بخشی از مقاله
چکیده
پدیده های اجتماعی که به تعبیر یرلی شرایط آزاردهنده و درگیرانه برای اعضاءجامعه محسوب میشود زاییده زندگی گروهی،پیچیدگی روابط اجتماعی و تحولات عظیم صنعتی، علمی،اقتصادی، فرهنگی و روانی عصر الکترونیک که به تعبیر میشل فوکو همچون سایهای تمامی ابعاد انسان را تحت احاطه گرفته و از او موجودی آسیبپذیر ساخته، است.
مسائل اجتماعی ماهیتی پویا، فعال و زاینده داشته و با نشست در بستر جامعه ضمن اثرگذاری در کل جامعه،در قالب پدیده های جدید نیز باز تولید میشوند.همان تعبیر:مسائل اجتماعی جامعه امروزسبب سازهاوماشینهای تولیدمسائل اجتماعی جامعه فرداست که ظاهرا هیچ سنخیتی هم با هم ندارند.بعنوان مثال مساله فقر ضمن ارتباط با مولفه هایی همچون طلاق، فوت، بیماری،بیکاری،پدیده ای است در حال زایش که میتواند منشا مسایل دیگر اجتماعی باشد.
بنابراین بخاطرتاثیرگذاری مسایل اجتماعی در لایههای مختلف جامعه، مدلهای مختلف برخوردباآن درعلوم مختلف ازجمله جامعه شناسی برای پیش بینی،پیشگیری ومدیریت مطرح است که نگارنده ضمن پردازش به این مدلهای برخورد،رویکرد قرآن - نگاه توحیدی اسلام - را با استناد به آیات قرآن مورد تحلیل قرارداده و در قالب مدل شبکه اجتماعی تواناساز مشارکتی در مدیریت مسائل اجتماعی به معنی اعم و مدل مددکاری اجتماع محور مشارکتی - نظام حمایت مردم به مردم - در مدیریت مسائل زیستی، فرهنگی واجتماعی خانواده ایتام به معنی اخص ارائه داده است.
مقدمه
بطورکلی مسائل اجتماعی شرایطی است که ازمنظراغلب افرادجامعه چه آنهایی که مستقیمابا شرایط غیرعادی موجوددرگیرنبوده وچه آنهایی که مبتلا ودرگیرمستقیم موضوعی هستند سخت و آزاردهنده بوده ووضعیت بازدارنده ای درمسیرتوسعه جامعه بوجودآورده است.
دانشمندان علوم اجتماعی مقوله رادرحوزه مسائل اجتماعی بازشناسی نموده اند:
.1 مسئله مستمر و باز که به مسائلی اشاره دارد×که درمدت طولانی ماندگاری و مقاومت نشان داده و قابل مشاهده و مزمن هستند. مثلا جرایم
.2 مسئله به رسمیت شناختهشده که اشاره به مسائل مغفولی دارد که گاه، آگاهی عمومی مییابد. فقر نمونه بارز این دسته از مسائل است.
.3مسائل موجود که به مسائلی اشاره داردکه به تازگی این برچسب را می خورند و عموما مورد تصدیق و مورد توجه قرار میگیرد. نمونه این مسائل آلودگی محیط زیست است.
.4 مسئله باز مدپردازی شده که عبارت از مسئله مستمری است که دوباره تعریف شده است.
.5 مسئله به رسمیت شناختهنشده که شامل مسئلهای است که هنوز برای بخش بزرگی از جمعیت آشکار نشده است. این مسائل گاه توسط گروه ها و یا لایه هایی از فعالان اجتماعی یا متخصصان مطرح می شود که میتواند درآینده به مسئله مهمی تبدیل شود. این دسته از مسائل حتی میتواند زیر عنوان مسائل اجتماعی فردا مطرح گردد. بعنوان مثال پیش بینی بازنشستگی بیش از صدها هزار نفر در بیست سال آتی میتواند بعنوان یک خلا و بحران نیروی انسانی در جوامع به یک مسئله اجتماعی در آینده تبدیل شود که نیازمند بررسی و برنامهریزیهای لازم از هم اکنون است.
ریتزر براین باوراست که در ارتباط با مسائل اجتماعی 4 موضوع مرتبط بهم وجود دارد:
- 1 کشورهای کمتر توسعه یافته و کمتر مرفه احتمالا بیشتر از کشورهای مرفه در معرض طیف وسیعی از مسائل اجتماعی قرار دارند.
- 2 وفور یا فراوانی زمینه ساز یا سبب ساز مجموعه ای از مسائل اجتماعی است که پیش از آن وجود نداشت مانند بحث فعالیتهای صنعتی و آثار آن بر آلودگی هوا.
- 3 مسئله بوم شناختی بدین معنا که به تعبیر یرلی با گسترش رفاه، مردم برخی پدیده ها را بعنوان مسئله اجتماعی تلقی میکنند مانند مسئله مصرف اضافی؟ بطوریکه هم اینک بیش از یک میلیارد نفر در جهان از سوء تغذیه رنج می برند ولی درممالک توسعه یافته بهویژه در امریکا، اروپای غربی و ژاپن مصرف اضافی غذا یک مسئله اجتماعی است - مثلا چاقی بعنوان یکی از مهمترین بیماری ها - .
- 4 آسیب پذیری فزاینده جوامع مرفه نسبت به مسائل اجتماعی بطوریکه این جوامع هم در ایجاد و هم در حل بسیاری از این مسائل پیشرو هستند. به بیان دیگر این نکته همانند مفهوم شناخته شده نظریه پسا مدرن "قوت ضعف" - از بوردیلارد - و به بیان دیگر - ریتزر - "ضعف قوت"است
سبب سازهای مسائل اجتماعی
نیل اسلمسر - جامعهشناس - 4شرط را به عنوان عوامل شکلدهنده و سببسازمسائل اجتماعی ذکر میکند: ×
-1 زمینه ساختاری: یعنی وجود شرایط ظهور مسائل اجتماعی در جامعه که بدون شک ساختار نظام سیاسی- اجتماعی در ظهور و بروز و رشد مسائل اجتماعی میتوانداثرگذار باشد.
-1-1ناکارآمدی وگسستگی نهادهای اجتماعی
-2-1نقص درجریان اجتماعی شدن اعضاءجامعه
-3-1نقص درفرآیندیادگیری اجتماعی
-2 فشار ساختاری: بدنبال فشار عمومی ناشی ازپیامدهای مسائل اجتماعی شرایط برای ظهوروتوسعه وتولیدآسیبهافراهم میشود.
-3 باور تعمیم یافته: زمانیکه جامعه به وجود مسأله ای غیر قابل حل در یک حوزه ای می رسد شرایط را برای پیچیدگی وتوسعه فراهم میکند
-4عوامل شتاب دهنده: معمولاً نوع رویکردوبرخوردجامعه در برابر مسائل اجتماعی می تواند به عنوان عوامل تشدید کننده عمل نماید.
مدلهای جامعه شناختی برخوردبامسائل اجتماعی
اگوست کنت و استوارت میل علم اجتماع را بر قیاس علم طبیعت استوار و روش آن را بر پایه استقراء گذاشتند که در علم اجتماع استقرایی طبیعت نگرانه جامعه در حکم پاره ای از طبیعت بوده و جامعه شناس از بیرون در حوادث مینگرد نه از درون و تماشاگرانه به کاوش میپردازد نه بازیگرانه و علتکاوانه به مسائل نگاه میکند نه معناکاوانه. با رشد جامعه شناسی و ظهور جامعه شناسی تفسیری - معنا کاوانه - یا درون فهمی قطب دیگری ازجامعهشناسان معنا کاو ازجمله وبر ظهور پیدا کردند آنان معتقد بودند که رفتار انسان بعنوان پدید آورنده پدیده های اجتماعی 2 لایه دارد:
لایه ظاهری و لایه باطنی و برای فهم و تنظیم رفتار باید معناهای درون رفتار را جستجو و کشف کرد.برخی جامعه شناسی را مطالعه جوامع انسانی وپدیده های اجتماعی دانسته و برخی از آن به علم بررسی گروه های اجتماعی یاد کرده و برخی همچون گورویچ آن را علم کشف تعارضها و تنشهای پنهان خاص واقعیتهای اجتماعی در حال ظهور می دانند.
بطورکلی علم جامعه شناسی به عنوان دیده بان واقعیتها و مسائل اجتماعی به مطالعه مجموعه پدیده ها،ساختها، نهادها،گروهها،قدرتها،روابط،رفتارها،فرهنگ وسایر متغیرهای مرتبط با زندگی اجتماعی پرداخته و از طریق تجزیه - تحلیل،تبیین - رابطه علی و معلولی - وتفسیر آنها به پیش بینی، کنترل و هدایت پدیده ها،مسائل واقعیت های اجتماعی می پردازد. درجامعه شناسی دو دیدمان یا پارادایم نظری عمده وجود دارد که عبارتند از دیدگاه کلان و خرد نگر. دیدگاه کلان به فرآیندهای اجتماعی در کل جامعه توجه دارد.
