بخشی از مقاله
چکیده
سیستم های پورفیری غالبا همراه با توده های نفوذی با بافت پورفیری تشکیل می شوند و یکی از پورفیرهای غالب در این توده ها، کوارتز می باشد. اعتقاد بر این است این پورفیرهای کوارتز اغلب منشاء پلوتونیک داشته و به صورت فنوکریست های ماگمایی تشکیل شده اند. مطالعات جدید و این پژوهش نشان می دهد که این پورفیرها می توانند تحت تاثیر تبلور پست ماگمایی تشکیل گردند و کوارتزهای چشمی با منشاء سیالات پست ماگمایی و هیدروترمالی باشند.
بررسی پورفیرهای کوارتز از دو توده نفوذی در سیستم مس پورفیری رضی آباد با استفاده از پتروگرافی میانبارهای سیال و مطالعات ریزدماسنجی نشان می دهد که پورفیرهای کوارتز در این سیستم پورفیری منشاء سیالات پست ماگمایی و هیدروترمالی مربوط به تکامل سیستم مس پورفیری را دارند و مراحل متعدد خروج سیال و سرد شدن پیوسته در شرایط غیر تعادلی را گذرانده اند.
مقدمه
نفوذی های در ارتباط با سیستم های پورفیری غالبا با بافت های پورفیری شناخته می شوند که عمدتا بلورهای فلدسپار و کوارتز آنها را تشکیل می دهند. اعتقاد بر این است هر دو پورفیرهای کوارتز و فلدسپار در عمق توسط ماگمای درحال چرخش تبلور می یابند . - Burnham & Ohmoto,1980; Cloos, 2001 - به هر حال، ماگماهای با ترکیب حدواسط تحت اشباع از سیلیس هستند و بنابراین در این سیستم ها کوارتز باید آخرین فاز فنوکریست برای تبلور باشد زیرا که اشباع شدن از سیلیس برای آغاز تبلور کوارتز لازم است که نسبتا به صورت تاخیری رخ می دهد.
بنابراین، حداقل برخی از کوارتزهای چشمی باید به طور درجا بعد از جایگیری ماگما متبلور شده باشند. اگر چنین باشد در نتیجه تبلور کوارتزهای چشمی باید در ارتباط با تشکیل سیال کانه ساز در سیستم های پورفیری باشد زیرا که هر دو در آخرین مرحله پدیده تبلور تشکیل می گردند. در این مطالعه موردی بر روی کوارتزهای چشمی، می توان اطلاعات با ارزشی از منشاء کوارتزهای چشمی و میانبارهای سیال در آنها بدست آورد. این اطلاعات می تواند برای فهم چگونگی تشکیل این نوع از ذخایر مفید باشند.
برای بررسی ویژگی های پورفیرهای کوارتز از سیستم های پورفیری، کانسار مس پورفیری رضی آباد از بخش جنوبی کمربند ارومیه-دختر مورد مطالعه قرار گرفت. این کانسار در استان کرمان و در 30 کیلومتری شمال شهر جیرفت واقع شده است. در این سیستم پورفیری توده ها و دایک های بعد از ائوسن در نهشته های آتشفشانی-آذرآواری مربوط به ائوسن نفوذ کرده اند.
در محدوده رضی آباد هفت توده نفوذی با ترکیب های بازیک تا اسیدی شناسایی شده است. توده های نفوذی محدوده رضی آباد از لحاظ سنی بر اساس روابط قطع شدگی و مشاهدات صحرایی و عمقی، از قدیم به جدید شامل توده های دیوریت، گابرو، گرانودیوریت، کوارتزدیوریت، و دایک های با ترکیب بازالت-آندزیت، دیابازی، و میکروگرانیتی می باشند.
مواد و روشها
در این پژوهش، مطالعات پتروگرافی و ریزدماسنجی میانبارهای سیال بر روی پورفیرهای کوارتز از توده های نفوذی با ترکیب گرانودیوریتی و میکروگرانیتی از سیستم پورفیری رضی آباد انجام گرفته است. توده نفوذی با ترکیب گرانودیوریتی موجب دگرسانی و کانه زایی مس در سیستم پورفیری رضی آباد شده است و اغلب همراه با دگرسانی پتاسیک می باشد.
توده میکروگرانیتی به صورت دایک های متعدد بعد از توده گرانودیوریتی در این سیستم پورفیری تزریق شده است و فاقد کانه زایی مس می باشد و دگرسانی غالب مشاهده شده در این توده، سریسیتی و پروپیلیتیک ضعیف می باشد. اندازه گیری های ریزدماسنجی به وسیله استیج گرم و سرد کننده مدل MDS600 ساخت شرکت Linkam در آزمایشگاه ریزدماسنجی سازمان زمین شناسی کشور انجام شده است.
نتایج و بحث
پورفیرهای کوارتز در توده گرانودیوریتی اغلب اشکال نیمه وجه دار تا گرد دارند و به طور خوشه ای ای می توان چند بلور را در کنار یکدیگر مشاهده کرد - شکل 1 الف و ج - . پورفیرهای کوارتز در توده میکرو گرانیتی اغلب اشکال آمیبی و بافت خوردگی خلیجی نشان می دهند و گاه حالت بافت اسفرولیتی در حاشیه این پورفیرها مشاهده می شود - شکل 1 ب و د - . در پورفیرهای کوارتز در توده گرانودیوریتی به تعداد کم میانبارهای مذاب مشاهده گردید اما به طور کلی فراوانی میانیارهای مذاب خیلی کمتر از میانبارهای سیال می باشد. در پورفیرهای کوارتز در توده میکروگرانیتی به تعداد فراوان انواع میانبارهای سیال مشاهده گردید و میانبارهای مذاب مشاهده نگردید.
شکل - 1 تصاویر نمونه مغزه و میکروسکوپی توده های گرانودیوریتی و میکروگرانیتی: الف - نمونه مغزه توده گرانودیوریتی با بافت پورفیری و دگرسانی پتاسیک؛ ب - نمونه مغزه توده میکروگرانیتی با بافت پورفیری؛ ج - تصویر میکروسکوپی توده گرانودیوریتی متشکل از پورفیرهای کوارتز و پلاژیوکلاز در زمینه ریز بلوری از کوارتز و فلدسپار؛ د - تصویر میکروسکوپی توده میکروگرانیتی متشکل از پورفیرهای های کوارتز خلیجی در زمینه کوارتز و آلکالی فلدسپار.
انواع میانبارهای سیال مشاهده شده در پورفیرهای توده گرانودیوریتی شامل: میانبارهای دو فازی غنی از مایع، میانبارهای دو فازی غنی از گاز - فاز حباب بیش از 95 درصد - ، میانبارهای هالیت دار و میانبارهای سه فازی دی اکسید کربن دار. میزان فراوانی سه نوع میانبار اول تقریبا زیاد است اما میانبارهای دی اکسید کربن دار نادر و کمیاب می باشند. انواع میانبارهای سیال شناسایی شده به طور غالب به طور منفرد و تجمعات پراکنده اند و به مقدار کمتر به صورت دنباله مشاهده شده اند. در کوارتزهای توده گرانودیوریتی فقط اندازه گیری های میکروترمومتری بر روی میانبارهای دو فازی غنی از مایع و هالیت دار انجام شده است - شکل 2 الف و ب - .
انواع میانبارهای سیال شناسایی شده در پورفیرهای کوارتز توده میکروگرانیتی شامل: میانبارهای دو فازی غنی از مایع، میانبارهای دو فازی غنی از گاز - فاز حباب حدود 60 تا 70 درصد - ، میانبارهای هالیت دار و میانبارهای دی اکسید کربن دار می باشند. فرایند جوشش و همزیستی میانبارهای دو فازی غنی از مایع و گاز در این پورفیرهای کوارتز مشاهده شده است - شکل 2 ج - . فراوان ترین نوع میانبارها در این پورفیرهای کوارتز، میانبارهای سیال دو فازی غنی از مایع و میانبارهای دو فازی غنی از گاز و هالیت دار فراوانی کمتری دارند و میانبارهای دی اکسید کربن دار کمیاب می باشند - شکل 2 د - . اندازه گیری های میکروترمومتری بر روی میانبارهای دو فازی غنی از مایع، دو فازی غنی از گاز، و هالیت دار انجام شده است.
