بخشی از مقاله
چکیده
قارچ های میکوریزی آربسکولار از جمله مهمترین ریزموجودات خاکزی هستند و نقش بسیار مهمی در حاصلخیزی خاک ایفا میکنند. این پژوهش به منظور شناسایی قارچهای میکوریز آربوسکولار در گونه ارغوان - Cercis griffithii - در استان ایلام انجام گرفت. به این منظور نمونهبرداری از خاک و ریزوسفر گونه ارغوان در فصل تابستان از عمق 0-30 سانتیمتری انجام گرفت.
نمونههای خاک پس از انتقال به آزمایشگاه مورد آنالیز خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک قرار گرفت و جداسازی استخراج اسپور قارچها با استفاده از الک مرطوب و سانتریفیوژ انجام شد. سپس قارچها بر اساس ویژگیهای مرفولوژیک شناسایی شدند. براساس نتایج در رویشگاه ارغوان 15 گونه قارچ همزیست با گونه ارغوان متعلق به هفت جنس شناسایی شد. گونه Acaulospora splendida نیز تا کنون در ایران گزارش نشده است. جنس Glomus بالاترین فراوانی را در مناطق مورد مطالعه داشت.
-1مقدمه
ارغوان - Cercis griffithii - گونهای متعلق به جنس Cercis و خانواده Leguminosac در ناحیه رویشی منطقه زاگرس است که علاوه بر نقش آن در جلوگیری از فرسایش خاک، کاربرد آن در فضای سبز وجنگل کاریها - حیدری و همکاران، - 1394، به علت دارا بودن خواص داروِیی و صنعتی از لحاظ اقتصادی نیز حائز اهمیت میباشد - عماد، . - 1391 مطالعاتی در زمینه اکولوژی این گونه انجام شده است - رضائیپور و همکاران، - 1390 که نشان میدهد که گونه ارغوان در خاکهایی که دارای رس، سیلت، مادهآلی، کلسیم بالا در جهتهای شمالی استقرار دارند اما تاکنون در زمینه شناسایی قارچهای میکوریز این گونه مطالعهای انجام نشده است.
قارچهای میکوریز جز خاصی از میکروارگانیسمهای خاک هستند که با بیشتر گیاهان خشکیزی دارای همزیستی اجباری هستند . - Smith and Read, 2008 - در این همزیستی قارچ، آب، موادغذایی، نیتروژن، فسفر و سایر عناصر معدنی را برای گیاه میزبان فراهم میکند و گیاه نیز کربوهیدرات را در اختیار قارچ قرار میدهد
این قارچها نقش کلیدی در احیای اراضی، حفظ حاصلخیزی خاک و چرخه مواد مغذی، که به نوبه خود باعث افزایش قدرت رشد و بهرهوری گیاه میشود، بازی میکند - قانعپور و همکاران، 1388، - Othira et al., 2014 اما خود آنها نیز میتوانند تحت تأثیر عوامل محیطی - Moradi et al., 2015 - ، ویژگیهای خاکی - Moradi et al., 2017 - و گونه باشند
با توجه به اهمیت روزافزون جنگلها ضروری است تا از تأثیرات این جنگلها بر محیط و خصوصیات تنوع زیستی جوامع خاکزی آگاهی پیدا کنیم. در این تحقیق نیز به بررسی قارچهای میکوریز همزیست با ارغوان پرداخته خواهد شد.
مطالعاتی در زمینه شناسایی قارچهای میکوریز همزیست با گونههای جنگلی انجام شده است که میتوان به شناسایی قارچهای میکوریز همزیست با بارانک - Moradi et al., 2016 - ، بادامک - Mirzaei and Moradi., 2017 - ، برخی درختان جنگلهای کیاسر - مدرسیچهاردهی و همکاران، - 1393، بادام - بهرامینژاد، - 1393، پسته - امینیزاده بزنجانی، - 1391 و بنه و خنجوک - میرزایی و همکاران، - 1390 اشاره کرد که نشاندهنده اهمیت شناسایی این قارچها میباشد. چرا که با شناسایی قارچهای میکوریز در مناطق و شرایط مختلف میتوان از آنها به عنوان کود بیولوژیک و محرک رشد در شرایط خاص استفاده کرد. همچنین این قارچها نقش مهمی در احیای رویشگاهها بهویژه در مناطق خشک و نیمه خشک دارند
با وجود تحقیقات گسترده در زمینه قارچهای همزیست تا کنون در رابطه با گونه ارغوان مطالعهای صورت نگرفته است. بنابراین با توجه به اهمیت قارچهای میکوریزی در جذب آب و عناصر غذایی برای درختان و نیز از آنجایی که اطلاعاتی در رابطه با قارچهای میکوریز همزیست با این گونه و میزان جمعیت آنها در این مناطق وجود ندارد، این پژوهش اولین گام برای شناسایی قارچهای میکوریز همزیست با گونه ارغوان میباشد.
-2 مواد و روشها
این تحقیق در منطقه حفاظت شده ارغوان در شهرستان ایلام با طول جغرافیایی 46 27' 46" و عرض جغرافیایی 33 39' 38" انجام شد. ارتفاع از سطح دریای این منطقه 1598 متر، میانگین شیب آن 35 درصد میباشد. دادههای بارش رویشگاهها از ایستگاه هواشناسی و سینوپتیک منطقه ایلام و براساس میانگین ده ساله تهیه شد. میزان بارندگی سالانه 481/2 میلیمتر و میانگین دمای سالانه رویشگاهها 17 درجه سانتیگراد است. خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک منطقه مورد مطالعه در جدول 1 آورده شده است.
جدول -1 خصوصیات شیمیایی و فیزیکی خاک در گونه ارغوان - میانگین ± اشتباه معیار -
-1-2 نمونهبرداری
بهمنظور شناسایی و استخراج اسپور قارچهای میکوریزی همزیست با ریشه گونه ارغوان رویشگاه حفاظت شده ارغوان در استان ایلام انتخاب شد. بدین منظور در تیر ماه سال 1395 نمونه برداری از خاک محدوده ریزوسفر این درختان انجام گرفت. به طوری که، در هر رویشگاه به صورت کاملا تصادفی حداقل سه نمونه با پراکنش مناسب، تعیین شد و به جهت جداسازی اسپورها، در قسمت سایه انداز درخت یک نمونه ترکیبی از خاک به همراه ریشه از عمق 0-30 سانتیمتری و نیز، به منظور تعیین میزان درصد کلنیزاسیون از ریشههای مویی با قطر 1میلیمتر نمونههایی تهیه گردید
نمونههای خاک در آزمایشگاه به دو بخش تقسیم شدند. یک بخش برای بررسی خصوصیات خاک مورد استفاده قرار گرفت و بخش دوم برای استخراج و شناسایی قارچهای میکوریز آربوسکولار مورد استفاده قرار گرفت. برای تعیین موقعیت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا از دستگاه GPS استفاده شد.
-2-2 استخراج اسپور، شناسایی قارچهای میکوریز
با استفاده از روش الک مرطوب و سانتریفیوژ کردن با ساکارز اقدام به استخراج اسپور قارچ شد . - Manimegalai et al., 2011 - برای این منظور 7 گرم خاک خشک را در یک لیتر آب حل کرده تا به حالت سوسپانسیون درآید. سپس ده ثانیه صبر کرده تا ذرات شن و خاک رسوب کرده و از سری الکهای 25، 80، 200 و 400 مش را که به ترتیب روی هم قرار گرفتهاند، عبور داده شد - Bouamri et . - al., 2006 محلول حاصل را از کاغذ صافی مدرج عبور داده تا اسپورها پشت آن جمعآوری شده و فراوانی آنها تعیین شود.
به منظور مشاهده خصوصیات اسپور قارچها و شناسایی گونههای قارچی، ابتدا اسلایدهای دائمی با استفاده از معرف - PVLG - و ملرز تهیه شد. سپس شناسایی بر اساس ویژگیهای مورفولوژیکی نظیر شکل، رنگ، اندازه، تعداد لایه و شکل ریسه انجام میشود. برای بررسی و اندازهگیری این ویژگیها از میکروسکوپ نوری کالیبره شده - Olympius, BH2 - استفاده میگردد. شناسایی گونهها با استفاده از کلید شناسایی Schenck و - 1989 - Perez و سایتهای اینترنتی معتبر http:// invam.caf.wvu.edu انجام گرفت.
-3 نتایج و بحث
در رویشگاه ارغوان 15 گونه قارچ میکوریزی شناسایی شد که پنج گونه به جنس Glomus، سه گونه به جنس Funneliformis، سه گونه Acaulospora، یک گونه Diversispora، یک گونه Rhizophagus، یک گونه Claroideoglomus و یک گونه Intraspora شناسایی شد. قارچ Glomus sp.، C. etunicatum و G. nanolumen به ترتیب بیشترین و گونههای F. coronatum، G. microcarpum، G. arenarium، G. pansihalos، A. splendida و A. delicata کمترین درصد فراوانی نسبی را به خود اختصاص دادند
