بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر، فراتحلیل تحقیقات انجام شده داخلی و خارجی در زمینهی عوامل اجتماعی- فرهنگی مرتبط و موثر بر درمان حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و بازپردازش - EMDR - بوده است. روش انجام این تحقیق فراتحلیل بوده است. بر این اساس، از میان پژوهش های انجام شده، 26 مورد 18 - مورد خارجی و 8 مورد داخلی - که جنبههای اجتماعی EMDR را مورد توجه قرار داده بودند، در بازه زمانی سالهای 1994 تا 2014 انتخاب و بررسی شدند.
یافته های این مرور نشان داده است که بیشترین تمرکز مطالعات، بر تاثیر عامل توقعات و سوگیریهای فرهنگی و نسلی با 15/89 درصد، و کمترین تمرکز، بر تاثیر عوامل مذهب و انگ زنی اجتماعی با 2/44 درصد بوده است. نتیجه ی این تحقیق این بود که توجه به عوامل اجتماعی و فرهنگی مختلف برای موثر واقع شدن درمان EMDR، به هنگام استفاده از این درمان در میان فرهنگ ها و گروه های مختلف اجتماعی ضروری بوده است.
مقدمه
امروزه شیوه های درمانی متعددی در علم روانشناسی وجود دارد که هرکدام از این درمانها طرفداران و علاقمندان خاص خود را دارد. حساسیتزدایی از طریق حرکات چشم و بازپردازش - EMDR - جزو شیوههای درمانی جدیدی است که توسط روانشناسان بالینی مورد استفاده قرار میگیرد. این درمان در سال 1989 توسط شاپیرو معرفی شد و در طی 20 سال پس از معرفی آن، این درمان از یک تکنیک ساده به یک رویکرد رواندرمانی منسجم تبدیل شد که تاکید آن بر سیستم پردازش اطلاعات مغز و تجارب و خاطرات آسیبزایی است که بهعنوان اساس پاتولوژی درنظر گرفته میشوند
این درمان رویکردی 8 مرحله ای دارد که شامل تاریخچه مراجع و طرح درمان، آمادهسازی، ارزیابی، کار گذاری، بررسی بدن، انسداد و ارزیابی مجدد است. اثربخشی درمان EMDR دربسیاری از موارد از جمله اختلالات اضطرابی، کودک آزاری، بلایای طبیعی، قربانیان جنگ، سوء مصرف مواد، تجاوز به عنف و جنایت بررسی شده است. همچنین مشکلات دلبستگی مثل رابطه مادر-فرزند، تعارضات و مشکلات زناشویی، خشونت خانگی، آسیب جنسی و مشکلات زوجین از طریق درمان - - EMDR، قابل حل است
عوامل اجتماعی و فرهنگی بسیاری در ابتلاء و همچنین درمان بیماری هایی که از طریق - EMDR - درمان میشوند، تاثیرگذارند. در سوء مصرف مواد مخدر، تصمیم به مصرف مواد، تحت تاثیر موقعیت اجتماعی و روانی افراد است و عواملی مثل مقبولیت اجتماعی و فشار همسالان در اولین مصرف، نقش به سزایی دارند. مردان اغلب بدلیل وقایع جنگی و زنان از طریق مورد حمله یا تجاوز قرار گرفتن به اختلال استرس پس از سانحه - PTSD - ، مبتلا میشوند که اغلب این افراد، مجرد، طلاقگرفته، بیوه، منزوی از اجتماع و دارای سطح اقتصادی-اجتماعی پایین هستند.
همچنین عوامل خطرساز در ابتلاء کودکان به اختلالات روانی شامل عوامل جمعیت شناختی - سن، جنس، وضعیت اقتصادی و اجتماعی - ، شناخت های اجتماعی و فرهنگی و عوامل خانوادگی مثل مشکلات روانی والدین است که نحوه ی واکنش والدین به رویدادهای آسیبزا هم در ایجاد و تعیین علایم کودکان نقش مهم دارد. کودکان اغلب توسط والدینی که خود درمعرض خشونت و پرخاشگری بودهاند، مورد سوءرفتار جنسی و جسمی قرار می گیرند که شرایط زندگی پراسترس مثل تراکم و فقر در بروز این رفتار ها نقش موثری دارند
رابطه بین آسیب و فرهنگ، بسیار مهم است زیرا تجارب آسیبزا بخشی از چرخهی زندگی افراد هستند که نیازمند پاسخی از سوی فرهنگ برای درمان و شفابخشی هستند. در این زمینه، عقایدی که در بافت فرهنگی خاص افراد شکل گرفتهاند، نقشی اساسی ایفا می کنند و سیستم های عقیدتی، فرهنگی بر درک و تحلیل آسیب، تاثیر میگذارند. در نتیجه نمیتوان فرض کرد که تکنیک های روان درمانی غربی بطور کامل در فرهنگ های غیرغربی قابل بکارگیری است
به همین دلیل است که بسیاری از درمانگران در سرتاسر دنیا سعی می کنند مدل های درمانی را با بافت فرهنگی افراد تطبیق دهند. بطور مثال، آدلر و هبر - - 2002 یک دیدگاه چندمدلی میان فرهنگی به تروما را مطرح میکنند که در این دیدگاه، درمانگران EMDR، برای رسیدن به تاثیر حداکثری این درمان برای جمعیت های خاص، باید از استعاره ها ی فرهنگی سیستم های حمایتی و کالبد اجتماعی سیستم های عقیدتی آگاه باشند. ارزشیابی میزان پاسخگویی افراد به درمان EMDR، به درمانگران کمک می کند تا زمینه ی خاص هر مراجع، فرهنگ، نیازها و عقاید آنها و همچنین عوامل موثر فردی و خانوادگی را مدنظر گیرند و از این عوامل برای تعیین یک مدل درمانی که نسبت به فرهنگ افراد پاسخگو است، استفاده کنند
عوامل اجتماعی و فرهنگی مانند جهت گیری جنسی، وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سن، نژاد و تبعیض اجتماعی تاثیرات چشمگیری را بر درمان بیماری های روانی می گذارند. در همین راستا، در سال های اخیر، مطالعات متعددی در زمینه ی عوامل فرهنگی و اجتماعی موثر بر ابتلاء و درمان اختلالات روانی که با روش حساسیت زدایی از طریق حرکات چشم و بازپردازش صورت گرفته است. با توجه به اهمیت گستردهی این عوامل و همچنین بهدلیل پراکندگی این تحقیقات، بهنظر میرسد که با روش فراتحلیل میتوان به دیدگاه کلیتری نسبت به شناخت و تاثیر این عوامل رسید.
با عنایت به این مساله که تا آنجا که مولفین اطلاع دارند، نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهان نیز در این زمینه فراتحلیلی منتشر نشده است، هدف این تحقیق این است که با استفاده از روش فراتحلیل، عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر درمان EMDR را، باتوجه به مطالعات داخلی و خارجی انجام شده در این حوزه، مورد بررسی قرار دهد.
روش
روش انجام این تحقیق، باتوجه به هدف پژوهشی آن، فراتحلیل است که نوعی روش تحقیق کیفی است. در تحقیقات کیفی، اهداف تحقیق به کمک طبقهبندیها، توصیف و تبیین میشوند. فراتحلیل نیز نوعی تحلیل آماری است که با هدف منسجم کردن مجموعه ای از اطلاعات استفاده می شود - برنستون، . - 2009 مهم ترین اصل فراتحلیل ترکیب نتایج مختلف تحقیقات و استخراج نتایج جدید و منسجم است
واحد تحلیل در فراتحلیل، مطالعات مجزا و پراکنده ی محققان مختلف است. در این بررسی، مجموعه ای از پژوهش ها و تالیفات مرتبط با مسایل اجتماعی و فرهنگی موثر بر درمانEMDR در نظر گرفته شده است. جامعه آماری، تمامی کتاب ها، پایان نامه ها، گزارش ها و مقالات داخلی و خارجی در دسترس بوده است که طی 20 سال گذشته - - 2014-1995 چاپ شده است و از جوانب مختلفی با موضوع پژوهشی ما همسو هستند.
در این پژوهش با استفاده از کلیدواژههای " عوامل فرهنگی+درمان "EMDR، "عوامل اجتماعی+درمان "EMDR، "تفاوت های فرهنگی+درمان "EMDR، "تفاوت های اجتماعی+درمان "EMDRو "عوامل اجتماعی-فرهنگی+درمان "EMDR، "عوامل اجتماعی-فرهنگی+آسیب" و نظیر اینها در پایگاههای داخلی و خارجی مانند وبسایت مرکزاسناد و مدارک علمی ایران - - SID، وب سایت پایگاه مجلات تخصصی نور، وب سایت بانک اطلاعات نشریات کشور - - Magiran، وب سایت رسمی EMDR، کتابخانه مجازی شاپیرو - - Shapiro Library و موتورهای جستجوی گوناگون دیگر که به نحوی به بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر درمان EMDR پرداخته بودند، اقدام شد. درنهایت، نمونه مورد بررسی شامل26 منبع، اعم از 18 منبع خارجی و 8 منبع داخلی که بیشترین ارتباط را با موضوع پژوهش ما داشتند، انتخاب شد.1 منابع خارجی شامل4 کتاب، 1 پایاننامه، 3 مقاله و 10 گزارش و منابع داخلی شامل 1 کتاب، 2 پایاننامه و 5 مقاله است.
