادی دارد و در نتیجه شکاف نسلی در ایران مشکلات و مسائل زیادی را با خود به همراه میآورد.
مسئله شکاف نسلی بین والدین به عنوان نسل دیروز و فرزندان به مثابه نسل امروز یکی از مهمترین مسائلی است که در حوزه آسیبشناسی خانواده وجود دارد .به عبارت دیگر ساختار روابط میان والدین و فرزندان در خانواده هستهای مدرن دستخوش دگرگونی بنیادین شده است. " در خانواده معاصر، به دلایل مختلفی چون افزایش فردگرایی اهمیت یافتن حقوق فردی، کاهش اقتدار والدین - بهویژه پدر - و افزایش سریع و وسیع ارتباطات جمعی، فرزندان فاصله بیشتری با والدین پیداکردهاند "
همان طور که مطرح شد امروزه تغییرات زیادی به وقوع پیوسته است از جمله موج مدرنیزاسیون که به همراه خود آموزش همگانی، گسترش رسانههای جمعی و بسیاری موارد دیگر را به همراه آورد، موجب افزایش دانستنیها و آگاهیهای عمومی نسل جدید شد و حوزهی ارتباطات انسانی و اجتماعی آنها را وسیعتر نمود .طبیعیترین نتیجهی این فرایند این بود که نسل جدید، نسلی شد که املا بسیار با شتاب، اجتماعی میگردید وثانیاً درراه اجتماعی شدن، تنها منبع ارزشگذار او دیگر خانواده وسنّت حاکم بر خانواده نبود
زیست جهان متفاوت نسل نو یا به تعبیر مانهایم تجربیات دیگرگون آنان که به سبب تحولات صنعتی و سپس اجتماعی -فرهنگی به وجود آمد، بین جهانبینی نسل جدید و نسل قدیم شکاف انداخت و از این مهمتر، امکان ظهور و بروز ای ن شکاف را در زبان و رفتار گروه جدید، فراهم ساخت
پس باید مطرح کرد که شکاف نسلی زمانی شروع میشود که آهنگ تغییر جامعه شدت گیرد، البته این شتاب در ایران محصول سازوکاری درونزا نبوده، بلکه محصول برخورد نظام اجتماعی بومی با نظام اجتماعی، فرهنگی و عقلانیتی بود که از غرب آمده است - آقاجری، . - 1382 بهطوریکه میتوان شکافهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و معرفتی و غیره جامعه را در قالبهایی چون شکاف میان سنت و مدرن، شکاف میان حاکمیت و مردم، شکاف میان فقیر و غنی، شکاف میان گفتمان مسلط و مقتضیات زمانه، شکاف میان تقاضای نسل جوان و نسل گذشته به تصویر کشید
در اهمیت شکاف نسلی میتوان گفت که در جامعه جدید از یکسو تأکید بر ارزشهای فردگرایانه باعث پیشرفت جامعه شده است و از سوی دیگر، تبعاتی مثل انواع انحرافات اجتماعی را در پی دارد - آلبرت، - - 1997آکولینو، - - 1999لوچر و پیلمر، - 1998، این در حالی است که به نظر روبرت نیزبت طی سالهای اخیر تفاوت شایان ملاحظهای میان ارزشهای جوانان با والدین مشاهده میشود .همچنین، در دهههای اخیر موج مدرنیزاسیون که آموزش همگانی، گسترش رسانههای جمعی و بسیاری موارد دیگر را به همراه آورده موجب افزایش آگاهیهای عمومی نسل جدید شده و حوزه ارتباطات انسانی و اجتماعی آنها را وسیعتر کرده است
درواقع باید مطرح کرد که در طول چند دهه اخیر، ما شاهد تحولات پرشتاب و پرسرعتی در کشور هستیم، پرداختن به مقوله تغییرات ارزشی، شناخت ما را از شکاف نسلی، به عنوان یک امر قابل پیشبینی، قابلانتظار و برحسب شواهد و قرائن موجود، غیرقابل اغماض و چشمپوشی مطرح میسازد .مهمترین بعد چنین شکافی در فاصله ارزشی بین نسلهای مختلف در جامعه متبلور میشود با توجه به نقش و جایگاه ارزشها چه در سطح خرد، میانه و چه در سطح کلان، تعمق و تأمل جدی صاحبان اندیشه و خردمندان دلسوز جامعه را در این راستا میطلبد .
این تفاوت ارزشی و شکاف نسلی را میتوان بهخوبی در بین فرزندان و والدین و از جمله دانشجویان دانشگاه آزاد در شهرستان خوی مشاهده نمود. تفاوتهای ارزشی که در بعد فرهنگی، اجتماعی و حتی تفاوتهای سیاسی غیرقابلانکار میباشند .ضرورت این پژوهش زمانی روشن میگردد که بدانیم قشر دانشجو به دلیل بالا رفتن سطح آگاهیها و تغییر ارزشهای سنتی کمتر دنبالهرو ارزشهای موردقبول والدین هستند که این باعث به وجود آمد مشکلاتی در سطح خانواده و اجتماع شده است
در این مقاله به دنبال این هستیم که آیا بین روشهای گذران اوقات فراغت، میزان استفاده از وسایل ارتباطجمعی، وضعیت اقتصادی اجتماعی، گروه مرجع بین دانشجویان با والدین خود تفاوت وجود دارد یا خیر؟ و سؤال اصلی تحقیق عبارت است از اینکه چه عوامل اجتماعی شکاف نسلی بین والدین و فرزندان تأثیر میگذارند؟
-1-2پیشینه تجربی
پژوهش الیاسی - - 1386 درباره سنجش رابطه گسست نسلی با سبک فرزند پروری پدران انجام گرفت. این تحقیق که با روش پیمایشی و در نمونهای به حجم 200 پدر و دانشآموز و به صورت تصادفی صورت گرفت، نشان داد کهاولاً، بین دوسوم نوجوانان و پدران آنان گسست روانی وجود داشت؛ثانیاً ، بین رشد اخلاقی پدران و میزان گسست روانی آنان با فرزندانشان رابطه معناداری وجود داشت؛ثالثاً، بین رشد اخلاقی پدران و همخوانی نگرشهای سیاسی آنان با نگرشهای فرزندانشان رابطه معناداری وجود داشت.
محمدی - 1388 - در تحقیقی با عنوان » شکاف نسلی خانوادههای ایرانی« به تبیین عوامل سیاسی، اقتصادی، فرهنگی - اجتماعی و شکاف نسلی پرداخته است. در این تحقیق که به روش توصیفی- پیمایشی بوده است محقق به این نتیجه رسیده است که عوامل سیاسی، اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی در شکاف نسلی بین پدران، مادران، دختران و پسران معنادار است و پس از محاسبه شکاف ارزشی کلی به این نتیجه رسید که میانگین ارزشهای پسران و دختران تفاوت درخور ملاحظهای با پدران و مادران داشت.
اسمیت2، رجرز و برادی - 2002 - در تحقیقی با عنوان »شکاف نسلی: وساطت تکنولوژی در مدیریت شبکههای اجتماعی شخصی« به بررسی میزان و چگونگی استفاده جوانان و والدین از وسایل ارتباطجمعی، پیام کوتاه، پست الکترونیکی، تلفن همراه و تلفن میپردازد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که جوانترها به طورکاملاً متفاوتی از والدین خود و پیرترها از این وسایل استفاده میکنند. جوانترها بیشتر اوقات خود را با خانواده و دوستان میگذارند، اما زمانی که نمیتوانند با آنها باشند از انواع مختلف وسایل یادشده برای پر کردن اوقات خود استفاده میکنند
مرالی - 2006 - 3 در پژوهشی با عنوان »وضعیت همگون سازی فردی و شکاف بین نسلی در خانوادههای اسپانیایی - پرتقالی« به ارزیابی وضعیت همگون سازی بین والدین و نوجوانان پناهنده و تجربیاتمتصورِ4 و واقعی5 آنها درباره تفاوت بین نسلی با توجه به رفتار قابلپذیرش و غیرقابلپذیرش نوجوانان پرداخت. برای انجام این پژوهش پنجاه جفت والدین - فرزندان نوجوان مصاحبه شدند. نتایج این تحقیق نشان داد که وضعیت همگون سازی فردی والدین و فرزندان نوجوان با میزان واقعی شکاف بین نسلی در خانوادهها مرتبط بود، اما با شکافهایمتصورِ رابطهای نداشت. این گواهی بر فقدان آگاهی از نقش تغییرات فرهنگی در سطح فردی در پویاییهای خانواده بوده است
