بخشی از مقاله
چکیده:
پیوندهای پیچیده ای میان شهرها و فناوری های ارتباطات واطلاعات درحال ظهور است که براساس آزادسازی سیاسی واقتصادی، تحول ناپایدار تکنولوژیک، ماهیت متحول دولت،ملت ها، و بین المللی شدن اقتصاد سیاسی ایجاد شده است. این فرآیندهای تغییر به همراه هم چالش های شگرفی را دربرابر شیوه های سنتی مدیریت شهرها پدید می آورند. به ویژه اینها شیوه های استفاده از زمین، شکل فیزیکی، طرح شهری و حمل ونقل را به چالش می خوانند. یکی از این ویژگیهای عصر جدید، جایگزینی ارزشهای مادی با ارزشهای اطلاعاتی است.
دراین دوران، رشد اقتصادی، دیگر به حجم ماشین آلات و تولیدات و با نیروی فیزیکی کار وابسته نیست، بلکه به بسترهای اطلاعاتی، نرخ تولید، پردازش و توزیع اطلاعات باز می گردد. درچنین شرایطی بازنگری رویه های سنتی درمدیریت شهری و بازمهندسی نظام های شهری ضروری است. دراین مقاله تلاش می شود تا با ارائه تعریفی ازمدیریت شهری و با شناخت امکانات فناوری اطلاعات، تأثیر این فناوری را درجایگاه سیستم مدیریت جامعه مشخص کند.
1 مقدمه
شهر به مثابه بخشی ازسلسله مراتب سیستم قضایی و تقسیمات سیاسی، جغرافیایی هر کشور براساس شاخصه های مختلفی مانند نوع حکومت، مدیریت، سطح آگاهی، علاقه مندی اجتماعی و مشارکت مردم درنظام تصمیم گیری و .... شکل می گیرد. نظام مدیریت شهری با هدف اداره مطلوب امور شهر، سعی دارد روابط میان عناصر شهری را هماهنگ سازد.
به دلیل گستردگی میان رشته ای بودن سیستم مدیریت شهری به مثابه یک سیستم باز، عوامل مختلفی در آن دخالت دارد و بدون شناخت این سیستم نمی توان عناصر و روابط را درجهت اهداف شکل داد، زیرا هنر برنامه ریزی، شناخت عناصر سیستم و ایجاد روابط بین آن عناصر است، به نحوی که این مجموعه عناصر درجهت هدف سیستم عمل کنند. بی توجهی به اجراء همچنین عدم کشف روابط و میزان تأثیر هر یک ازعناصر درنظام تصمیم گیری هرگز به یک نظام تصمیم گیری منسجم، مؤثر و معطوف به اهداف مطلوب منجر نخواهد شد.
2 نظام مدیریت شهری
هدف سیستم مدیریت شهری به مثابه جزئی ازسیستم حکومتی ، اداره امور شهرهاست و نقشی که دولت برای این سیستم قایل می شود، تعریف این هدف را روشن می سازد. تردیدی نیست که این تعریف، هر چه باشد، هدف سیستم مدیریت شهری درجهت اهداف ملی بوده و با آن همسوست و ازکلیات آن تبعیت می کند. به همین دلیل است که برنامه های این سیستم برای ساماندهی امور شهر، به طورکلی در چارچوب برنامه های کلان و قوانین جاری کشور تدوین می گردد. اقدامات این سیستم ناقص مقررات قانونی کشور نیست.
تعاریف متعددی ازمدیریت شهری ارائه شده است و هرکدام از این تعاریف بیان کننده نگرشی نظام مند به مقوله مدیریت شهری است: » مدیریت شهری عبارت است از اداره امور شهر به منظور ارتقاء مدیریت پایدار مناطق شهری درسطح محلی با درنظر داشتن و تبعیت ازاهداف سیاستهای ملی، اقتصادی، اجتماعی کشور است. و با » مدیریت شهری عبارت است از یک سازمان گسترده، متشکل ازعناصر واجزاء رسمی و غیررسمی مؤثر و ذیربط درابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی و کالبدی حیات شهری با هدف اداره، کنترل و هدایت توسعه همه جانبه و پایدار شهر مربوطه است.
« علاوه بر دو تعریف عمومی فوق، تعریف تخصصی دیگری عبارت است از» مدیریت شهری به عنوان چارچوب سازمانی توسعه شهر به سیاستها، برنامه ها و طرحها و عملیاتی اطلاق می شود که در پی اطمینان از تطابق رشد جمعیت با دسترسی به زیرساختهای اساسی مسکن و اشتغال هستند. براین اساس، کارآیی مدیریت شهری وابستگی مشخصی به عوامل زمینه ای ازقبیل ثبات سیاسی، یکپارچگی اجتماعی ورونق اقتصادی و نیز عوامل دیگری ازقبیل مهارت و انگیزه های سیاستها دارد.
تحت این شرایط چارچوب و ویژگیهای سازمانی حکومت و مدیریت شهری به ویژه نقش اجرایی بخش دولتی و عمومی درآن، تأثیر بسیار تعیین کننده ای درموفقیت آن ایفا می کند.«
3 جامعه اطلاعاتی
جهان باظهور شبکه های رایانه ای وتوسعه ارتباطات اینکه به عصری جدید موسوم به عصر اطلاعات پا می نهد. عصر اطلاعات، جامعه بشری را با رویکردهای جدید درکلیه ابعاد مواجه می سازد. ازچنین جامعه ای باعنوان جامعه اطلاعاتی یاد می شود. جامعه اطلاعاتی مدلی نوین از جامعه را ارائه میکندکه درآن مفاهیم سنتی آموزش، کسب وکار، اقتصاد و تجارت متحول می شود.
هرچند که اطلاعات عنصراصلی توفیق در فعالیت های اجتماعی دنیای امروزاست، اما اطلاق جوامع اطلاعاتی تنها به دلیل داشتن اطلاعات ، سرمایه و یا زمین نیست زیرا درمقابل بسیاری جوامع هستند که علاوه بر داشتن انبوه اطلاعات ، امکانات و انجام سرمایه گذاری های کلان، درخصوص دستیابی به اطلاعات به هیچ عنوان قابل قیاس باجوامع اطلاعاتی نمی باشند. آنچه جوامع اطلاعاتی را ازسایر جوامع متمایز می سازد، داشتن دانش وآگاهی کافی درنحوه صحیح بهره برداری و مدیریت اطلاعات است. از دید این جوامع، اطلاعات محصولی گرانبهاست که با سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب روی آن می توان به ارزش افزوده قابل توجهی دست یافت.
روزگاری تاریخ تمدن را با دو دوره تقسیم می کردند، پیش ازاختراع چاپ و بعد از آن. امروزه از دو دوره دیگر سخن می رود: پیش ازپیدایش اینترنت و بعد از آن. تحول رایانه ای سریع تر از آن رخ داده است که بتوان همه پیامدهای گسترده آنرا از هم اکنون پیش بینی کرد، ولی اکثریت اندیشمندان و فرزانگان جهان دست کم دراین نکته همزبان اند که فناوری اطلاعات توانمندترین ابزار برای توسعه همه جانبه و پایدار در کشورهای درحال توسعه است.
4 فناوری ارتباطات و اطلاعات
فناوری اطلاعات به عنوان خاستگاه اصلی جامعه اطلاعاتی ناشی از ظهور رایانه، توسعه شبکه های مخابراتی و نیاز روزافزون به استفاده از اطلاعات بوده است.
مطالعات انجام شده درخصوص برنامه های توسعه اغلب کشورها، نشان دهنده محوری بودن نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات دراین گونه برنامه هاست. ماهیت و ابعادبسیار گسترده این فناوری، ارائه تعریف دقیق از آن را با مشکل مواجه می سازد. بهترین روش برای تعریف چنین موضوع گسترده ای، ارائه مفاهیم و ایده های مرتبط با آن است. توضیح مطالب و بسترهایی که به فناوری اطلاعات مربوط می شود نیز می تواند به شناخت این فناوری درمدیریت شهری کمک کند. فناوری اطلاعات و ارتباطات در حوزه مدیریت شهری یک اجتماع دیجیتالی بیشتر یک استراتژی ، اندیشه وفکر، ابزار و همراه با نوآوری است.
