بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی کارایی دو رقم گلرنگ در جذب و مصرف فسفر - فسفر کارایی ارقام - آزمایشی مزرعهای به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای تصادفی در سه تکرار در منطقه جرقویه اصفهان اجرا گردید. فاکتور رقم شامل دو رقم پدیده و گلدشت بوده و فاکتور تیمار فسفر شامل پنج مقدار مختلف 0، 50 ، 100، 150و200 کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل در آزمایش مزرعه ای اجرا گردید.
نتایج، نشاندهنده تاثیر معنی دار رقم بکار رفته در آزمایش بر کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر در سطح احتمال یک درصد بوده اما بر صفت فسفر کارایی تاثیر معنی داری نشان ندادند. تیمارهای مختلف فسفر بر کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر اثر معنی داری نداشته و در یک گروه آماری قرار میگیرند. نتایج نشان دادند که ارقام پدیده و گلدشت از لحاظ فسفر کارایی، کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر با یکدیگر اختلاف معنیداری ندارند.
مقدمه
با توجه به اینکه عکسالعمل ارقام گلرنگ به مقادیر مختلف فسفر مشخص نمیباشد، لذا تعیین مقدار مناسب فسفر برای حصول عملکرد مطلوب و کیفیت قابل قبول، ضروری به نظر میرسد - خواجه پور، . - 1371 فسفر یکی از عناصر مهم در تغذیه گیاهی بوده و پس از نیتروژن بیشترین مصرف را در دنیا دارد بطوری که سالانه بیش از 16 میلیون تن فسفر در دنیا - باتن، - 1992 و 800 هزار تن کود فسفره در ایران مصرف میشود - ملکوتی، . - 1384 اما به دلیل شیمی پیچیده فسفر در خاک، تقریبا % 20 فسفر مصرف شده در کشت اول مورد استفاده گیاه قرار میگیرد و % 80 آن در خاک تثبیت شده و به شکل غیرقابل دسترس گیاه تجمع مییابد
تجمع بیش از حد فسفر منجر به کاهش عملکرد و پروتئین دانه گندم میگردد، همچنین ورود ذرات خاک حاوی فسفر زیاد به آبهای سطحی موجب ایجاد پدیده یوتریفیکاسیون میگردد - کریمیان، . - 1377 از طرفی رفتار خاص این عنصر در اغلب خاکها، هم خاکهای آهکی و هم خاکهای اسیدی ایجاب مینماید که جهت حفظ تولید، همه ساله کودهای حاوی فسفر مصرف شوند. امروزه توانایی ژنوتیپ های مختلف گیاهی در جذب و مصرف عناصر غذایی توسط دانشمندان بسیاری مورد توجه قرار گرفته است که تفاوت کارایی آنها در استفاده از عناصر غذایی بخاطر جذب بوسیله ریشهها، یا مصرف توسط گیاه و یا هر دو متاثر میشود، که اهمیت نسبی این استراتژیها بسته به نوع عنصر و نوع گونه گیاهی میتواند متفاوت باشد
- گونیا و نیلسون، - 1996 عقیده دارند که از نقطه نظر تغذیه گیاهی، ژنوتیپ کارا در جذب فسفر ژنوتیپی است که بتواند فسفر خاک را بیشتر محلول کرده و جذب نماید و یا بتواند از فسفر جذب شده برای تولید محصول به نحو مطلوب استفاده نماید.
باتن - - 1992، انتخاب ارقام کارا را یک متغیر مکمل و حتی جایگزین برای مصرف کودها در کشاورزی بیان کرد. اوزترک و همکاران - 2005 - ، در بررسی ژنوتیپهای مختلف گندم نان و دوروم دریافتند که تفاوتهای زیادی بین ارقام از لحاظ فسفر کارایی وجود دارد و در میان ارقام مورد بررسی، کارایی در جذب، مهمترین و موثرترین مکانیسم فسفر کارایی معرفی شد و از عملکرد نسبی اندام هوایی هم بعنوان شاخص فسفر کارایی استفاده کرده و نشان دادند که پارامترهای غلظت کل فسفر در گیاه و عملکرد اندام هوایی در حالت فسفر ناکافی نیز می توانند بعنوان شاخص قابل اطمینان برای ارزیابی فسفر کارایی باشند.
مواد و روشها
آزمایش در منطقه محمدآباد جرقویه واقع در 68 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان انجام شد. آزمایش بصورت طرح بلوکهای کامل تصادفی در قالب فاکتوریل در سه تکرار اجرا گردید. این تحقیق دارای دو فاکتور می باشد. فاکتور اول رقم شامل دو رقم پدیده و گلدشت بود و فاکتور دوم شامل پنج مقدار متفاوت کود سوپرفسفات تریپل - 0 ، 50 ، 100، 150و200 کیلوگرم در هکتارکود - بود.
کشت به وسیله دست انجام شد. هر کرت آزمایشی شامل 6 خط به طول 5 متر با فاصله خطوط 50 سانتیمتری، فاصله بین کرتها یک متر و بین تکرارها نیز چهار متر در نظر گرفته شد بطوریکه تراکم کشت در هر کرت آزمایشی 25 بوته در متر مربع بود. در مرحله قبل گلدهی5 نمونه گیاه از اندام هوایی تهیه و غلظت و جذب فسفر در کل آن اندازه گیری شد. برداشت پس از حذف دو خط کناری و نیم متر از بالا و پائین هر کرت در سطح 10 متر مربع انجام شد. از آنجا که در محاسبه میزان فسفر جذب شده پتانسیل ژنتیکی ارقام برای تولید محصول نقش موثری دارد بنا براین به منظور حذف اثر این عامل از ترم نسبی آن به عنوان شاخص کارایی در جذب فسفر - Pacqeff - استفاده گردید.
این شاخص از تقسیم مقدار جذب کل فسفر در شرایط P0 به مقدار جذب کل فسفر در تیمارهای دیگر حاصل میشود. شاخص کارایی در مصرف فسفر - : - .Pueff این شاخص از تقسیم ماده خشک به کل فسفر جذب شده در تیمارهای مختلف بدست می آید که نشان دهنده تولید ماده خشک گیاهی به ازای واحد فسفر جذب شده میباشد و رقمی که بتواند فعالیتهای متابولیکی خود را در غلظت پایین فسفر تنظیم نماید و ماده خشک بیشتری نسبت به واحد فسفر جذب شده تولید نماید رقم کارا در مصرف فسفر شناخته میشود.
شاخص فسفر کارایی : - Peff - عبارتست از نسبت عملکرد در حالت محدودیت فسفر به مقدار آن در حالت کفایت فسفر میباشد. در این آزمایش، این شاخص از تقسیم ماده خشک اندام گیاهی در حالت P0 به ماده خشک اندام گیاهی در تیمارهای مختلف فسفر - - p50 p100 p150 p200 بدست آمد. نتایج بر اساس موازین آماری پروژه به وسیله نرم افزار SAS مورد تجزیه آماری قرار گرفت و مقایسه میانگین ها به روش آزمون دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
تجزیه واریانس کارایی فسفر - جدول - 1 نشان داد که اثر تیمارهای کودی فسفر بر فسفر کارایی، کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر در سطوح احتمال 5 و یک درصد، معنی دار نشده اند. با این حال نتایج، نشاندهنده تاثیر معنی دار رقم بکار رفته در آزمایش بر کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر در سطح احتمال یک درصد بوده اما بر صفت فسفر کارایی تاثیر معنی داری نشان ندادهاند.
اثر متقابل تیمارهای فسفر و رقم نیز بر هیج یک از صفات فسفر کارایی، کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر تاثیر معنی داری از خود به نمایش نگذاشتهاند. بررسی مقایسه میانگین صفات کارایی فسفر در تیمارهای فسفر - جدول - 2 نشان میدهند که سطوح مختلف کودی فسفر نسبت به شاهد تاثیر معنی داری بر کاهش فسفرکارایی نداشتهاند اما دادههای حاصله حاکی از آنست که بیشترین فسفر کارایی در تیمار شاهد دیده شد. همچنین نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف فسفر بر کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر اثر معنی داری نداشته و در یک گروه آماری قرار میگیرند. اما بیشترین کارایی مصرف فسفر در تیمار شاهد و بالاترین فاکتور تنش فسفر در تیمار 200 کیلوگرم فسفر حاصل شده است.
جدول-1 تجزیه واریانس کارایی فسفر - میانگین مربعات -
جدول -2مقایسه میانگین کارایی فسفر در تیمارهای مختلف فسفر
میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستون، بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری ندارند
نتایج نشان دادهاند - جدول - 3 که ارقام پدیده و گلدشت از لحاظ فسفر کارایی، کارایی مصرف فسفر و فاکتور تنش فسفر با یکدیگر اختلاف معنیداری ندارند با این حال ارقام فوق اختلاف آماری معنیداری از نظر کارایی جذب فسفر از خود نشان ندادند. بررسی دادههای خام نشان داد کارایی مصرف فسفر در رقم پدیده با میانگین 0/8 کمتر از کارایی مصرف رقم گلدشت با میانگین 1/01 بود.
جدول -3مقایسه میانگین کارایی فسفر در ارقام مختلف گلرنگ
میانگین های دارای حروف مشترک در هر ستون، بر اساس آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد اختلاف معنی داری ندارند.
