بخشی از مقاله

چکیده: تکیه ها به عنوان محوری از شهر هویت ایرانی و اسلامی باید در بافت و کالبد شهر احیا شود تا بتواند بازنمودی از فرهنگ و آئین کهن ایرانیان باشند .با توجه به پیشرفت روزافزون علم در راستای مرمت و پایداری با استفاده از مصالح بایونیک سعی ما بر اینست که با استفاده از اثر نیلوفری که بر گرفته از یک نمود طبیعی است طراحی در راستای احیا کاشکی کاری های ارزشمند تکیه معاون الملک داشته باشیم .شیوه پژوهش بصورت کتابخانه ای و با جمع آوری اطلاعات از منابع گوناگون و همچنین مطالعات میدانی یک سری از اطلاعات در رابطه با تکیه را بدست آورد .

-1 مقدمه

بناهای مذهبی ، نماد تفکر پیروان یک مذهبند که در جامعه شعیعی ایران پس از دوره صفویه ساخت تکایا و حسینیه ها که ویژه برگزاری مراسم مذهبی شیعیان هستند بیشتر مورد توجه قرار گرفت .یکیهها در کنار مساجد بخشی از مراسم مذهبی را در خود جای دادند محدودیت استفاده از مساجد در مواقع خاصی برای شیعیان و همچنین ایجاد پایگاهی برای اعمال دیدگاه های سیاسی محلی در کرمانشاه دوره قاجاریه باعث ایجاد چندید تکیه مذهبی گردید .فارق از بار مثبت مذهبی این بناها ، نوعی رقابت برای احراز پایگاهی مردم مذهبی از دلایل عمده گسترش این بناها در شهر کرمانشاه است .

-2 مفهوم احیا

احیا در جوامع صاحب فرهنگ و تاریخ هنگامی مطرح می شو.د که کارکرد سنت ناقص یا متوقف شده باشد با عبارت دیگر ضرورت روی آوردن به احیا بر این اساس است که سنت وظیفه خود را انجام نمیدهد و کارکرد آن در جامعه دچار وقفه شده است و باید از طریق آگاهی بر امکانات سرزمینی و نیاز های معاصر جامعه برنامهریزی همه جانبه ، فقدان کارکرد سنت را جبران کرد معانی گوناگونی برای ارائه مفهوم احیا ارائه شده است به طور مثال احیای شهری به مفهوم تجدید حیات و باززنده سازی بخشهایی از نواحی شهری دانسته شده که فاقد استاندارد عمومی رایج هستند .

تلاش برای مقابله با فرسودگی به منظور افزایش عمر مفید بناها را باید جزیی از روند احیا دانست در این تلاش ، هدف ناسازگاری میان فرسودگی ناشی از خدمات ارائه شده از سوی بافت و نیازهایی است که دیدگان امروزی مشاهده میکنند . همچنین برای تکمیل موفقیت آمیز احیا باید احیای اجتماعی صورت گیرد زیرا قلمرو همگانی ساختاری فیزیکی و همچنین اجتماعی است و در این فضاها حضور مردم زنده شده و سرزندگی و پویایی خود را بدست می آورد همچنسن وجود مردم و    تاملات اجتماعی خود راهی برای پایداری احیای صورت گرفته است .

در نهایت خواهیم دانست که اصطلاح احیای بافت ، عنوان امری همه جانبه گرا و جامع در شکل درست خود فرآیندی پویا و    توانمند می باشد که هدف آن بازگرداندن فعالیت و سرزندگی به بنا ها می باشد و برای رسیدن به این هدف در بعد کالبد - اقتصاد -اجتماعی به بهسازی کالبدی ، بهسازی اقتصادی و بهسازی اجتماعی و رونق بخشی حضور مردم و تعاملات اجتماعی صحیح میپردازد .[1]

-3 واژه شناسی تکیه و حسینیه

در بررسی لغوی تکیه بنا های متعددی را میتوان برشمرد .تکیه را مکان اسکان فقرا ، جمع تکایا ، دیر صومعه و همچنین جایی معنی کرده اند که معمولا از مسافران فقیر بصورت بلاعوض پذیرایی می کنند .تکیه در هند ، ایران و مصر مشابه زاویه در افریقاست .علاوه بر این تکیه را : یک پشت زدن به چیزی ، پشت نهادن محل نگهداری تهیدستان جایی وسیع که در آن مراسم عزا و روضه خوانی برپا کنند معنی کرده اند . حسینیه ارتباط تنگاتنگی با تکیه دارد حسینیه را تکیه ای می دانند که در آن جا مرثیه حسین بن علی - علیه السلام - را خوانده و عزا داری کنند .علاوه بر این تکیه را محلی که دراویش در آن زندگی می کنند دانسته اند .تکیه محل برگزاری روضه خوانی و سوگواری بوده و بزرگترین شام غریبان را در تکیه ترکها می گرفتند .[2]

-4 خانقاه، حسینیه

مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی به ویژه مراسم سوگواری حسین بن علی - علیه السلام - ، تکیه :عمل یا فرآیند تکیه کردن ، تکیه گاه ، بناهای ویژه ای برای آئین سوگواری شیعیان است .حسینیه برای برپایی عزاداری بویژه عزاداری امام حسین - علیه السلام - ایجاد شده است . [2 ]

-5 تکایا و حسینه ها

در شهرهای قدیمی ایران تکیه ، میدان و حسینیه فضاهای محصوری بوده اند که در مسیر گذرهای اصلی شهر قرار داشته اند ، این فضاها اغلب بصورت فضاهای عمومی ، یعنی جزیی مهم از گذر اصلی یا بصورت فضای بسته ، اما در ارتباط با گذر اصلی وجود داشته اند .در حالیکه تکیه ها و حسینه ها در اعیاد اسلامی و ایام سوگواری خصوصا محرم مورد استفاده قرار می گرفته اند .در حالیکه تکایا و حسینه ها بصورت فضای های شهری و محلی و در داخل شهر قلعه ای بوده اند .برای پی بردن به موقعیت های شهری عناصر تکیه و حسینیه باید بدانیم که شهرهای قدیمی ایران به چن محله تقسیم شده بودند .

هر شهر دارای یک مرکز و هر محله دارای یک یا چند مرکز کوچک بود ، سازمان کالبدی شهرهای قدیمی ایران بر اصولی استوار بوده است که عبارتند از پیوند فضایی میان عناصر مجموعه شامل مرکز شهر ، مراکز محلات از طریق یکی رشته فضاها و عناصر ارتباط دهنده به گذر اصلی ، میدان ، تکیه و حسینیه به مفهوم فضای شهری ، محله ای تنها یکی از عناصر تشکیل دهنده مرکز شهر یا مراکز محلات بوده اند .سایر عناصر را مسجد ، بازارچه ، مدرسه .....تشکیل می داده اند در فضای تکیه و حسینیه قالبا به همت اهالی هر محل مراسم مذهبی برگزاری می شد .

همچنین تعزیه گردانی ، شبیه خوانی ، پرده خوانی ، سینه زنی و مراسم شتر کشان در عید قربان در این فضاها رایج بوده است . اما جلوه این فضاها در ایام محرم و سوگواری امام حسین - علیه السلام - کم نظیر بوده است .در این ایام بدنه محصور کننده فضای تکیه و حسینیه ها عناصری مربوط بدان سیاهپوش میشدند و طوق یا نخل و علامت و کتل را که معمولا در گوشه مناسبی در فضای تکیه یا حسینیه قرار داشت آزین می بستند و در روز مراسم به حرکت در می آوردند .در مورد وجه تمایز تکیه و حسینیه و عملکرد خاص هر یک از این دو عنصر در شهر و محلات به دقت نمیتوان اظهار نظر کرد ، زیرا در شهرهای ایران وضعیت متفاوتی داشته اند .[2]

-6 مفهوم هویت

کلمه هویت از نظر لغوی به معنی هستی ، وجود ، ماهیت و سرشت و ریشه لغوی آن واژه هو گرفته شده که اشاره به غایت ، نهایت و کمال مطلق دارد و موجب شناسایی و تمایز فرد از دیگیذی می شود ، هوین مفهومی است پویا که در گذر زمان دچار تغییراتی مستمر و بهم پیوسته می شود که مانند یک زنجیز حلقه هایی بهم پیوسته را شکل می دهد تا گذشتگان یک سرزمین را با باشندگان حال و ایشان را به آیندگان متصل کند . هویت یک سرزمین به واسطه مولف های فرهنگی ، آداب و رسوم ، عادت و هنر یک قوم در مکان جغرافیایی خاصی شکل می گیرد در این رابطه باید گفت هنر و معماری یک سرزمین جزیی از فرهنگ است که شاکله ای از هویت سازی آن ملت هم بهشمار می رود .

علوم بنیادی فلسفه ، منطق ، حکمتتاثیر فراگیری در شهرسازی و تک بناها داشته و دارد و همچنین گذری در مراتب کالبد بنا و هویت ، و گذر از تجرد به واقعیت است .از آنجا که هویت هر بنا برگرفته از هویت مبتنی بر جهان بینی انسانی است ، می توان گفت که مقوله هویت کاربر بنا موضوعی کیفی و برخاسته از ارزش های والای انسانی است و حرکت و پویایی و استمرار واقع در ذات مفهوم هویت است که کالبد بنا را شکل داده و به مثابه ماترکی به نسل امروز منتقل کرده است .

در واقع سیمای کالبدی بناه ای اصیل هر سرزمین با جهان بینی خاص ، علاوه بر برخوارداری از موالف های اقلیمی و زیست بوم منطقه نماینگر ارزش های نهفته در ذات اجتماع و فرهنگ آن سرزمین است که در سیمای آن سرزمین بازتاب میابد .و بنا را وابسته به یک سرزمین خاص با جهان بینی و ویژگی های اجتماعی یک سرزمین می کند در واقع هویت هر بنا ارتباط مستقیمی با احساس شهروندان نسبت به استمرار حیات روانی خود دارد.

از سوی دیگر فرآیند تشخیص هویت در واقع نوعی تعیین کفیت و ارزش گذاری توسط ساکنان است که بر اساس میزان احساس تعلق و وابستگی - حس مکان - به خاطره ی ذهنی از کمینه تا بیشینه در حال تغییر است .سطوح کمی و کیفی و نهایی عناصر شکل دهنده مکان در چهارچوب متغییر هایی واقع می شوند که بعضا مستقل و وابسته اند و عوامل هویت بخش جز عناصر مستقل و قائم به ذات آن به حساب می آید .[6] از دیدگاه پدیدار شناسانه ، هویت انسانها با هویت مکان ها در آمیخته و در مکانی که واجد کارکتر و معنی باشد رشد می یابد .بدین ترتیب ، بحران محیطی حاضر از یک بحران انسانی حکایت دارد ، بحرانی که زمانی بهبود می یابد که شناخت ما را از مفهوم مکان و محیط تصحیح شود .[3]

-7 فضاهای تاریخی

فضاهای تاریخی مکان هایی ویژه ای هستند که نه تنها با ارزش ترین میراث فرهنگی تاریخ یک ملت بلکه منابع طبیعی قابل توجهی را نیز در بر می گیرند .چنین مکان هایی به عنوان سرمایه های غیرقابل جایگزین ، تبلور سرمایه گزاری قرن ها دانش انسان به حساب می آید .که در آنها عناصر مختلف فضایی -کالبدی طی فرایندی اجتماعی -مکانی بهم دیگر دوخته شده اند ، بهمین خاطر محیط های مذکور در گنجینه تجربیات بشری ، ظرف مکانی -زمانی ، قصورات و موفقیت ها نمونه ای قابل توجهی از حل مسایل و مشکلات مکانی و پاسخی کلی به چالش اقلیم وتوپوگرافی و تطابق انسان با فراز و نشیب تاریخ سیاسی - اجتماعی ملتی خاص منتج فرآیند های طولانی مدت از سعی بوجود می آید .

-8 تکیه معاون المک

تکیه معاون المک در خیابان حدادعادل و بافت قدیمی کرمانشاه و در محله برزه دماغ واقع است .در سال 1313هجری قمری حسین خان معینی معروف به معین الرعیا حسینیه را ساخته و آن را با تزئینات گچ بری و آئینه کاری آراسته است . در آن زمان این تکیه محلی برای برزگاری مراسم مذهبی و رفع اختلافات قومی ، عشایری و اجتماعی بشمار میرفته است .

در سال 1327هجری قمری این بنای زیبا به دست مخالفین معین الرعیا به توپ بسته و خسارات فراوانی به آن وارد شد . لیکن پس از پایان درگیری ها ، برادران معینی به تجدید بنای حسینیه همت گماشتند .پس از مرگ معین الرعیا ، حسن خان معاون الملک حسینیه را از قیم های برادرانش خریداری نمود .وی در سالهای 1331و 1332هجری قمری حاج حسن خان کاشی پز تهرانی ، سید ابوالقاسم مانی نقاش معروف کرمانشاهی و استاد حسین نقاش تهرانی را مامور تکمیل ، بازسازی و تزئین دیوارهای حسینیه کرد .

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید